Топшириқ Амалий машғулот №8

Топшириқ Амалий машғулот № 8:

1. Аралаш бош мия нервларнинг функционал ва клиник анатомияси (IX ва Х жуфт БМН) :  ўзаклари, чиқиш жойлари, асосий тармоқлар ва иннервация соҳалари. Bosh miya nervlari (nn craniales) bosh miya asosidan chiquvchi 12 juft nervdan iborat. Ular quyidagilar. I juft - hidlov nervi - nervus olfactorius II juft - ko'ruv nervi — nervus opticus III juft - ko‘zni harakatlantiruvchi nerv — nervus oculomatorius IV juft - g'altak nervi — nervus trochlearis V juft - uch shoxli nerv — nervus trigeminus VI juft - uzoqlashtiruvchi nerv — nervus abducens VII juft - yuz nervi — nervus facialis VIII juft - dahliz-chig‘anoq nervi — nervus vestibulocochlearis IX juft - til-yutqin nervi — nervus glossopharyngeus X juft - adashgan nerv — nervus vagus XI juft - qo'shimcha nerv — nervus accessorius XII juft - til osti nervi — nervus hypoglossus Bosh miya nervlari tuzilishi jihatidan orqa miya nervlaridan farq qiladi. Bu farq bosh miya hamda kallaning taraqqiyotini tana va orqa miya taiaqqiyotidan boshqacha bo'lishiga bog'liq. 12 juft bosh miya nervlarini bir nechta guruhga bo'linadi: I guruhga uchta sezuvchi nervlar: I juft - hidlov nervi, II juft -ko'ruv nervi, VIII juft - dahliz-chig'anoq nervi kiradi. II guruhga beshta harakatlantiruvchi nervlar: III juft-ko'zni harakatlantiruvchi nerv, IV juft-g'altak nervi, Vljuft-uzoqlashtiruvchinerv, XI juft-qo'shimcha nerv, XII juft-til osti nervi kiradi. III guruhga to'rtta aralash nervlar: V juft - uch shoxlik nerv, VII juft - yuz nervi, IX juft - til yutqin va X juft - adashgan nerv kiradi. Oxirgi guruh nervlar tarkibida sezuvchi, harakatlantiruvchi va vegetativ tolalar bo'ladi, ammo nervlaming bunday bo'linishi shartli ravishda, chunki har qanday harakatlantiruvchi nerv tarkibida chuqur sezgi va vegetativ tolalar bo'ladi. Bosh miya nervlari orqa miya nervlariga o'xshab orqa va oldingi ildizlar yig'indisidan iborat bo'lmay, faqat oldingi yoki orqa ildizlardan hosil bo'lgani uchun harakatlantiruvchi yoki sezuvchi nervlar bo'ladi. Bundan tashqari, bosh miya nervlarining hech qaysisi boshqa biroviga o'xshamaydi. 12 juft bosh miya nervlari taraqqiyotiga qarab bir necha guruhga bo'linadi: I. Oldingi miyadan taraqqiy etuvchi I va II juft nervlar. Ular bosh miya o'simtalari bo'lib, hidlov nervi hidlov miyasidan, ko'ruv nervi esa oraliq miyadan taraqqiy etadi. II. Bosh miotomlari bilan aloqada taraqqiy etuvchi (III, IV, VI juft) nervlar. Bu nervlar boshning oldingi uchta somitidan taraqqiy etgan ko'z olmasi mushaklarini innervatsiya qiladi

2. Қулоқ олди сўлак безнинг иннервацияси. Suyaklar harakatini ikkita: nog'ora pardani taranglovchi mushak (m. tensor tympani) va uzangi mushagi (m. stapedis) boshqarib turadi. Eshituv nayining (tuba auditiva) o'rtacha uzunligi 35 mm, kengligi 2 mm. U halqumdan nog'ora bo'shlig'iga havo o'tishini va nog'ora bo'shlig'i bosimini tashqi bosim bilan bir xil turishini ta’minlaydi. Eshituv nayi suyak (pars ossea tubae auditivae) va tog'ay (pars cartilaginea tubae auditivae) qismlardan iborat. Bu qism larning o'zaro qo'shilgan joyda eshituv nayi torayib isthmus tubae auditivae ni hosil qiladi. Suyak qismi nayning yuqori 1/3 qismini tashkil qilib, nog'ora b o 'shlig'iga ostium 2 135-rasm. Esbituv suyakchalari. 1-malleus; 2-caput mallei; 3-uncus; 4-crus breve; 5-corpus incudis; 6-crus longum; 7- processus lenticularis; 8- caput stapedis; 9-stapes; 10-basis stapedis; 11-crus anterior et posterior; 12-manibrium mallei; 13-processus anterior mallei; 14-processus lateralis mallei; 15-collum mallei tympanicum tubae auditivae, pastki tog‘ay qismi nayning 2/3 qismini tashkil qilib, halqumning burun qismiga ostium pharyngeum tubae auditive bo'lib ochiladi. Nayning shilliq pardasi kiprikli epiteliy bilan qoplangan bo'lib, bo‘ylama burmalar hosil qiladi. U limfoid to'qimaga boy bo'lib, nay bolishi oldida nay murtagini hosil qiladi. Yangi tug'ilgan chaqaloqda nog'ora bo'shlig'i shilliq osti qavati qalin bo'lgani uchun nisbatan kichik va qiya joylashgan. Bola tug'ilgan davrda u suyuqlik bilan to'la bo'lib, bola nafas olgan vaqtda eshituv nayi orqali halqumga siqib chiqarib yuboriladi. Nog'ora bo'shlig'ining devorlari, ayniqsa, yuqori qismi yupqa bo'ladi.

