Umumiy psixologiya
Download 349.11 Kb. Pdf ko'rish
|
2.09 UMUMIY PSIXOLOGIYA
|
2
3 O‘quv fanining dolzarbligi va oliy kasbiy ta’limdagi o‘rni “Umumiy psixologiya” fani bo„yicha tuzilgan dastur talabalarning olam, jamiyat va insonning urganishi psixologik bilimlarga zaruratning mavjudligi; ularning dunyoqarashini boyitish va rivojlantirishda psixologik qonuniyatlarni o„rganish ehtiyojining mavjudligi; inson psixologiyasining umumiy psixologik qonuniyatlarini, shaxs va voqyelik, shaxs va jamiyat, shaxs va predmetlar olami orasidagi munosabat, voqelikni anglashi, olamni psixologik tahlili, psixologik hodisalarning kechishi, psixologiyaning tarixiy va nazariy rolini jamiyatda olib borilayotgan ishlar orqali amalga oshirishga qaratilanligi xarakterlaydi. Umumiy psixologiya fani umumkasbiy fanlar blokiga kiritilgan bo„lib, 1-2-3- kurslarda o„qitilishi maqsadga muvofiqdir. “Umumiy psixologiya” fani va ijtimoiy- gumanitar fanlar turkumiga kiradi va u Psixologiya (sport) bakalavriat ta‟lim yo„nalishida o„qitilqdi. U boshqa fanlarni o„qitishda asos sifatida xizmat qilishi mumkin. Bu kursning asosiy vazifasi talabalarda umumpsixologik bilimlarni shakllantirish. Bu fan o„quv dasturi oltita bo„limdan iborat: “Psixologiya fan sifatida”, “Psixikaning evolyutsion taraqqiyoti”, “Shaxs psixologiyasi”, “Psixik jarayon: tasnif, xususiyat, qonuniyatlar”, “Psixik holatlar”, “Shaxs xususiyatlari”ga doir ma‟lumotlarni o„zida mujassamlashtiradi.
asoslarini, hayotidagi psixologik hodisalar, holatlar va jarayonlarning mohiyatini, shaxsning kamoloti va unga ta‟sir ko„rsatuvchi omillarni tadqiq etish ko„nikmasini hosil qilishdan iborat. Umumiy psixologiya fanini o‘qitish vazifalari quyidagilarni hal etishga qaratilgan: - umumiy psixologiya muammolarini yechimini topishning asosiy yo„nalishlari haqida; psixologiyani vujudga kelish va rivojlanishi tarixi haqida; umumiy psixologiyaning tizimlari, tamoyillari, mexanizmlari, kategoriyalari haqidagi bilimlarga ega bo‘lishi; - hayot faoliyatida shaxs shakllanishining metodlari, funksiyalari, tamoyillari; insonlarning ish qobiliyatini oshirish va funksional holati optimallashtirishni bilishi va ulardan foydalana olishida har xil usullarini qo‘llay olish ko‘nikmalariga ega bo‘lishi; -har xil xarakterdagi empirik materiallarni umumlashtirish va tahlil etish; odam faoliyatini, xulq-atvorini va
muomalasini psixologik baholash; psixologiya metodologiyasi muammolarini shakllantirish vositalarini qo„llash malakalariga ega
Psixologiya sohasida XX asrda erishilgan yutuqlar. Fanda yuzaga kelgan yangi yo„nalishlar va yangicha yondoshuvlar. Sinergetik yondoshuv. Akmeologik yondoshuv.
2- mavzu. Psixologiya fanining dolzarbligi Globalizasiya sharoitida psixologiya o„rganadigan muammolarning dolzarbligi. Insonni o„rganishning ahamiyati.
4 3- mavzu. Sport psixologi faoliyatining xususiyatlari Sport psixologining statusi va etikasi. Bo„lg„usi psixologda muomala uslubini shakllantirish. Psixolog muomalasining tuzilishi va shakllari. Psixolog ixtisosning asosiy qurollari va psixotexnikasi. 4- mavzu. Sport psixologi tadqiqotchisining faoliyati oldiga qo‘yiladigan asosiy talablar Psixologning ixtisoslikka o„z o„zini-o„zi tayyorlashning mazmuni va shakli. Psixologiya institutlari ilmiy faoliyatining xarakteristikasi (Sport federatsiyalari, olimpiya zahiralar kelejjlari, ilmiy muammoli laboratoriyalari). Psixologiya fanning yirik namoyandalari to„g„risida talabalar bilan suhbat uyushtirish.
Psixologiya fanining predmeti va uning fanda asoslanishi. Psixikaning zamonaviy va klassik ta‟riflari. Psixik jarayonlarning namoyon bo„lish shakllari va ular o„rtasidagi o„zaro bog„liqlik. 6- mavzu. Psixologiyaning tarmoqlari Psixologiyaning boshqa fanlar bilan aloqasi. AQSH va RFdagi mavjud bta‟zi psixologik tarmoqlar klassifikasiyasi. Bizning sharoitimizda rivoj topayotgan va amaliy tus kasb etayotgan psixologiya tarmoqlarining qisqacha tavsiflari. 7- mavzu. Psixologiya fanining metodlari Psixologiya fanining asosiy metodlari. Kuzatish metodi va uning qisqacha tasnifi. So„rov metodi va uning klassifikasiyasi. Psixologik testlar va ularning turlari. Psixologik eksperiment va uni tashkil etish. Modellashtirishlarning psixologiyalashtirilishi. 2-modul. Psixikaning evolyutsion taraqqiyoti 8- mavzu. Nerv sistemasining tuzilishi Nerv hujayrasi, uning o„simtalari va ularni qoplovchi pardalar. Neyron. Qo„zg„aluvchanlik va o„tkazuvchanlik. Diffuz nerv sistemasi.
Bosh miya. Orqa miya. Ketingi miya. O„rta miya. Oraliq miya. Oldingi miya. Uzunchoq miya, Varoliy ko„prigi va miyacha. To„rt tepalik, qizil yadro va miyaning boshqa bta‟zi bir uchastkalari. Vegetativ markazlar. Miya dastasi. Oldingi miyaning o„ng va chap yarim sharlari. Bosh miya yarim sharlari po„stining yuza qismlari. Bosh miya po„stining qismlari.
Psixologiya predmeti haqidagi tasavvurlar rivojlanishining asosiy bosqichlari. Psixologiyaning falsafa doirasida rivojlanishi. Jonli va jonsiz tabiatda aks ettirish shakllari. Psixik aks ettirish. Onglilik va ongsizlik.
5 Ijtimoiy ishlab chiqarish inson hayotining usuli sifatida. Mehnat faoliyat xususiyati: jamoviy, va boshqalar. Ehtiyojlarning vujudga kelishi. Inson ijtimoiy mavjudot sifatida. Individ, sub‟ekt, shaxs, individuallik tushunchasi. 12- mavzu. Psixik jarayonlarning vujudga kelishida nutqning ahamiyati Mehnat faoliyatida nutqning vujudga kelishi va rivojlanishi. Nutq funksiyalari. Nutqli va nutqsiz muomala. Muomala tuzilishi. Ongli obrazlar tuzilishi.
Ijtimoiy-tarixiy tajribada shaxs va ongning vujudga kelishi. Jarayonlarni tasniflash. Intereorizatsiya tushunchasi. Ekstereorizatsiya tushunchasi. Subʻekt ijodiy faoliyat natijalari. 14- mavzu. Faoliyat haqida umumiy tushuncha Faoliyat tuzilishi psixologik xususiyatlarini tadqiq etish. Faoliyat predmetliligi. Ichki va tashqi faoliyat. Orientirlangan va bajaruvchi faoliyat, individual va hamkor, ijodiy va ijodsiz faoliyat. 3- modul. Shaxs psixologiyasi 15- mavzu. Psixologiyada shaxs va jamiyat muammosi Shaxs ijtimoiy ta‟sirlar mahsuli sifatida. “Shaxs” tushunchasi. “Homo sapiens” – “aqlli zot” tushunchalari. Makro bosqichdagi ta‟sirlar. mikro bosqichdagi ta‟sirlar. Nativizm. Empirizm. G.Leybnis, F.Galtonlarning ilmiy tadqiqotlari. Shaxsdagi sog„lom e‟tiqod va mafkuraviy tasavvurlarning shakllanishi. Mustaqillik g„oyasining tarkib topish bosqichlari. Milliy istiqlol g„oyalarini shaxs ongiga singdirish – psixologik muammo sifatida. Mafkuraviy targ„ibotning psixologik mexanizmlari. Insonning tevarak-atrof voqyeyliklariga ishonish mexanizmi. Insonning tevarak-atrof voqyeyliklariga ishonish mexanizmi. Shaxs ijtimoiylashuvining asosiy mezonlari. Ijtimoiylashuv yoki sosializasiya jarayoni. Ijtimoiy institutlar. Ijtimoiylashuv jarayonida shaxs hayotiy yo„nalishining shakllanishi. Shaxs yo„nalganligining eng muhim tarkibiy qismlari. 16- mavzu. Shaxs ijtimoiy-psixologik fenomen sifatida Uch savolga – turfa xil javob. Ijtimoiy-psixologik tafakkurning mohiyati. Ijtimoiy psixologiya fan sifatida o„z oldiga qo„yadigan uchta asosiy savol-muammoning mazmuni. Ijtimoiy stereotiplar. Qadriyatlar tizimi. Ijtimoiy identifikasiya. “Nega?”, “Nima uchun?” yoxud ijtimoiy xulqning motivlari. Agressiv xulq-atvor. Sabablar yoki motivlar tizimi. Agressiya va egressiya: sabab va oqibat. Robert Beron va Debora Richardsonlarning ilmiy izlanishlari tahlili. Agressiyaga moyillik darajasi. Egressiv xulqning motivasiyasi. P.Dereshkyavichus va L.Yovayshalarning egressiv xulqning keltirib chiqaruvchi sabablar haqidagi qarashalari. Mustaqil fikrlash. 17 - mavzu. Chet el psixologiyasida shaxs nazariyalari Shaxsni o„rganishga turlicha yondashuvlar. Z.Freyd maktabi. Z.Freyd g„oyalarida shaxs strukturasi. A.Adler va individual psixologiya. Kompensasiya nazariyasi. K.Xorni
6 g„oyalari. E.Fromm shaxs destruktivligi haqida. Neofreydizm. Gumanistik psixologiya. K.Rodjers g„oyalari. A.Maslou ehtiyojlar va motivasion struktura haqida. Bixeviorizm maktabi. Ijtimoiy o„rgatish nazariyasi. Neobixeviorizm. V.Frankl ekzistensializm nazariyasi. G.Kolberg va ahloqiy rivojlanish konsepsiyasi.
Shaxs xususiyatlari haqidagi tasavvurlar talqini (B.G.Ananyev). Individuallik xususiyatlari differensial psixologiyaning predmeti sifatida. Insonlar orasida individual farqlarni o„rganishning evolyusion sohasi. Antropogenezda inson evolyusion mexanizmining gipotezasi (V.P.Alekseyev). Inson shaxsi va individuallik xususiyatlari. Individuallik xususiyatlari klassifikasiyasi va ularning shaxs xulq-atvori regulyasiyasidagi o„rni. Individ organik ehtiyojlarining shaxs xulq-atvoriga ta‟siri.
Shaxsning subyektiv xususiyatlarining umumiy tavsifi. “Men” strukturasi va uni har xil yo„nalishlarda tadqiq etish. O„zini o„zi baholash. Men konsepsiyasi. O„z-o„ziga munosabat. Real va ideal “men”. U.Djemsning empirik “Men” mavjudligining uch jabhasi to„g„risidagi qarashi: jismoniy shaxs, sosial shaxs va mta‟naviy shaxs. O„zaro munosabatlarning tuzilishi va shakllanishi. Egoizm, altruizm tushunchalari. Shaxsning o„z-o„zini boshqarish, o„z-o„zini namoyon qilish, o„z-o„zini ifodalash va o„z-o„zini e‟tirof etish. Shaxsning psixologik yo„nalishlari va hayotiy pozisiyasi. Erkinlik va javobgarlik jihatlari shaxs tanlanmasining o„lchami sifatida.
Bilish jarayonlari va professional faoliyat. Professional bilimdonlik. Bilish jarayonlari va ularning umumiy xususiyatlari. Bilish jarayonlari va ularning qisqacha tasnifi. 21-mavzu. Sezgi va idrok psixik jarayonlarning boshlang‘ich holati ekanligi Muhitning fiziologik xarakteristikasi. Sezgilarni signalli aks ettirishi. Sezgi tushunchasiga falsafiy yondoshuvlar. Sezgilarni tushunishning tarixiy yondoshuvi. Sezgining reseptor va reflektor nazariyasi. 22-mavzu. Sezgilarni klassifikasiyasi Interoseptiv sezgilar va ularning inson xatti harakatidagi o„rni. Proprioseptiv sezgilar va ularni faoliyatdagi o„rni. Eksteroseptiv sezgilar, ularni klassifikasiyasi. Kontakt va distant reseptorlar, ularning o„ziga xosligi va xarakteristikasi. Sezgilarni klassifikasiyasiga evolyusion va genetik yondoshuv.
Idrokning assosiativ nazariyasi. Nativizm va empirizm. Idrokning sezgidan afzalligi, uni genetik bog„liqligi. Idrok turlari: ko„rish, eshitish, sezish. Obrazlarni idrok qilishning o„ziga xosligi: predmetlilik, yaxlitlik, konstantlik, kategoriallik. 7 24-mavzu. Perseptiv obrazni tashkillashtirish. Perseptiv obrazlarni predmetliligi, idrokning yaxlitligi va o„zgarmasligi. Sensor ko„rsatkichlarni qayta ishlash vaqtida farazlarning o„rni. Perseptiv korreksiya nazariyasini perseptiv holatlar orqali kompensasiya qilish. Statistik baholash tanlov imkoniyatlari nazariyasi. Persivtiv obrazlarni tashkillashtirish mexanizmlari. Fon ichidan figurani ajratish. Perseptiv obrazlarni kontur va strukturaning ahamiyati. Perseptiv obrazlarni tashkil qilishda assosiativ va geshtaltpsixologiyaning o„rni. Idrok illyuziyalari. Ekstrasensor idrok. Ekstrasensor idrok haqida tushuncha. Ekstrasensor idrokni tadqiq qilish.
Idrokda motivasion komponentning buzilishi. Rangni idrok qilish anomaliyasi. Eshitish patologiyasi. Ta‟m bilish sezgisining anomaliyasi. Hid bilish jarayonining anomaliyasi. Perseptiv rivojlanish, o„rgatish va idrok.
Tasavvurlar idrok bilan o„xshashligi. Tusavvurning nerv-fiziologik asoslari. Tasavvur turlari. Ideomotor aktlar. Sport faoliyatida tasavvurlarning roli.
Hayol jarayoni haqida tushuncha. Hayolning turlari. Aktiv va passiv hayol. Hayolning inson hayoti va ijodiy faoliyatida ahamiyati. Sport faoliyatida hayolning roli.
Diqqatning aniqlash ketma-ketligi. Diqqat so„zining etimologiyasi. Diqqatning boshqa psixik hodisa va jarayonlar bilan taqqoslash. Perseptiv, intellektual va ijro etuvchi diqqat. Diqqatning sport faoliyatida psixik o„rni haqidagi bahslar va uning tabiati. Diqqatning mustaqil faoliyat ekanligi yoki bu boshqa psixik faoliyat uchun ham xosligi.
Diqqatning hajmi. Diqqat hajmining individual xususiyatlari. Diqqatning to„planishi. Diqqatning barqarorligi. Diqqatning tebranishi. Diqqatning ko„chishi va taqsimlanishi. Material xarakteriga, faoliyat turlari va shaxs usianovkasiga ko„ra diqqatning barqarorligi. Diqqatni bo„linishini belgilovchi omillar. Ta‟sirlarga chidamliligini baholash usullari. Diqqatning ko„chishi va taqsimlanishi. Har xil harakatlarga diqqatning taqsimlanish qobiliyatini belgilovchi omillar.
