' ~ в q \s s» «sharq» nashriyot-matbaa
Download 5.57 Mb. Pdf ko'rish
|
abdulla kakhkhor utmishdan estaliklar
- Bu sahifa navigatsiya:
- 0 ‘TMISHDAN ERTAKLAR
In qilob, inqilob, e y sh o n li yo r,
D a h sh a tin g te b ra tu r to g 'u toshni; Z u lm elin, ja b r elin a y la d in g x o r, B era m iz, y a s h a g ‘il, jo n u boshni, N u r la r in g o ‘chm asin bu jahonda, S o ‘n m a g il, e y m u b o ra k charog', Yashagil, k o ‘p zam o n b o ‘l am onda, Z u lm elin, ja b r elin a y la d in g d o g ‘; R o h a t olm a kd a la r ya n ch ilg a n la r, N aq a d a r s h a fq a t bor d ir soyangda; S h a fq a tin g , ro h a tin g ista g a n la r, K e ch a -k u n d u z s e n in g x izm a tin g d a . Saf bizning orqa tom onim izga kelib b ir oz «erinda soy» qilib tu rd i-d a , kom anda b erilg ach , taq q a to ‘x ta d i. B u tu n m itin g davom ida sh u lard an ko‘zim izni olm adik. B ir m en em as, n a z a rim d a , h a r b ir bola tezroq tovushi yo‘g ‘on bo‘lishini, dorilm ual lim in ta lab a lari safida sh arq iy aytib, shu- larday qadam tashlab, sh ah ar ko‘chalarini larzaga k eltirib y u rish n i orzu q ilar edi. Bayram ichi bolalar orasida: «Kommuna» m aktabi dorilm uallim inga qo‘shilar em ish», degan gap y urib qoldi. Yoz bo‘yi bu gap goh yo‘qolib, goh yana chiqib yurdi-yu, o‘qishlar boshlanishidan biron h a fta oldin 184 NATLIB.UZ «dorilm uallim in «Kommuna» m aktabi tala- b a la rid a n y ig ir m a ta b o la n i ta n la b o la r em ish», degan yangi gap chiqdi. H aqiqatan, b ir-ik k i k u n d a n k ey in P o ‘la tjo n dom la bizdan ellikka yaqin bolani bo‘y sira qilib dorilm uallim inga boshlab bordi. Bungacha dorilm uallim in b u tx o n an in g yonboshidagi sobiq x o tin -q iz la r g im n a ziy asi b in o sig a ko‘chgan ekan. Boshqa m aktablardan ham bola ko‘p edi. H am m ani k attak o n b ir sinfga olib k irish d i. «H ozir d o rilm u allim in n in g k a tta dom lasi Qori Niyoziy kelarm ish, Qori N iy o z iy b o ‘l a d i g a n b o la n i k o ‘z id a n bilarm ish», degan gap yurib qoldi. Hamma ko‘zini k a tta ochib, ta q d iri nim a bo 'lish in i k u tib jim g in a o ‘t i r a r edi. K a tta dom la d eg a n d a, m ening k o ‘z oldim ga novcha, y o ‘g ‘on, oppoq soqoli k o ‘k sig a tu sh g a n nuroniy chol kelgan edi. P o‘latjo n domla o‘rta Ьо‘уИ, chuvakkina, qop-qora sochini bir tom onga silliq qilib ta ra g a n , p id jak va q irra s i chiqqan shim kiygan b ir y ig itn i boshlab k ird i. Qori Niyoziy qo4lini orqasiga qilib, p a rta la r orasida nari-beri yurdi-da, b ird an to 4x tab , o4r ta yerda o 4tirg a n b ir bolaga barm og4in i bigiz qilib «Sen!» dedi. B ola i r g 4ib o 4r n id a n t u r d i , P o 'l a t j o n dom laning am ri bilan sinfdan chiqib ketdi. Qori N iyoziy b o lalarg a zehn solib yana yurdi, yana b ir bolaga barm og4ini bigiz qilib «Sen!» dedi. Bu bola ham chiqib ketdi. Qori N iy o z iy u c h i n c h i t o 4x t a s h i d a m e n i ko4rsatd i. Shunday qilib, yuzdan o rtiq boladan ellik o lti bola ta n la b o lin d i. B u lar ham m asi 185 NATLIB.UZ F arg ‘ona m uzofot ta ’lim -tarbiya bilim y u rti, y a ’ni d o rilm u allim in qoshidagi nam una- ta tb iq o t m aktabining ta lab a si bo‘ldi. Bu m aktabdan dorilm uallim inga b ir qadam edi. Shanba kuni tu sh k i ovqatdan keyin uyga borib yotib kelgani bolalarga javob