“ a “ guruh Talabasi turaev farrux

Mavzu : Idrok va uning turlari

20.71 “ a “ guruh Talabasi Turaev Farrux

Reja :

• 1. Idrok haqida tushuncha
• 2. Idrok turlari
• 3. Idrok tarkibidagi tafakkur va nutq fa’oliyati

Idrok haqida tushuncha

• Idrok — tirik organizmning maʼlumotlarni qabul qilib, qayta ishlash jarayoni; organizmga obʼyektiv reallikni aks ettirish va tashqi olamdagi yangidan-yangi vaziyatlarni baholab, shunga yarasha harakat qilish imkonini beradi.
• Idrok ongning ,miyaning ijodiy jarayonidir. Idrokning fiziologik asosi bosh miya yarim sharlari poʻstlogʻining analiz va sintez faoliyatidan iborat. Bu faoliyat sezgi aʼzolarimizga taʼsir qilib turgan narsalarning bitta xususiyati bilan emas, balki jami xususiyatlarining taʼsiri bilan bogʻliq. Idrok ana shu barcha xususiyatlar oʻrtasidagi muvaqqat bogʻlanish natijasida yuzaga keladi

Idrok jarayonida diqqat g'oyat katta ahamiyatga ega. Diqqat idrokning aktivligini oshiradi va uning mukammal bo'lishiga xizmat qiladi. Diqqatsiz hech narsani idrok qilish mumkin emas.

Idrok jarayonida diqqat g'oyat katta ahamiyatga ega. Diqqat idrokning aktivligini oshiradi va uning mukammal bo'lishiga xizmat qiladi. Diqqatsiz hech narsani idrok qilish mumkin emas.

Narsa-hodisalarni to'liq, va raso idrok qilish uchun shu narsa-hodisa ular ustida diqqat kuchli va barqaror turish zarur.

Idrok quyidagi turlarga ajratiladi
Fazoni idrok qilish
Vaqtni idrok qilish
Harakatni idrok qilish
Fazoni idrok qilish deganda narsalarning fazodagi shakllarning, ularning fazodagi katta-kichikligini va fazodagi o’zaro munosabatlarini ko’zda tutiladi. Ma’lumki, fazodagi shakllariga qarab, uch burchakli, to’rt burchakli, kub, silindr va shu kabi shakldagi narsalar ajra-tiladi; narsalar katta-kichikligiga qarab, nisbatan katta, kichikroq, o’rtacha va hokazo narsalarga ajratiladi
ta-kichikligini va fazodagi o’zaro munosabatlarini ko’zda tutiladi. Ma’lumki, fazodagi shakllariga qarab, uch burchakli, to’rt burchakli, kub, silindr va shu kabi shakldagi narsalar ajra-tiladi; narsalar katta-kichikligiga qarab, nisbatan katta, kichikroq, o’rtacha va hokazo narsalarga ajratiladi

Biz vaqtni hozirgi zamon (hozirgi payt) va undan kelgusiga borayotgan real narsadek idrok qilamiz, uni tasavvur qilamiz va fikrlaymiz. Shuning uchun ham o’tmish, hozirgi zamon va kelgusi ma’nosida olingan tushunchalar mavjuddir. Vaqtni idrok qilish haqida gapirar ekanmiz, biz hozirgi paytni nazarda tutamiz. O’tmish vaqt xotira faoliyati esga tushirish faoliyati bilan bog’liq bo’ladi.

Biz vaqtni hozirgi zamon (hozirgi payt) va undan kelgusiga borayotgan real narsadek idrok qilamiz, uni tasavvur qilamiz va fikrlaymiz. Shuning uchun ham o’tmish, hozirgi zamon va kelgusi ma’nosida olingan tushunchalar mavjuddir. Vaqtni idrok qilish haqida gapirar ekanmiz, biz hozirgi paytni nazarda tutamiz. O’tmish vaqt xotira faoliyati esga tushirish faoliyati bilan bog’liq bo’ladi.

Harakatni idrok qilish ayni zamonda ham fazoni, ham vaqtni idrok qilish demakdir. Masalan, yurayotgan mashinani ko’rib turar ekanmiz, biz ayni vaqtda uning bizga nisbatan joyini ham va biror nuqtaga nisbatan masofasi o’zgargan (yaqinlashgan yoki uzoqlashgan) vaqtini ham idrok qilamiz. Ayni bir xildagi harakat tezligi,vaziyatga qarab, har xil idrok qilinishi mumkin: goho ildamroq, goho sekinlashgandek ko’rinadi. Tanamizga bevosita tegib turgan narsalarning harakatini biz teri sezgisi, muskul va ko’ruv organlari vositasi bilan idrok qilamiz. Bizga nisbatan muayyan masofada turgan narsalarning harakatini ko’z bilan ko’rib idrok qilamiz.

Harakatni idrok qilish ayni zamonda ham fazoni, ham vaqtni idrok qilish demakdir. Masalan, yurayotgan mashinani ko’rib turar ekanmiz, biz ayni vaqtda uning bizga nisbatan joyini ham va biror nuqtaga nisbatan masofasi o’zgargan (yaqinlashgan yoki uzoqlashgan) vaqtini ham idrok qilamiz. Ayni bir xildagi harakat tezligi,vaziyatga qarab, har xil idrok qilinishi mumkin: goho ildamroq, goho sekinlashgandek ko’rinadi. Tanamizga bevosita tegib turgan narsalarning harakatini biz teri sezgisi, muskul va ko’ruv organlari vositasi bilan idrok qilamiz. Bizga nisbatan muayyan masofada turgan narsalarning harakatini ko’z bilan ko’rib idrok qilamiz.

Idrok tarkibidagi tafakkur va nutq fa’oliyati

• Agar idrok qilinayotgan narsa yoki hodisa biz uchun yangi notanish bulsa darrov fikr yuritish fa’oliyati boshlanadi va “ bu nma?”
• “ Buning nomi nma” degan savol tug’iladi. Shuningdek har bir idrok hukm shaklida ifodalanadi . Ya’ni narsa yoki hodisaga nom beriladi . Masalan: bu moshina , bu kitob, bu uy va hokazo .

Etiboringiz uchun rahmat …