Yоmg’irlatib sug’orish usuli va uning o’ziga xos xususiyatlari

Yomg’irlatib sug’orish

Reja:

1. 
   Yоmg’irlatib sug’orish usuli va uning o’ziga xos xususiyatlari .
   
2. 
   Yоmg’irlatib sug’orish texnikasi elementlari hisobi.
   
3. 
   Yоmg’irlatish tizimlari.
   
4. 
   Yоmg’irlatish qurilmalarini sug’orish normasi miqdoriga qarab moslash.
   
5. 
   Yоmg’irlatish qurilmalari klassifikasiyasi.
   

Yоmg’irlatib sug’orish maxsus emg’irlatish uskunalari orqali tuproq’qa emg’ir shaklida suv berishdan iborat. Bunda suv oqim holatidan tuproq’namligi holatiga er yuzasida oqim hosil qilmasdan o’tadi.YEmg’irlatib sug’orishning o’ziga xosligi shundaki, bunda sistemada kerakli bosim hosil qilish kerak. Shuning uchun bosimning kattaligiga qarab oqimni tomchilarga bo’laklash quyidagicha bo’ladi : qisqa otuvchi, o’rtacha va uzoqqa otuvchi emg’irlatish.

Bu turdagi apparatlar uchun emg’irning yaxshi sifati bosimining nasadka diametriga nisbati:
da erishiladi.
YEmg’ir tomchilari q’isman uchaetganda va tushaetganda xarorat farqi oqibatida bug’lanadi va bunda havo namligi holatiga o’tadi. Shular uchun ham er ustida atmosfera qurg’oqchiligini yo’qotuvchi mikro iqlim hosil qiladi.YEmg’irlatib sug’orishning asosiy faktorlari : sun'iy emg’irning intensivligi va strukturasidir.
YEmg’irlatib sug’orishda T kattaligi uzluksiz emg’irlatishda uning davomiyligiga va uzluklida esa kaytarilish (sikl) davriga bog’liq.


еки
( ρ_с.р - uzluksiz emg’irlatib sug’orishda emg’irlatish jadalligi, mm/min.
Т - sug’orish davomiyligi , min.
h - bir siklda tushgan emg’ir qalinligi, mm.
n - sikllar soni.
Agarda berilgan m ni emg’irlatib sug’orish orqali bergan oqim hosil bo’lsa , bunda quyidagi usullar bilan emg’irlatib sug’orish intensivligini kamaytirish zarur :
1) emg’irlatish apparatini rostlash ;
2) berilgan m ni bir necha martada berish ;
3) uskunaning tezligini oshirish ;
4) pauzalar oralig’ini ko’paytirish.
Mashinalar ishlash rejimining vaqt mezoniga qarab ular quyidagilarga bo’linadi :
-bir martada m ni beradigan, uzluksiz emg’irlatib sug’orish ;
-bir necha martada m ni beruvchi bo’laklab emg’irlatib sug’orish.
Mashina orqali suv uzatishning o’zgarish darajasiga qarab :
-doimiy intensivlik bilan emg’irlatib sug’orish ;
-diskret kamayuvchi intensivlik bilan emg’irlatib sug’orish ;
-tuproq’shimdirish qobiliyatiga qarab o’zgaruvchan intensivlik bilan emg’irlatib sug’orish.
Mashina va agregatlarning xarakatlanish darajasiga qarab :
-qo’zg’almas emg’ir buluti (deflektorli nasadka);
-uchastka buylab doimiy tezlik bilan fronital xarakatlanuvchi emg’ir buluti (xarakatli diflektorli nasadka);
-domiy burchak tezligi bilan aylana buylab xarakatlanuvchi emg’ir buluti (oqimli yomgirlatish agregati);
-uchastka buylab doimiy tezlik bilan murakkab frontal - burchak xarakatlashuvi emg’ir buluti;
-uchastka buylab doimiy tezlik bilan ikkilangan burchak tezligida xarakatlashuvi va erni bir necha martalab emg’irlatuvchi buluti (oqimli aylana xarakat qiluvchi yomgirlatish agregati ).
Yomg’ir jadalligi :
dh - suv qatlami
dt - vaqt
xaqiqiy ;jadallik :
Q - suv sarfi, l/s
t - bir martada eg’allangan maydon, m2
Xarakatlanuvchi (DAA -100 m) v aylanuvchi (Fregat) apparatlar bilan sug’orilganda, sug’oriladigan yuzaga davriy ravishda tushadi va sifat ko’rsatkichi bo’lib Rs.r. xizmat qiladi.

F -berilgan m tushadigan maydoni.
Bunda F quyidagicha :
-pozision ishlovchi mashinalar uchun - bir pozisiyadagi eg’allangan maydon ;
-oqimli apparatlar va aylanma xarakat qiluvchi mashinalar uchun - doira R radiusli yuzi;
-xarakatlanib ishlovchi mashinalar uchun - emg’irlatish fronti bilan aniqlashuvchi V - enli , l uzunlikdagi maydoni.
Daryo , kanal, xovuz va chuchuk suvli kuduklar eg’dirish manbalari hisoblanadi. Bu manbalardagi suv sug’orish shoxobchalari orqali eg’dirish agregatlariga beriladi. Suvni emg’irga aylantirish uchun zarur bo’lgan bosim sug’orish manbai eniga yoki eg’dirish mashinasiga urnatilgan nasos va dvigatel erdamida hosil qilinadi.
Yog’dirish tizimlariga nasos, dvigatel, kanal, truboprovod va emg’ir mashinalari kiradi. YEg’dirish tizimlari bir necha xil bo’ladi:
-Kuchma sistemalar - eg’dirish agregatlari , suv taqsimlash trubalari va xatto, nasos va dvigatellar ham sug’oriladigan maydon buylab istalgan joyga kuchiriladi.
-Stasionar (doimiy) tizimlar - yog’dirish apparati
Foydalanilgan adabiyotlar:


1.Axmedov X.A. Zax q’ochirish melioratsiyasi. Toshkent., «O’kituvchi»., 1975.
2.Axmedov X.A. Sug’orish melioratsiyasi. Toshkent., «O’kituvchi»., 1977.
3.Kostyakov A.N. Osnov meliorasii. M., «Seldxozizdat», 1960.
4.Raximbaev F.M. Shukurlaev X.I. «Zax q’ochirish melioratsiyasi»., Toshkent., «Mehnat»., 1996 .
5.Raximbaev F.M. Hamidov M.X. «Q’ishloq’ xo’jalik melioratsiyasi»., Toshkent., «Mehnat», 1996 .