berildi. Men ovqatni chala-chulpa yeb, g ‘izillaga- n im c h a u y g a q a ra b e td im . N a z a rim d a oyog‘im yerga tegib-tegm ay borar edim. Ayam kerosin, baliq ko‘ta rib y a n g itta ishdan kelgan ekan, an ch ag in a parishon ko‘rin a r edi. U m ening quvonchdan entikib aytgan gaplarim ga «Muncha yaxshi, muncha yaxshi» deb tu rd i-y u , nazarim da, hech ham suyunm adi. Dadam Melivoy am in boshliq otryad bilan qishloqqa chiqib ketganicha t o ‘r t k u n d a n b e ri b e d o m -d a ra k e k a n . A makim keldi, ayam ga task in -tasalli berish 0 ‘rniga uni xo‘p urishdi, «yig‘lama, kasofat, b ira to ‘la y ig ‘laysan!» — dedi-yu b ir shisha kerosin olib chiqib ketdi. Dadam erta si jum a kuni peshindan keyin keldi. U ning oldingi b itta tis h i tu sh g a n , b ir qoshi past, b ir qoshi baland — xiylagina tajan g ko‘rin a r edi. Ayam u ning tish ig a h a m , m e n g a k e l t i r g a n c h ir o y li s a r iq etikchasiga ham e’tib o r qilm adi, hol-ahvol so‘rash o‘rn ig a yig‘i boshladi. — Bu qurib k e tg u rla r qachon gumdon bo‘ladi-yu, qachon y u rt tinchiydi! D adam m enga e tik n i k iy g iz ib k o ‘r a r ekan, xunob bo‘lib: — Bosmachi hali-beri yo‘qolm aydiganga o‘xshaydi, bularga 0 ‘rdaning o‘zi y arog‘- a sla h a c h iq a rib tu rib d i-y u , — dedi va 186 NATLIB.UZ 0 ‘rdadan go‘ng o rtib chiqqan b ir brichka Oydin Buloq a tro fid a qo‘lga tu sh g a n in i, go‘ng ostidan ik k ita b eshotar m iltiq, besh yuzga yaqin o‘q chiqqanini ay td i, keyin b esh b atta r bo‘g ‘ildi: — X o‘p, 0 ‘rd ad a bi- ro n ta nikalayvachcha bo‘lsa bordir, lekin bosm achilar ichida X alpaerim nim a qilib yuribdi degin! Ayam k o ‘z y o sh in i d a rro v a rtib , da- dam ga q arag an ich a an grayib qoldi. Men ham hayron bo‘ldim , X alpaerim deganda k o ‘z o ld im g a ju d a ham k a tta k o n k o ‘k gum baz u s tig a o‘r n a tilg a n o ltin ta x td a o‘tirg a n nuroniy m o4 у saf id — yer yuzidagi ham m a m usulm onlarning podshosi kelar, le k in u n in g q a e rd a , q aysi m a m la k atd a podsholik q ilish in i bilm as edim . Dadam tu s h u n tirib berdi. U ning ay tish ig a q a ra ganda T urkiyadan S harqiy Buxoroga kelib bosm achilarga qo‘shilgan va qizil ask arlar bilan u ru sh d a o‘lgan A nvarbek Xalpaerim - n in g o ‘zi yoki u n in g o ‘ng q o ‘li bo‘lib, aslida X alpaerim em as, X alifai Rum ekan. M en ta s a v v u r im d a g i c h o ln in g b o sm a c h ila rg a qo‘s h ilis h in i aqlim ga s ig ‘dirol- madim . Bu gapga ayam m utlaqo ishonm adi, k a l a k a y o ‘s i n i d a g i g a p l a r g a p i r d i . D adam ning achchig‘i keldi. Shunday qilib, oraga boshqa gap s ig ‘m adi-yu, quvonchim ichim da qolaverdi. K echqurun m aktabga ketdim . M a k ta b d a r o ‘y b e r g a n ik k i h o d is a X alpaerim to ‘g ‘risid a dadam kuyib-pishib aytgan gaplar ro st ekanini tasdiqlaganday bo‘ldi. 187 NATLIB.UZ B ir k u n i d o rilm u a llim in va nam una- tatb iq o t m aktabining m udiri va ju g ‘rofiya m uallim i Subhiy afandi sharqiy o 'rg a tg a n i bolalarni y ig ‘di. Bu kishi jahon uru sh id a a s ir tu s h g a n , h an u z h a rb iy k e p a ta s in i yo‘qotm agan sobiq zobitlardan bo‘lib, m ual lim va m urabbiylarim iz orasida xiylagina mo‘ta b ar edi. Subhiy afandi bizga «Turk elining dog‘i-doshi o g ^ iy u r» 1 deb boshlana- d igan b ir sh a rq iy o‘rg a td i. Bu sh a rq iy T u rk -In g liz m uh o rab asi v a q tid a chiqqan ekan. Subhiy afandi shu m uhoraba, T urk o ‘rd a s i C hanoq Q al’a q i r g ‘o q la rin i o ‘z qoniga bo‘yagani, m ash h u r T urk sarkar- dalari to ‘g ‘risid a gapirib, A nvarbekdan so‘z ochdi va «T urk o‘g ‘li tu r k A n v arb ek n i r u s la r o‘ld irm ish lar» dedi. S h u n d a men «Anvarbek X alpaerim m i?» — deb so‘ragim keldi-yu botinolm adim . Y ana b ir k u n i M uham m adjon X oliqiy d eg an dom lam iz ona t i l i d a rs id a ara b a lifb e si d u n y o d a g i ham m a a lifb e la rd a n chiroyli ekanini, bunga sabab uning ham m a h a rfi m usulm on odam ning yuzidan olin- ganligini, m usulm on odam qanday qiyofaga k ir m a s in , d a rh o l ta n ib o lis h m u m k in ek an in i a y td i, b unga m isol qilib, kecha bo‘lib o‘tg a n b ir voqeani g ap irib berdi: K e c h a S u b h iy a f a n d i n i n g o ld ig a r u s qiyofasidagi b ir m usofir kelib, b ir kecha tu n ag an i joy so‘rabdi. Subhiy afandi uni M uham m adjon dom laga « 0 ‘z tilin i yo‘qot- gan musulmon» deb ta n ish tirib d i va biron 1 T u r k e lin in g to g ‘i- to s h i y ig ‘la y d i. 188 NATLIB.UZ yotoqdan joy b erish in i so‘rabdi. M uham madjon dom la Subhiy afandi aytm asdanoq mehmon m usulm on ekanini darrov bilibdi: y u z id a n s h u n d o q q in a f a r i s h t a y o g ‘ilib tu rg a n em ish. Shu kuni «Subhiy afan d in i Osobiy Otdel olib ketibdi» degan gap ta rq a ld i, lekin e r ta s ig a e r ta la b S u b h iy a fa n d i d a rs g a kirdi. Shu voqeadan keyin d o rilm u allim n in g asosiy sin fid a o‘qiydigan b ir bola «Subhiy afandining Ishoq afandi degan b ir o‘rto g ‘i bosmachiga chiqib ketgan ekan, kechalari bir ko‘zini bog‘lab Subhiy afandining oldiga kelib tu r a r em ish», deb qoldi. U ni kim dir o‘z ko‘zi bilan ko‘ribdi. Y anagi shanba k u n i uyga borganim da X alpaerim to ‘g ‘risid a dadam aytgan gaplar rost ekanini tasdiqlamoqchi bo‘lib, m aktabda bo‘lib o ‘tg a n v oqealar, y u rg a n g ap larn i ay a m g a a y tib b e rd im . A yam a c h c h ig ‘i k elib : « D a d a n g n in g is h i b u n a q a , e n d i boshim ga m aktabing ham bormi!» — dedi. Y akshanba k u n i ovqatdan keyin bola la r g a k u z g i p a x t a li k n im c h a b e r ild i. N avbatim kelganda omborga kirdim . Qop- qora, b arv asta xo‘jalik m udirim iz N osirjon H oji m enga loyiq nim cha q id ira r ekan, yo‘g ‘on, g ‘aldiragan tovush bilan: «Dadang- ga nim alar deding? Sen unaqa gap tashib yurm agin!» — dedi. Y uragim sh ig ‘ etib k e td i: dem ak ayam m en in g g a p la rim n i dadam ga aytibdi-da! N osirjon Hoji uzatgan nim chani naridan- beri kiydim u eshikka otildim . Eshik oldida 189 NATLIB.UZ tu rg a n b o lalar «qulluq bo‘lsin» q ilish d i shekilli, lekin b iro n tasin in g gapi qulog‘im- ga k irm a d i, y u ra g im g ‘ash edi: dadam m a k ta b g a qachon kela q o ld i, k im la rg a uchrab nim alar dedi ekan? Endi nim a bo‘ladi? NATLIB.UZ A B D U L L A Q A H H O R 0 ‘TMISHDAN ERTAKLAR q i s s a “S h a r q ” n a s h r iy o t- m a tb a a a k s iy a d o r lik k o m p a n iy a s i B o sh t a h r i r i y a t i T o s h k e n t — 2 0 0 5 M u h a r r i r A ’zam 0 ‘ktam , Erkin Malik R a s s o m Akram Xusom ov B a d iiy m u h a r r i r Download 5.57 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling