Toshken Arxitektura Qurulish unversiteti: Muhandislik qurulish infrastruktura fakulteti: Falsafa fanidan: Mustaqil ishi: Mavzu: Kategoriya tushunchasi va ularni turlari

Toshken Arxitektura Qurulish unversiteti: Muhandislik qurulish infrastruktura fakulteti: Falsafa fanidan: Mustaqil ishi: Mavzu: Kategoriya tushunchasi va ularni turlari:

Bajardi: Sodiqov Oyatillo

Tekshirdi: Azimova Charos

Reja:

• 1-Kategoriya tushunchasi va uni ta’rifi.
• 2-Yakkalik, Xususiylik va umumiylik dialektikasi.
• 3-Mohiyat va hodisa dialektikasi.
• 4-Xulosa

Kategoriya-

Fanning mohiyatini ochib beruvchi eng muhim, asosiy tushuncha.

Kategoriya: [yunon. Kategoriya – ta’rif, mulohaza ]borliq hodisalari va unda hukm suruvchi munosabatlarning muhim, tipik mazmunini o’zida aks ettiradigan o’ta keng tushuncha .

Xususiyati va ularni ziddiyatli munosabatlarini anglashga harakat qilingan.

Dialektika kategoriyalariga xos bo’lgan qarama-qarshiliklar birligini tushuntirishga urunishlar jarayonida fikirlash va borliqning qarama-qarshiligini birlashtiruvchi yagona asosni toppish yo;lida izlanishlar olib borilgan. Mazkur yondashuv natijasida dialektika kategoriyalari umumiy va fundamental xususuyat kasb etib borgan. Dialektika kategoriyalarini tizimga solish va formal-mantiqiy fikirlarni umumiy qonunlarini ishlab chiqishga ilk urunish Aristotel ijodi bilan bog’liq.

Yakkalik

• Alohidalik yoki, ba’zi falsafiy adabiyotlarida ko’rsatilganidek, yakkalikni muayyan xossa hamda xususiyatga ega bo’lgan narsa va hodisalarning makon
• va zamondagi chegaralangan konkret holati, boshqacha qilib aytganda, har qanday hodisa va narsaning ichki sifat muayyanligi, individualligi deyish mumkin.

Xususiylik

• Falsafiy adabiyotlarda, bilishning umumiy tendentsiyasini alohidalikdan xususiylikka va shu bosqich orqali umumiylikka o’tish tarzida yoki aksincha, izohlash keng tarqalgan. Vaholanki, falsafiy bilishning asosiy xususiyati va maqsadi har qanday alohidalikning individual xususiyatlarining umumiylikdan farqlashdan iborat.

Umumiylik

• Umumiylik rejasi (inglizcha: Totality) — SSSRga qarshi yashirin harbiy reja (baʼzi manbalarga koʻra, profilaktika, boshqalarga koʻra — mudofaa[1]) va prezident Garri Trumanning buyrugʻi bilan amerikalik general Duayt Eyzenxauerning shtab-kvartirasida ishlab chiqilgan[2]. Rejani ishlab chiqish 1945-yil oktyabr oyida boshlangan[3]. Bu Amerika favqulodda harbiy rejalari qatorida birinchi o‘rinni ifodalaydi[4][5].

• Mohiyat va hodisa - falsafiy tushunchalar. Mohiyat narsalarning ichki mazmuni boʻlib, ularning turli tuman xossalari va munosabatlarini yaxlit aks ettiradi. Hodisa narsaning biror tarzda zohir boʻlishi, tashqi mavjudlik shaklidir. Insonning bilishi dastlab hodisalarni bilishdan boshlanadi, soʻng uning mohiyatini tushuna boshlaydi. Mohiyat narsalarni chuqur tahlil qilish natijasida, amaliyot jarayonida bilib boriladi. Fanning vazifasi borliqdagi hodisalarni ularning belgi va xususiyatlari ostida yotgan mohiyatni izlab topishdan iborat. M. va h. tushunchalari inson bilimlari tizimining hamma sohalariga tegishli boʻlib, dunyoni bilishning metodologik vositasi hisoblanadi. Narsalarning doimo oʻzgarib va rivojlanib turishi jarayonida ularning mohiyati, shunga mos tarzda hodisalar ham oʻzgarib turadi. Mohiyatdagi har qanday juzʼiy oʻzgarish muqarrar ravishda hodisada ifodalanadi.[1]

Xulosa

• Kategoriya tushunchasini fani mohiyatini ochib beruvchi fani ekanligini tushundim.kategoriya tushunchasi fanda ozining asosiy mohiyatiga ega bolgan tushuncha ekan.Kategoriyani yaxshi bilgan odam bilish va ijtimoiy amaliyot tarixiy taraqiyotni umumlashgan natijasiga bolib vujudga kelganligini bilib olish mumkin.Bu haqda yunon faylasufi Platonning shunday fikri bor ekanki dunyodagi narsa va hodisalar tushunchalar ifodasi shakli bolar ekan.