Ixtiyorsiz, reflektor, instinktiv diqqat, birlamchi, natural, zaruriy, oriyentirovka reaksiyasi-ixtiyorsiz diqqat. Ixtiyoriy diqqat. Ixtiyoriy diqqatdan keyingi diqqat. Oriyentirovka reaksiyasi-ixtiyorsiz diqqatning fiziologik ko„rinishi ekanligi. Ixtiyorsiz diqqatning bilish ehtiyojlari bilan aloqasi. Ixtiyorsiz diqqat- izlanuvchanlik va tadqiqotchilik faoliyati. Ixtiyorsiz diqqatning shartlovchi omillar: jadalligi, sifati, tusatdan paydo bo„lishi, takrorlanishi, harakat va yangilik. Diqqat oldi jarayonlar va ularning xulq-atvor tuzilmasidagi o„rni. Saralab o„qish diqqat oldi jarayonlarini tadqiq etishning usuli sifatida.
8 Ixtiyoriy diqqat (ikkilamchi). Maqsadga egalik ixtiyoriy diqqatning asosiy alomati. Ixtiyoriy diqqatning psixologik mexanizmlari. Persepsiya jarayonlari-ixtiyoriy diqqatning asosi. Ixtiyoriy diqqatning bilvositalik xarakteri. Ixtiyoriy diqqatni tadqiq etishning qo„sh stimul metodikasi. Ixtiyoriy diqqatdan keyingi diqqat, birlamchi ixtiyoriy diqqat. Ixtiyoriy va ixtiyorsiz diqqatlardan farqi. Vujudga kelish shartlari. Ixtiyoriy diqqatdan keyingi diqqatning pedagogik ahamiyati. 31-mavzu. Diqqatning rivojlanishi va buzilishi Diqqatning rivojlanish bosqichlari. Faollik, ustanovka va diqqat. Ixtiyoriy diqqatning oliy psixik funksiya ekanligi. Diqqatning buzilishi va uning diagnostika qilish. Parishonxotirlik va uning bartaraf etish. Diqqatning buzilishini klinik jihatdan tadqiq etish va uning diagnostikadagi ahamiyati.
Xotira haqida umumiy tushuncha. Xotira – o„tmish tajribalarni esga olib qolish, esga saqlash va unutishdan ibora jarayon sifatida. Xotira bilan bog„liq hodisalar. Fenomenal xotira. Xotiraning fiziologik mexanizmlari. 33-mavzu. Xotira jarayonlari Xotira jarayonlari. Esga olib qolish. Esda saqlash. Esga tushirish. Tanish. Unutish. Esga olib qolish xarakteri: ixtiyoriy esga olib qolish, ixtiyorsiz esga olib qolish. Esga olib qolish: bilvositalik va bavositalik xarakteri. Esga olib qolishning faoliyat maqsadiga bog„liqligi. Esga olib qolish va esga tushirishda individual tafovutlar.
Xotira turlarining tasniflash shartlari. Genetik, ixtiyorsiz, ixtiyoriy xotira. Obrazli xotira. Emotsional xotira. So„z-mantiq xotirasi. Xotiraning individual psixologik xusustyalari. 35-mavzu. Xotira va faoliyat Esga olib qolishning predmeti. Xotiraning shaxsning hayotiy masalalarini hal etishi, uning shartlanganligi va motivasiya sohasining dinamikasiga biriktirilganligi. Malaka va xotira. O„rganish qonunlari. Bixevioristlar bo„yicha malaka harakatlarning oddiy aloqalari natijasi sifatida mexanik tushushnish. Insonning hayot tajribasida malakalarni shakllanishining ahamiyati. Xotira axborotlarni qablu qilish, o„zatish va saqlash jarayonlari yig„indisi sifatida. Xotira va nutq.
Xotira namoyon bo„lishining har xil genetik shakllari. Ongsiz, ixtiyorsiz xotira; o„timli, tashqi shartlangan xotira; ixtiyoriy xotira, metaxotira. Har xil genetik xotira shakllari o„zaro munosabatlaridagi yosh xususiyatlari. Genetik jihatdan turlicha bo„lgan xotira turlarining rivojlanish yo„llari.
Xotiraning umumiy buzilishi (retrograd amneziya, anterograd amneziya, Korsakov 9 sindromi). Miyaning lokal patologiyasi bilan bog„liq buzilishlar (agnoziyalar, afaziyalar, apraksiyalar, abaziyalar). Gipomneziyalar va gipermneziyalar. Paramneziya va kriptomneziya. Funksional, psixogen yoki affektiv amneziyalar. 38-mavzu. Xotiraning amaliy o‘rganish jabhalari Xotiraning o„quv faoliyatida rivojlantirish shart-sharoitlari va vazifalari. Xotiraning kuchaytirish yo„llari. Operativ xotiraning faoliyatdagi o„rni. Mnemotexnika. Xotira buzilishlari va ularning klinik ahamiyati. 39-mavzu. Tafakkur to‘g‘risida umumiy tushuncha Tafakkurni o„rganishning umumfalsafiy asoslari. Tafakkur fanlar tizimidagi tadqiqot obyekti sifatida, falsafada, mantiqda, inoformatikada, fiziologiyada, pedagogikada tafakkur xususiyatlarini o„rganilishi. Tafakkur psixologik tadqiqot predmeti. Tafakkur psixologiyasi sohasida ishlarning nazariy va amaliy ahamiyati.
