§. Elektromagnit induksiya hodisasi. Faradey tajribalari


Download 361.17 Kb.
Pdf ko'rish
bet2/5
Sana21.01.2023
Hajmi361.17 Kb.
#1106567
1   2   3   4   5
Bog'liq
Elektromagnit induksiya hodisasi

t
k


=
Ф

bunda k - proporsionallik koeffisiyenti,
t

Ф

magnit oqimining o‘zgarish tezligi. 
Tengsizlik oldidagi manfiy ishora quyidagilarni ko’rsatadi: induksiya oqimining 
ortishi  
0
Ф 
dt
d
, E<0 EYK ni vujudga keltiradi, ya’ni vujudga kelgan induksion tokning 
magnit maydoni kontur orqali magnit oqimini kamaytiradi. Induksiya oqimining 


kamayishi 
dt
dФ
< 0, esa E > 0 EYK ni vujudga keltiradi, ya’ni induksion tokning magnit 
maydoni kontur orqali magnit oqimining kamayishiga to’sqinlik qiladi. 
Agar konturning qo‘zg‘aluvchi qismi harakat qilmasa, elektromagnit induksiya 
hodisasi ro‘y bermaydi. Induksiya E.Y.K esa kontur qo‘zg‘aluvchi qismining harakati 
tufayli, aniqroq aytganda, magnit induksiya chiziqlarini kesib o‘tishi tufayli vujudga 
keladi. Shunday qilib, magnit maydondagi konturning harakatlanuvchi qismini tok 
manbai deb qarash mumkin. Bu tok manbai elektromagnit induksiya hodisasi tufayli 
vujudga kelganligi uchun, uning elektr yurituvchi kuchini induksiya E.Y.K. deb ataladi, 
ya’ni: 
dt

dt
dS
B
dt
ldt
B
l
B
ind

=

=


=

=







 
demak:
 
dt
d
ind
Ф

=

yoki bundan 



sin
l
B
ind



=

Shunday qilib, bu ifodaga asosan “Magnit maydonida harakatlanayotgan 
o‘tkazgichning uchlarida hosil bo‘lgan induksion E.Y.K. magnit maydon induksiyasi (B) 
ga, o‘tkazgichning uzunligi l ga va uning tezligi 
υ
⃗ ga hamda magnit kuch chiziqlari bilan 
υ
⃗ tezlik orasidagi α burchak sinusiga to‘g‘ri proporsionaldir”. 
To‘g‘ri o‘tkazgichda hosil bo‘lgan induksion tokningyo‘nalishi o‘ngqo‘l qoidasi 
asosida aniqlanadi, ya’ni: “Ochiq o‘ng qo‘lning kaftiga B induksiya vektorining 
o‘tkazgich uzunligiga perpendikulyar tashkil etuvchisi tusha- yotganda, 90º ga kerilgan 
bosh 
barmoq 
o‘tkazgichningyo‘nalishi 
bilan 
mos 
tushsa, 
bundato‘rtta 
barmoqlaryo‘nalishio‘tkazgichdagiinduksion tokningyo‘nalishini ko‘rsatadi”. 
Formuladagi minus ishora induksiya E.Y.K va (dF/dt) ning yo‘nalishlari chap vint 
qoidasi asosida bog‘langanligini bildiradi. Bu formula universal Faradey – Maksvell 
qonuni deb ataladi. Demak, bu qonunga asosan induksiya E.Y.K kontur orqali o‘tayotgan 
magnit oqimining o‘zgarish tezligiga 
dt
dФ
ga bog‘liqdir. Induksiya E.Y.K ning XBS dagi 
o‘lchov birligi:
 
V
s
m
Tl
s
Vb
dt
d
ind
1
1
Ф
2
=

=
=
=

bo‘ladi. Demak, kontur yuzasi orqali 
o‘tuvchi magnit oqim 1 Vb/stezlik bilan o‘zgarsa, konturda vujudga kelayotgan induksiya 
E.Y.K 1V ga teng bo‘ladi. 
Shuningdek, elektromagnit induksiya hodisasi uchun Faradey va Lens qonunlarini 
birlashtiruvchi asosiy qonun quyidaicha ta’riflanadi: “Berk konturda hosil bo‘lgan 
induksion E.Y.K kontur bilan chegaralangan yuza orqali o‘tayotgan magnit induksiya 
oqimi o‘zarish tezligiga hamda o‘ramlar soniga to‘g‘ri proporsional bo‘lib, u o‘zining 
magnit maydoni bilan uni hosil qiluvchi magnit maydon oqimining o‘zgarishiga qarshilik 
ko‘rsatadi”. 
Agarberkkonturbitta emas, ketma-ket ulangan n ta bir xil cho‘lg‘amlardan tashkil 
topgan bo‘lsa, unda hosil bo‘lgan umumiy induksion E.Y.K ketma-ket ulangan tok 


manbalari singari, bitta chulg‘amning E.Y.K dan shuncha marta katta bo‘ladi:
dt
d
N
ind
Ф

=

 
bunda N – o‘ramlar soni,
dt
dФ
- magnit oqimining o‘zgarish tezligi. Lens 
qoidasiga asosan induksion tokning yo‘nalishi quyidagi 89-rasmdako‘rsatilib o‘tgan. 
12.3-rasm. Lens qoidasida induksion tokning yo`nalishi 

Download 361.17 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling