TinkerCad va Virtual Breadboard

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI


FARG‘ONA DAVLAT UNIVERSITETI


FIZIKA - TEXNIKA FAKULTETI

Fizika yo‘nalishi 20.13-guruh talabasi

Dilrabo Dariboyevaning
“TinkerCad va Virtual Breadboard dasturlarida sxemalarni yeg’ish hamda Scratch dasturida ishlash” mavzusidagi
O’zlashtirma ishi


Fan o’qituvchisi: A.Qo’chqorov
Bajardi: D.Dariboyeva

Farg‘ona - 2022
Arduino
Arduino — professional boʻlmagan robototexnika ishqibozlari (foydalanuvchilar) uchun dasturiy va texnik taminotlar yigʻindisi. Arduino mutloq ochiq arhitektura. Undagi barcha loyihalar qismlari(Asosan dasturiy taminot) ochiq tarqatiladi. U oʻzining platasi va IDE-dasturlash muhiti ga ega.
Arduino platasi-bu mahsus oʻzida microcontroller va boshqa elektronik qurilmalarni mujassamlashtirgan elektron qurilma. Uning ishlatilish maqsadiga qarab hozirgi kunda bir-turlari mavjud. Ular quyidagilar:
Arduino UNO
Arduino NANO
Arduino MINI
Va boshqa turlari.
Loyihaning tarixi 2000 yil boshlarida Italiyaning Ivrea shahrida mavjud bo'lgan Interaction Design Institute Ivrea (Eng.) Rus savdo markasi ostida inson-mashina interfeysi bo'yicha kurslardan boshlanadi. O'qitish uchun BASIC Stamp markasi (ingliz tilida) rus tilida modullardan foydalanildi, ularning narxi taxminan 50 dollarni tashkil etdi. 2003 yilda Hernando Barragan o'z ishining bir qismi sifatida ingliz tilida yangi Wiring dasturiy va apparat platformasining boshlang'ich versiyasini yaratdi va loyihaning maqsadi boshlang'ich dasturlash uchun arzon va sodda muhit yaratish edi. Xuddi shu yili Massimo Banzi, Devid Mellis va Devid Kvartilyer vilkalar simini Arduino deb atashdi.
Arduino ning Uno turi texnik ko'rsatkichlari: Arduino Uno - bu kontroller ATmega328 mikrokontrolleri asosida yaratilgan bo'lib, platforma 14 ta raqamli kirish/chiqish,(ulardan 6 tasi KIM(Широтно-Импульсная модуляция) sifatida foydalanish mumkin), 6 analog kirish, 16MGsli kvarsli generator, USB porti, kuchlanish porti, ICSP porti va qayta yuklash tugmasidan iborat.
Eng ommalashga turi bu Arduino Uno bo'lib u USB Type B turidagi portga ega. Uning o'chamlari 68.6x53.4mm va uning 14 ta digital va 6 ta analog pinlari mavjud. Arduinoda o'zining dastur yoziladigan xotirasi mavjud bo'lib u 32 KB ni tashkil etadi (32 KB bu keragidan ko'p ko'd sig'adi, 32000 ta belgili code yozgandan so'ng bu xotira to'lishi mumkin). Arduino qurilmamizni kabel orqali ulaganimizdan so'ng Arduino IDE dasturiga kiramiz.



Arduino qurilmasini kompyuteringizga ulaganingizdan so'ng Arduino IDE dasturiga kiramiz va Tools bo'limidan Port so'ziga sichqonchamizni olib boramiz agar kompyuter qurilma bilan aloqa o'rnata olsa shu yerda arduino nomi va port raqami ko'rinadi. Qanday turdagi arduino bilan ishlayotganimizni kompyuterga bilidirish uchun Board so'ziga ezamiz va qaysi arduino ekanligini belgilaymiz.

So'ngra bu bizning birinchi arduino bilan ishlashimiz bo'gani uchun tayyor codelardan foydalanamiz. Tayyor codelar Arduino IDE dasturimizda ham mavjud. Buning uchun filebo'limidan Examples dan 01.Basics dan Blink codeini tanlaymiz. Blink bu ingiliz tilidan olingan so'z bo'lib "yaltiroq" degan ma'noni anglatadi ammo dasturimizda qiladigan ishi LED Chiroqimizni yoqib, o'chirishdan iborat.

So'ngra bu bizning birinchi arduino bilan ishlashimiz bo'gani uchun tayyor codelardan foydalanamiz. Tayyor codelar Arduino IDE dasturimizda ham mavjud. Buning uchun filebo'limidan Examples dan 01.Basics dan Blink codeini tanlaymiz. Blink bu ingiliz tilidan olingan so'z bo'lib "yaltiroq" degan ma'noni anglatadi ammo dasturimizda qiladigan ishi LED Chiroqimizni yoqib, o'chirishdan iborat.

Blink ni bosganimizdan so'ng yangi oyna ochiladi va bizga 13-digital pin ni yoqib, o'chiruvchi code paydo bo'ladi

void setup() { } => bu arduino qurilmamizda code bir boshidan tepadan pastga o'qilayotganda void setupni gulli qo'shtirnoqlari orasiga yozilgan qismini bir marotaba o'qiydi va bir marotaba shu amalni bajaradi.
void loop() { } => bu arduino qurilmamizda code bir boshidan tepadan pastga o'qilayotganda void loopni gulli qo'shtirnoqlari orasiga yozilgan qismini cheksiz marotaba o'qiydi va cheksiz marotaba shu amalni bajaradi.
pinMode(13, OUTPUT); => bu arduino qurilmamizning pinini qanday turdagi vazifa bajarishini belgilaydi. 1-elemtiga nechanchi pinligi va 2- elementiga qanday vazifa bajarishi kiritiladi.
OUTPUT => bu codega bino'an quvvat chiqaruvchi yoki quvvat chiqarmaydigan pin turi hisoblanadi. INPUT => bu quvvat bor yoki yo'qligini arduino qurilmamizga axborot beruvchi pin turi.
digitalWrite(13, HIGH); => bu digital pinga quvvat berish yoki bermaslikni arduinoga yetkazadi. 1-elemtiga nechanchi pinligi va 2- elementiga quvvat berish yoki bermaslikni kiritiladi.
HIGH => Bu ingilischadan olingan bo'lib yuqori degan ma'noni anglatadi. Bu quvvat berish kerakligini anglatadi.
LOW => Bu ingilischadan olingan bo'lib kuchsiz degan ma'noni anglatadi. Bu quvvat berish kerak emasligini anglatadi.
delay(1000); => bu kechikish bo'lib code delay bo'lgan vaqtda kechikib, kutub turadi. 1-elementiga qancha vaqt kutib turishi kiritiladi(ms).
Dasturni arduinoga o'ratish(upload) uchun Arduino IDE dasturimizdagi Sketch bo'limidagi Upload ni bosamiz(yoki CTRL+U). Kutamiz...

Agar to'g'ri o'rnatilsa Arduino IDE dasturimizning pastki qismida "Done uploading" ko'rinadi va arduino qurilmamizning LED yonib o'chadi.



Scratch haqida
Scratch - bu asosan kodni o'rganishda yordam beradigan 8-16 yoshdagi bolalarga mo'ljallangan blokli vizual dasturlash tili va veb-sayti. Sayt foydalanuvchilari Internetda blokga o'xshash interfeys yordamida loyihalar yaratishlari mumkin. Xizmat MIT Media Lab tomonidan ishlab chiqilgan , 70 dan ortiq tillarga tarjima qilingan va dunyoning aksariyat qismlarida qo'llaniladi. Scratch maktabdan keyingi markazlarda, maktablarda va kollejlarda, shuningdek boshqa jamoat bilimlari muassasalarida o'qitiladi va qo'llaniladi.
Scratch qiziqarli va dasturlashni o'rganish oson bo'lishi uchun yaratilgan. Unda bloklarga asoslangan dasturlash yordamida interaktiv hikoyalar, o'yinlar , badiiy , simulyatsiya va boshqalarni yaratish uchun vositalar mavjud . Scratch-da o'zining bo'yoq muharriri va ovoz muharriri o'rnatilgan.

Foydalanuvchilar Scratch- da bloklar palitrasidan bloklarni sudrab olib, boshqotirmalar kabi jumboq singari dasturlash orqali dasturlashadi. Bir nechta bloklarning tuzilmalari skript deb nomlanadi . Ushbu dasturlash usuli (bloklar bilan qurilish kodi) " sudrab olib tashlash dasturlash " deb nomlanadi 
Scratch dunyo bo'ylab maktablarda bolalarga asosiy kompyuter dasturlarini tanishtirish vositasi sifatida keng qo'llaniladi. U maktabdan tashqarida ham qo'llaniladi. Ba'zi o'qituvchilar hatto O'qituvchilarning akkauntlari yordamida Scratch hamjamiyatida o'yin-kulgi paytida o'quvchilarni kuzatadilar. Bolalar va hatto kattalar Scratch bilan dasturlash asoslarini tushunishadi va ko'pincha boshqa dasturlash tillariga o'tadilar . "Scratch" dan foydalanish paytida odamlar " Scratch" loyihalarida yaratishi, remiksi va boshqalari bilan hamkorlik qilishi mumkin .