Tafakkur turlari: ko„rgazmali-obrazli, ko„rgazmali-harakat qv so„z-mantiq tafakkurlari. Vizual va fazoviy tafakkur. Empirik va nazariy tafakkur. Amaliy va nazariy tafakkurni qiyoslash. Produktiv va reproduktiv tafakkur. Ijodiy va tanqidiy tafakkur. Divergentva konvergent tafakkur. Emotsional tafakkur. Tafakkur psixologiyasida masala empirik tadqiqotlar obyekti sifatida 41-mavzu. Tafakkurning o‘rganishga klassik yondashuvular Tafakkur tasavvur assosiasiyasi sifatida. Diffuz reproduksiya nazariyasi.Tafakkur xulq-atvor sifatida: xulq psixologiyasida tafakkurni tushunish. Tafakkur va o„rganish. Neobixeviorizmda tafakkur muammosi. Tafakkur muammoga qarash akti sifatida: vyursburg maktabi konsepsiyasi. Determinasiyalovchi tendensiya. Tafakkurning o„ziga xosligi: faolligi, maqsadga yo„nalganligi. 42-mavzu. Tafakkurni bilish faoliyati sifatida o‘rganish Aqliy faoliyatning produktiv va reproduktiv shakllari. Ijodiy tafakkur muammosi va u o„rganishning mustaqil predmeti sifatida. O„tmish tajribalarning roli.
Intellekt vatafakkur. Intellektning modellari. Intellekt koeffisiyenti tushunchasi. Intellektual testlar, ularning turlari va tuzilishi. Intellektni o„lchash muammolari. Kogntiv uslub haqidagi tasavvurlar, kognitiv uslub turlari. Ijodiy tafakkur va intellekt. Kreativlik ko„rsatkichlarini o„lchash va metodikalari. Intellektual faollik. Intellekt va ijodiy qobiliyatning rivojlanishiga ta‟sir ko„rsatuvchi biologik va sosial omillar. Tafakkurning xususiyatlari va shaxslilik xarakteristikasi. “Fikrlovchi shaxs” tiplari haqida tasavvurlar. Ijodkor shaxsning empirik tavsifi. Subyekt aqliy faoliyatining umumiy tavsifi. Masalani yechishning shaxslilik va vaziyatli determinantlari.
10 Emotsional kechinmalarning umumiy
aniqligi. Emotsional kechinmalar klassifikasiyasi. Affektlar, ehtiros va kayfiyat. Emosiyaning asosiy funksiyalari. Emotsiyaning bilish jarayonlariga ta‟sir etuvchi funksiyalari. Fiziologik jarayonlar bilan bog„liq funksiyalari. P.V.Simonov bo„yicha emotsiya funksiyalari klassifikasiyasi. Hissiyotlar emotsional munosabatlar sifatida va ularning buzilishi. Emosiya psixik holat va jarayonlar sifatida. Inson emotsional holatlarining umumiy turlari. Kayfiyat, stress va salomatlik. Nisbiy barqaror hissiyot va ularning klassifikasiyasi.
Holat psixik hodisa sifatida va uning xarakteristikasi. Psixik holat turlari. Emotsional hoatlar. Stress tushunchasi va psixik zo„riqish, stressning tavsifi. Stressni boshqarish. Kayfiyatning umumiy tavsifi va uning tuzilishi. Frustrasiya va bezotalik emosioanal holat sifatida. Emotsional ta‟sirlash bilan bog„liqanatomik tuzilishi. Emotsiyalar va oliy asab faoliyai. Emosiyalar va vegetativ asab tizimi. Emotsiyalar va gormonal tizimi. Emotsiyalar va bosh miya yarim sharlari funksional asimmetriyasi. 46-mavzu. Irodaviy jarayonlar haqidagi umumiy tasavvurlar Iroda tushunchasining rivojlanish tarixi. Irodani tadqiq etishdagi yondoshuvlar. Irodani aniqlash. Irodaviy jarayonlar bosqichlari. Irdani anʻanaviy va zamonaviy talqini. Ixtiyoriy boshqaruvning funksional tuzilishi. Irodaning falsafiy nazariyalari. 47-mavzu. Shaxsning irodaviy sohasi Shaxsning irodaviy sifatlari. Ularning klassifikasiyasi. Irodaviy sifatlarning tuzilishi. Ixtiyoriy reaksiyalarning kelib chiqishi. irodaviy xulq-atvorning ontogenetik xususiyatlari. Shaxsning irodaviy sifatlarini rivojlanishi. 4-modul. Shaxs xususiyatlari 48-mavzu. Motivasiya haqida umumiy tushuncha Inson faolligi, uning shakllari va determinantlari. Ehtiyoj, motiv va motivasiyalarni aniqlash. A.N.Leontyevning konsepsiyasida ehtiyojlar va motivlar. Turli psixologiya maktabida motivasiya muammosini o„rganilishi. Motivasiya modellari. 49-mavzu. Motivasiyaning tuzilishi va funksiyalari asosiy turlari va rivojlanish bosqichlari Motivasiyaning tuzilishi va funksiyalari. Xulq-atvorning motivasiya muammosi. Ichki va tashqi motivasiyalarning umumiy tavsifi. E.Desining ichki motivasiya konsepsiyasi. Ichki motivasiyaning tarkib topishida bolalikning ahamiyati. Motivning rivojlanish bosqichlari.
Shaxs va faoliyat strukturasida motivasiya. Faoliyat turlari va ularni inson tomonidan o„zlashtiriolishi. Predmetli faoliyat, muloqot, bilish, o„yin, tadqiqotchilik va mehnat faoliyati motivasiyalari. Xulq-atvor va faoliyat motivasiyasi. Prososial va asosial xulq-atvor motivasiyalari.
11 51-mavzu. Shaxsning individual-tipologik xususiyatlari Individual-tipologik xususiyatlar klassifikasiyasi. Individuallikni izohlovchi xususiyatlar majmuasi. Ijtimoiy ustanovka. Shaxs iqtidori va qobiliyatlari diagnostikasi. Intellekt va uning ta‟riflari. Qobiliyatlardagi tug„ma va orttirilgan sifatlar. Shaxs intellektual salohiyatini shakllanganlik darajalari. Qobiliyatlarning psixologik strukturasi. Qobiliyatlar va qiziqishlar diagnostikasi.
Temperament. Temperament haqida faktorlik konsepsiyalari va ularning tahlili. ONF tiplari xususida I.P.Pavlov nazariyasi, temperament xaqida hozirgi zamon nazariyalari. Temperamentning evolyusion jarayonga moslashish imkoniyatlari. 53-mavzu. Xarakter va shaxs Psixologiyada xarakter muammosi. Xarakter shakllanishi. Xarakter aksentuasiyasi. Jinsiy dimorfizm va individning psixologik tavsifi. Jinsiy farqlanishning psixologik muammolari. Xarakter. V.S.Merlinning xarakter xususidagi qarashlari. S.L.Rubinshteyn bo„yicha shaxsning o„ziga xosligligini ifodalovchi xarakterologik tizim. Faoliyatga nisbatan yondoshuvlarga xos xarakter tizimlari. Nutqining xususiyatlari. Tashqi qiyofa. Fizionomika. Xiromantiya. Konstitusion nazariyalar. 54-mavzu. Salomatlik: psixologik yondoshuv va mezonlar Salomatlik psixologiyasi: fan hamda amaliyot sifatida. Salomatlik psixologiyasi bo„limi. Yangicha yondoshuv. Oila va salomatlik g„oyasi. Sog„lom bo„lishning psixologik asoslari. Ota-onaning savodxonligi va ziyrakligi. To„g„ri fikrlash tarzi. III. Seminar mashg‘ulotlar tashkil etish bo‘yicha tavsiyalar Seminar mashg„ulotlari mavzu bo„yicha reja va tavsiya qilingan adabiyotlar asosida o„tkaziladi. Talaba mustaqil tayyorgarlik ko„rib, to„plagan bilimlarini dars vaqtida himoya qiladi. Seminar mashg„ulot uchun tavsiya etilayotgan mavzular: 1. Yangi davr va psixologiya. 2. Psixologiya fanining dolzarbligi. 3. Sport psixologi faoliyatining xususiyatlari 4. Sport psixologi tadqiqotchisining faoliyati oldiga qo„yiladigan asosiy talablar 5. Psixologiya fanining predmeti. 6. Psixologiyaning tarmoqlari. 7. Psixologiya fanining metodlari. 8. Nerv sistemasining tuzilishi. 9. Markaziy nerv sistemasi. 10. Psixika haqida umumiy tushuncha 11. Inson psixikasining ijtimoiy-tarixiy tabiati 12. Psixik jarayonlarning vujudga kelishida nutqning ahamiyati
12 13. Ontogenezda inson psixikasining rivojlanishi 14. Faoliyat haqida umumiy tushuncha 15. Psixologiyada shaxs va jamiyat muammosi 16. Shaxs ijtimoiylashuvining asosiy mezonlari. 17. Shaxs ijtimoiy-psixologik fenomen sifatida 18. Chet el psixologiyasida shaxs nazariyalari 19. Shaxs rivojlanishining individuallik xususiyatlari va ularning roli 20. Inson shaxsi va individuallik xususiyatlari. 21. Shaxsning o„z-o„zini anglashi va Men--konsepsiyasi 22. Bilish jarayonlarining qisqacha tasnifi. 23. Sezgi va idrok psixik jarayonlarning boshlang„ich holati ekanligi 24. Sezgilarni klassifikasiyasi 25. Idrok haqida tushuncha. 26. Perseptiv obrazni tashkillashtirish. 27. Idrokning buzilishi 28. Tasavvur haqida tushuncha. 29. Hayol haqida tushuncha. 30. Diqqat haqida tushuncha 31. Diqqatning asosiy xusisiyatlar 32. Diqqat turlari va funksiyalari 33. Diqqatning rivojlanishi va buzilishi 34. Xotira haqida umumiy tasavvurlar 35. Xotira jarayonlari 36. Xotira turlari 37. Xotiraning amaliy o„rganish jabhalari 38. Tafakkur to„g„risida umumiy tasavvurlar 39. Tafakkur turlari va masala tiplari 40. Tafakkurning o„rganishga klassik yondashuvular 41. Tafakkurni bilish faoliyati sifatida o„rganish 42. Inson aqliy faoliyatining differensial-psixologik sifatlari 43. Emosiya va hissiyot haqida umumiy tushunchalar va uning turlari va funksiyalari 44. Hissiyotlar emotsional munosabatlar sifatida. 45. Emotsional reaksiyalarningfiziologik mexanizmlari 46. Irodaviy jarayonlar haqidagi umumiy tasavvurlar 47. Irodaviy jarayonlar bosqichlari. 48. Shaxsning irodaviy sohasi 49. Motivasiya haqida umumiy tushuncha 50. Motivasiyaning tuzilishi va funksiyalari asosiy turlari va rivojlanish bosqichlari 51. Alohida faoliyat turlari motivasiyalari 52. Shaxsning individual-tipologik xususiyatlari 53. Shaxs iqtidori va qobiliyatlari diagnostikasi. 54. Qobiliyatlarning psixologik strukturasi. 55. Temperament va faoliyatning individual xususiyatlari 56. Temperamentning evolyusion jarayonga moslashish imkoniyatlari. 57. Xarakter va shaxs. 58. Faoliyatga nisbatan yondoshuvlarga xos xarakter tizimlari.
13 59. Salomatlik: psixologik yondoshuv va mezonlar 60. Salomatlik psixologiyasi: fan hamda amaliyot sifatida.
Kurs ishining maqsadi talabalarning mustaqil ishlash qobiliyatini rivojlantirish, olgan nazariy bilimlarni qo„llashda amaliy ko„nikmalar hosil qilishdir. Kurs ishi mavzulari mustaqil ta‟lim jarayoniga bog„liq holda tayyorlanib, ular talabalarning ilmiy ijodiy salohiyatini oshirishga xizmat qilishi zarur. Tavsiya etilayotgan kurs ishlarning mavzulari: 1. Psixikaning evolyusion bosqichi (A.N.Leontyev bo„yicha) 2. Shaxsning xorijiy nazariyalari. 3. Psixoanalizda shaxs muammosi. 4. Analitik psixologiyada shaxs muammosi. 5. Xorijiy psixologiyada ekstraversiya, introversiya. 6. A.adler bo„yicha shaxs tushunchasi. 7. Shaxsga fiziologik yondashish. 8. Go„daklarning emotsional rivojlanishi. 9. Motivasiyaning asosiy yondashuvlari 10. Emosiyani eksperimental o„rganish 11. Ichki tashkiliy motivasiyalar. 12. .Xulq-atvorning situativ determinantlari 13. Emosiyaning namoyon bo„lishi. 14. Emosiya va uning tabiatini yoritish. 15. Iroda nazariyalari. 16. Irodaning amaliy jihatdan o„rganish. 17. Motivasiyaning vaziyatli rivojlanishi. 18. Ustanovkaning tadqiq etilganligi. 19. O„zini o„zi baholash va motivasiya. 20. Motivlarning individual farqlari 21. Motivasiyaning keng tarqalgan modellari 22. Iroda va uning mezonlari. 23. Xulq-atvorni irodaviy boshqaruvi. 24. Sezgilar va ishlab chiqarish jarayoni. 25. Psixofizika va psixofiziologiya. 26. Inson amaliy faoliyatida psixofizika. 27. Insonning olamni idrok etishi. 28. Idrok patologiyasi. 29. O„quvchi diqqatini rivojlantirish. 30. Diqqatning psixologik nazariyalari. 31. Diqqat samaradorligiga ta‟sir ko„rsatuvchi omillar. 32. Diqqat xususiyatlari. 33. Tafakkur vujudga kelishining biologik asoslari. 34. Tafakkurning mehnat faoliyatida vujudga kelishi va rivojlanishi. 35. Ibtidoiy tafakkur. 36. Tafakkurni krossmadaniy tadqiq etilishi. 37. Tafakkurning rivojlanish bosqichlari.
14 38. Ko„rgazmali-harakat va ko„rgazmali-obrazli tafakkur. 39. Tafakkur va xayol. 40. Tafakkur tipologiyasi. 41. Tafakkur rivojlanishining asosiy bosqichlari.
Talaba mustaqil ishni tayyorlashda fanning xususiyatlarini hisobga olgan holda quyidagi shakllardan foydalanish tavsiya etiladi: -seminar mashg„ulotlarga tayyorgarlik; -darslik va o„quv qo„llanmalar bo„yicha fan boblari va mavzularini o„rganish; -tarqatma materiallar bo„yicha mta‟ruza qismini o„zlashtirish; -maxsus adabiyotlar bo„yicha fan bo„limlari yoki mavzulari ustida ishlash; -talabaning o„quv, ilmiy-tadqiqot ishlarini bajarish bilan bog„liq bo„lgan fan bo„limlari va mavzularini chuqur o„rganish; -faol va muammoli o„qitish uslubidan foydalaniladigan o„quv mashg„ulotlari; -masofaviy ta‟lim. Tavsiya etilayotgan mustaqil ishlarning mavzulari: 1. Yangi davr va psixologiya. 2. Psixologiya fanining dolzarbligi. 3. Sport psixologi faoliyatining xususiyatlari 4. Sport psixologi tadqiqotchisining faoliyati oldiga qo„yiladigan asosiy talablar 5. Psixologiya fanining predmeti. 6. Psixologiyaning tarmoqlari. 7. Psixologiya fanining metodlari. 8. Nerv sistemasining tuzilishi. 9. Markaziy nerv sistemasi. 10. Psixika haqida umumiy tushuncha 11. Inson psixikasining ijtimoiy-tarixiy tabiati 12. Psixik jarayonlarning vujudga kelishida nutqning ahamiyati 13. Ontogenezda inson psixikasining rivojlanishi 14. Faoliyat haqida umumiy tushuncha 15. Psixologiyada shaxs va jamiyat muammosi 16. Shaxs ijtimoiylashuvining asosiy mezonlari. 17. Shaxs ijtimoiy-psixologik fenomen sifatida 18. Chet el psixologiyasida shaxs nazariyalari 19. Shaxs rivojlanishining individuallik xususiyatlari va ularning roli 20. Inson shaxsi va individuallik xususiyatlari. 21. Shaxsning o„z-o„zini anglashi va Men--konsepsiyasi 22. Bilish jarayonlarining qisqacha tasnifi. 23. Sezgi va idrok psixik jarayonlarning boshlang„ich holati ekanligi 24. Sezgilarni klassifikasiyasi 25. Idrok haqida tushuncha. 26. Perseptiv obrazni tashkillashtirish. 27. Idrokning buzilishi 28. Tasavvur haqida tushuncha. 29. Hayol haqida tushuncha.
