Ustida ishlash

---

 DIKTANT TURLARI VA ULAR USTIDA MASHQ. IMLO LUG‘ATLARI
USTIDA ISHLASH 
Diktant vazifasiga ko`ra asosan ikki turga ajratiladi. 
1.Ta’limiy diktant. 2.Nazorat diktant. 
1- topshiriq. Diktantning qaysi turiga kirishini toping 
1) O’rganilayotgan mavzu yuzasidan har bir darsning 5-10 daqiqasi davomida 
va ba’zan to`liq dars jarayonida o`zlashtirilgan bilimni mustahkamlash maqsadida 
o`tkaziladi. Shuni ta’kidlash lozimki, bunday diktantdiktant o`tkazilish va 
bajarilish usullariga ko`ra bir necha turga ajratiladi: ta’kidiy diktant, saylanma 
diktant, erkin diktant, lug`at diktant, rasmli diktant, ijodiy diktant, izohli diktant 
kabi turlariga. 
2) O`quvchilarning yaqinda yoki ilgari o`rganilib, mashqlar bilan 
mustahkamlangan bilimlarni o`quvchilar qay darajada o`zlashtirganliklarini 
aniqlash maqsadida o`tkaziladi. Bunday diktantlar asosan har chorak oxirida, 
ba’zan bilimlar o`rganilgandan so`ng ham o`tkazilib turiladi. Bu diktant shunisi 
bilan muhimki, o`quvchilarning diktant yozish jarayonida yo`l qo1yilgan xatolari 
chuqur tahlil qilinadi, ularni bartaraf qilish usullari belgilanadi. Toshkent – juda 
qadimiy shahar. Bu shahardan savdo karvonlari o`tgan. Shaharliklar savdogarlarni 
muhtasham saroylarda kutib olishgan. O`zaro savdo-sotiq rivojlangan. Bora-bora 
shahar savdo markaziga aylangan. Shaharning shuhrati ortgan. Hozir Toshkent 
sanoati, iqtisodiyoti va madaniyati rivojlangan yirik va ko`rkam shaharlardan 
biridir. Poytaxtimiz ko`chalari yildan-yilga ko`rkamlashib bormoqda. Ayniqsa, 
hashamatli binolar, chiroyli favvoralar shahrimizning husniga husn qo`shmoqda.
( 55 ta so`z). 
1- mashq. D, t undoshlari qo‘shaloq yozilishi zarur bo‘lgan so‘zlami topib 
ko‘chiring va yozilishini eslab qoling. 
Bad.iy, muqad...am, mad...oh, bot...ir, qat...q, mod...a, o‘t...iz, od...iy, tarad...ud, 
at...or, muqad...as, muat...ar, sat...in, o‘t...kir, jid...iy, od...mi, qad...i-qomat, 
bat...ar, it...ifoq, jad...id, yet...i, gard...ay, but...oq, bud...izm, bot...il, pat...ak, 

---

tad...qiq, shad...od, shat...ir- lamoq, e...tir, xa...tm, qa...doq, qat...ron, g‘ad...or, 
ha...dik, hat...o. 
2- topshiriq. Matnni o‘qing. Z, s undoshlari bo‘lgan so‘zlami topib, 
talaffuzi va yozilishini izohlang. 
... San’atkor kishilarga ta’sir etishi uchun uning o‘zi izlanuvchan, asari ham 
izlanishdan iborat bo‘lishi shart. Agar u hamma narsani topib-bilib olgan bo‘Isa va 
pand- nasihatga berilsa yoki atayin maynavozchilik qilsa, u hech kimga ta’sir 
etolmaydi. Faqat izlangan taqdirdagina to- moshabin, tinglovchi, o‘quvchi u bilan 
birga izlanib, yakdil bo‘lib ketadi. Men san’atkorman va mening butun hayotim 
go‘zal- likni izlashdan iborat. Agar siz menga shu go‘zallikni ko‘rsatganingizda 
edi, sizdan xuddi mana shu oliy baxtga meni ham sazovor qiling, deb tiz cho‘kib 
yolvorgan bo‘lurdim. San’at asari deb ataladigan narsani yaratish uchun, avvalo, 
kishi nima yaxshi, nima yomonligini aniq- ravshan, hech shubhasiz bilishi, bulami 
ajratib turadigan chegarani noziklik bilan ko‘rib turishi va shu boisdan ham bor 
narsani emas, balki bo‘lishi mumkin narsani yozishi kerak... 
...Go‘zallik nima? Go‘zallik biz uchun suyukli narsadir. Go‘zal - go‘zal 
emas, suygan go‘zaldir. Nega suygan go‘zal - hamma gap ana shunda. (L. N. 
Tolstoy) 
3- topshiriq.So’zlarni to’g’ri yoki noto’g’ri yozilganligini aniqlang? 
Mabodo
Zopark 
kosmanavt
kambayn
fanetika 
Xol- ahvol 
hurmoq 
Xo’plam