3. Ички аъзоларнинг парасимпатик иннервация хусусиятлари. orqa miyaning - Th, -L„ segmentlaxining oraliq lateral ustunda joylashgan vegetativ o'zaklar hosil qiladi. Uning periferik qismi tarkibiga: 1) o‘ng va chap simpatik poya (truncus sim paticus); 2) qo'shuvchi tolalar (rr.communicantes); 3) umurtqa pog'onasi oldida va yonida, shuningdek, yirik qon tomirlar atrofida joylashgan simpatik tuguniar; 4) vegetativ nerv chigallari va ulardan a’zolarga boruvchi nervlar; 5) shu tugunlardan a’zolarga boruvchi nervlar; 6) a’zolar va qon tomirlar vegetativ chigallar; 7) somatik nervlar tarkibida a’zolar va to‘qimalarga boruvchi nervlar kiradi. Simpatik nerv tizimining preganglionar tolalari orqa miyaning yon ustunlari hujayralarining o'simtalaridan iborat. Bu o'simtalar orqa miyadan oldingi ildiz tarkibida chiqib, orqa miya nervidan umurtqalararo teshikdan o'tgach, oq qo'shuvchi tolalar (r. communicantes alba) bo'lib ajraydi. Bu tolalar yaqinida joylashgan simpatik poya tugunlariga qo'shiladi. Oq qo'shuvchi tolalar VIII bo'yin, barcha ko'krak va ikkita yuqoriga bel nervlari tarkibida bo'ladi. Bu tolalar barcha ko'krak (yulduzsimon tugunga ham) va ikkita yuqori bel tugunlariga birikadi. Simpatik poyaning qolgan tugunlariga oq qo'shuvchi tolalar bormaydi. Ularga preganglionar tolalar simpatik poyaning ko'krak va bel tugunlaridan tugunlararo tolalar orqali uzilmasdan boradi. Simpatik poya Simpatik poya (truncus sympathicus) juft a’zo bo'lib, umurtqa pog'onasining yon tomonida joylashgan. U kalla asosidan boshlanib, pastga tomon yo'naladi. Ulaming pastki uchlari bir-biriga yaqinlashib, birinchi dum umurtqasining oldingi yuzasida joylashgan toq tugunda (ganglion impar) tugaydi. Simpatik poyani 20-25 ta simpatik tuguniar va ulami o'zaro biriktinivchi tugunlararo tolalar (rr.intergangUonares) hosil qiladi. Simpatik poya tugunlari duksimon, oval, uchburchak va ko'p burchakli shakllarda uchraydi. Topografiya jihatidan simpatik poyada to'rt: bo'yin, ko'krak, bel va dumg'aza qismlari tafovut qilinadi. Simpatik poyaning bo'yin qismi kalla asosidan to I qovurg'a bo'ynigacha davom etadi Bu qismda simpatik poya bo'yin chuqur mushaklarini oldida, umurtqa oldi fassiyasining orqasida yotadi. Bo'yin qismida uchta tugun tafovut qilinadi. Bu tugunlarga preganglionar tolalar orqa miyaning VIII bo'yin va yuqorigi 6-7 ko'krak segmentlari vegetativ o'zaklaridan tugunlararo tolalar orqali keladi. Ustki bo'yin tuguni (ganglion cervicale superius) eng katta simpatik tugun. U duk shaklida bo'lib, uzunligi 2 sm, kengligi 0,5 sm. Bu tugun II-III bo'yin umurtqalari sohasida boshning uzun mushagi oldida, ichki uyqu arteriyasining orqasida va adashgan nervning medial tomonida yotadi. Ustki 'yin tugunidan quyidagi shoxlar chiqadi: