Vaziyatda ΔB
Download 300.33 Kb. Pdf ko'rish
|
meliorativ iqtisodiyot
|
310
3. Takror ishlab chiqarish jarayonida tuproq unumdorligini takror ishlab chiqarish sikli oddiy darajada amalga oshirildi, ya’ni TICH = IQTU. Bunday vaziyatda ΔB ist > 0 va ΔB tich = ΔB
ist , takror ishlab chiqarish sikli oxiriga kelib unumdorlikning boshlang‘ich darajasi to‘liq takror ishlab chiqilgan, unumdorlikni takror ishlab chiqish qiymat ko‘rinishida (+∆Q uqich ) iste’mol qilingan miqdorga teng (- ∆Q ist
): YAM - ∆Q
uqich + ∆Q
ist = YAM, (16.27)
ya’ni, yaratilgan yalpi mahsulot tiklangan tuproq unumdorligi qiymatiga teng. Kelgusi davr (yil) ekinlar hosildorligi (va hajmini)ni oshirish yerdan foydalanishning boshqa omillaridan yaxshiroq foydalanilganida amalga oshishi mumkin. Bu echimda tuproq unumdorligini takror ishlab chiqarish nolga teng: TICH
s = TICH – IQTU = 0; (16.28) 4. Takror ishlab chiqarish davrida tuproq unumdorligini takror ishlab chiqarish kengaytirilgan hajmda amalga oshirildi, TICH>IQTU, ΔB ist > 0, ΔB
tich > ΔB ist , bunday ko‘rsatkichlar bo‘lganida, kelgusi yili faqatgina “tuproq unumdorligi” omili hisobiga ekinlardan avvalgi yillarga qaraganda, yuqori hosil olinadi. Unumdorlikni takror ishlab chiqarishning kengaytirilgan turida samaradorlik ijobiy ko‘rsatkichlarga ega bo‘ladi.
TICH s = TICH – IQTU > 0. (16.29)
Tuproq unumdorligini takror ishlab chiqish samaradorligini baholash mazkur tushunchani iqtisodiy talqin etilishini taqozo etadi. Qiymat ko‘rinishidagi bahosi (S tich tu ) o‘z navbatida TBB qiymatining belgilanishini taqozo etadi. SHuning uchun ballning “sarf-xarajatlar” (Q bx ) va “daromad” (Q bd ) tushunchalarini ko‘rib chiqish kerak. Iste’mol qilingan TBB qiymatini o‘zi yaratgan hosil qiymatiga (Q b hos ) tenglashtirish haqli bo‘ladi: Q bx
= Q b hos.
(16.30) Takror ishlab chiqarilgan ball qiymati tuproq unumdorligini 1 ballga oshirish meliorativ tadbirlarning sarf-xarajatlariga teng bo‘ladi:
311
Q bd. = X m b
(16.31)
Yerlar melioratsiyasiga ketgan nisbiy sarf-xarajatlar so‘m/ballga Q b/ga = X m b
so‘m/ ball*ga.
(16.32)
Tuproq unumdorligi samaradorligini baholash uchun aniq tuproq qatlamlarining solishtirma ko‘rsatkichlaridan (X m olin ) foydalanish tavsiya etiladi, olingan ma’lumotlar o‘sha hududda o‘rnatilgan normativ ko‘rsatkichlar (X m nor
) bilan qiyoslanadi, ular ayirmasidagi farq o‘tkazilgan meliorativ tadbirlar solishtirma samaradorligini tashkil etadi, ya’ni: M s = X m nor
– X m olin
(16.33) Meliorativ tadbirlarning qiymati turlicha, lekin ular, odatda, kompleks amalga oshirilganligi sababli, tuproq unumdorligini takror ishlab chiqarish o‘rtacha solishtirma qiymatini aniqlash kerak (so‘m/ball * ga):
Q tutich
= ; * / , * 1 Download 300.33 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|