15 30. Diqqat haqida tushuncha 31. Diqqatning asosiy xusisiyatlar 32. Diqqat turlari va funksiyalari 33. Diqqatning rivojlanishi va buzilishi 34. Xotira haqida umumiy tasavvurlar 35. Xotira jarayonlari 36. Xotira turlari 37. Xotira va faoliyat 38. Xotiraning rivojlanishi 39. Xotiraning buzilishi 40. Xotiraning amaliy o„rganish jabhalari 41. Tafakkur to„g„risida umumiy tasavvurlar 42. Tafakkur turlari va masala tiplari 43. Tafakkurning o„rganishga klassik yondashuvular 44. Tafakkurni bilish faoliyati sifatida o„rganish 45. Inson aqliy faoliyatining differensial-psixologik sifatlari 46. Emosiya va hissiyot haqida umumiy tushunchalar va uning turlari va funksiyalari 47. Hissiyotlar emotsional munosabatlar sifatida. 48. Emotsional reaksiyalarningfiziologik mexanizmlari 49. Irodaviy jarayonlar haqidagi umumiy tasavvurlar 50. Irodaviy jarayonlar bosqichlari. 51. Shaxsning irodaviy sohasi 52. Motivasiya haqida umumiy tushuncha 53. Motivasiyaning tuzilishi va funksiyalari asosiy turlari va rivojlanish bosqichlari 54. Alohida faoliyat turlari motivasiyalari 55. Shaxsning individual-tipologik xususiyatlari 56. Shaxs iqtidori va qobiliyatlari diagnostikasi. 57. Qobiliyatlarning psixologik strukturasi. 58. Temperament va faoliyatning individual xususiyatlari 59. Temperamentning evolyusion jarayonga moslashish imkoniyatlari. 60. Xarakter va shaxs. 61. Faoliyatga nisbatan yondoshuvlarga xos xarakter tizimlari. 62. Salomatlik: psixologik yondoshuv va mezonlar 63. Salomatlik psixologiyasi: fan hamda amaliyot sifatida.
Asosiy va qo‘shimcha o‘quv adabiyotlari hamda axborot manbaalari Asosiy adabiyotlar 1.
Ғозиев Э.Ғ. Умумий психология. - Т. Ўқитувчи. 2010 й. 510 б. 2.
Myers David G., DeWall C. Nathan “Psychology” Worth Publishers. USA, 2015.
3. Umumiy psixologiya: O„quv qo„llanma / N.Sh.Umarova, D.N.Arziqulov; Mas‟ul muharrir O.E.Hayitov; O„zbekiston Respublikasi Oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi. – T.: “Fan va texnologiya”, 2018. – 220 b. Qo‘shimcha adabiyotlar 16 4.
O„zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 7 fevraldagi “O„zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo„yicha Harakatlar strategiyasi to„g„risida” PF- 4947-son Farmoni. O„zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to„plami. – 6(766)-son. – 70-modda. – B.25-151. 5. O„zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 20-apreldagi “Oliy ta‟lim tizimini yanada rivojlantirish to„g„risida” PF-2909-son Farmoni. O„zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to„plami. – 18(778)-son. – 313-modda. – B.18-24. 6. O„zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 3-iyundagi “Jismoniy tarbiya va ommaviy sportni yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to„g„risida”gi PQ- 3031-sonli Qarori. O„zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to„plami. – 23(783)-son. – 455-modda.– B.47-69. 7.
Mirziyoyev Sh. M. Buyuk kelajagimizni mard va olijanob halqimiz bilan birga quramiz / - Toshkent: “O„zbekiston” NMIU, 2017. – 488 b. 8. Mirziyoyev Sh. M. Tanqidiy tahlili, qat‟iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik – xar bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo„lishi kerak. Mamlakatimizni 2016 yilda ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning asosiy yakunlari va 2017 yilga mo„ljallangan iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvor yo„nalishlariga bag„ishlangan Vazirlar Mahkamasining kengaytirilgan majlisidagi mta‟ruza, 2017 yil 14 yanvar. – Toshkent: “O„zbekiston”, 2017. – 104 b. 9.
Psixologiya va sport psixologiyasi. / Arzikulov D.N., Gapparov Z.G., Vaxabova D.B. O„quv qo„llanma. – T.,2017. – 307 b. 10. Маклаков А.Г. Общая психология. Учеб. – СПб.: Питер, 2010. – 583 с. 11. Немов Р.С. Общая психология: Краткий курс. – СПб.: Питер, 2009. – 304с. 12. Немов Р.С. Психология: Учеб. для студ. высш. пед. учеб. заведений: В 3 кн. – 4-е изд. – М.: Гуманит. изд. центр ВЛАДОС, 2003. – Кн. 3: Психодиагностика. Введение в научное психологическое исследование с элементами математической статистики. – 640 с. 13. Общая психология: Учебник / Под ред. проф. А.В. Карпова. – М.: Гардарики, 2005. – 232 с. 14. Рубинштейн С.Л. Основы общей психологии. – СПб.: Питер, 2009. – 713с.
15. www.gov.uz - O„zbekiston Respublikasi hukumati portali 16. www.lex.uz – O„zbekiston Respublikasi Qonun hujjatlari mta‟lumotlari milliy bazasi. 17. ziyonet.uz 18. http://www.voppsy.ru 17 18 19 Download 349.11 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|