” fakulteti Ro’yxatga olindi

5. Kanada respublikasi va NAFTA hamkorligi 

NAFTA  AQSh  Kanada  va  Meksika  bo’ylab  sotiladigan  tovar  va 

xizmatlarning umumiy tarifini belgilab oldi hamda boshqa tariflarning o’n besh yil 

mobaynidagi  muqobil  ravishda  darajalarga  bo’ldi.  Ko’plab  kotegorilar,  shu 

jumladan  transport,  kompyuter,  tekstel  mahsulotlari  va  qishloq  xo’jaligi 

mahsulotlaridan  cheklovlarni  olib  tashladi.  Kelishuv  mualliflik  huquqini  himoya 

qiladi  va  uchta  mamlakat  o’rtasidagi  investitsion  cheklovlarni  olib  tashlanishini 

ko’zda  tutadi.  Ushbu  kelishiv  mohiyatan  uch  tomonlama  bo’lib,  hamma 

mamlakatlar  uchun  hamma  sohada  barobardir.  Ammo  qishloq  xo’jaligi  sohasi 

bundan  mustasnodir.  NAFTA  AQSh  va  Kanada  o’rtasidagi  ko’plab  tariflarni 

qisqartirgan yoki umuman olib tashlagan 1988 – yildagi savdo ittifoqiga asoslanib 

tuzilgan. NAFTAning kelib chiqishi asosan AQSh tomonidan Meksika jo’natiladiga 

mahsulotlarga to’lovlatning qisqartirilishi va 14 yil mobaynida boshqa tariflarning 

muntazam tartibga solib borilishi bilan bog’liqdir.  

1992  –  yil  dekabr  oyida  NAFTA  uchta  davlatning  prezidentlari  –  Brian 

Mulroniy – Kanada, Carlos Salinas de Gortari – Meksika va George H. W. Bush – 

AQSh tomonidan imzolandi.  

Ushbu  mamlakatlar  prezidentlarining  tasdiqlashiga  qaramasdan  ushbu 

kelishuv yuqoridagi uchta mamlakatning qonun chiqaruvchi organlarining foydaga 

bergan  ovozlarisiz  bo’lmasdi.  AQShda  NAFTA  ustidan  bahs  ikkala  partiya  – 

demokratlar  va  konservaterlar  ikkalalarini  ham  guruhlarga  bo’linib  ketishiga  olib 

keldi,  mehnatkash  guruh  va  tabiat  himoyachilari  tomonidan  katta  qarshilikka 

uchradi.  

Ko’pchilikni  qo’rqitgan  narsa  shundan  iborat  ediki  albatta  (AQShda), 

AQShdagi ishlab chiqarish korxonalaring Meksikaga ko’chirilishini rag’batlantiradi 

va  bu  o’z  navbatida  ishchi  o’rinlarining  yo’qotilishiga  olib  keladi.  Chunki 

Meksikada  ushbu  korxonalar  arzon  mehnat,  kam  soliq,  moslashuvchan  ekologiya 

sharoiti va ishchilar huquqlaridan samarali foydalanishlair mumkin edi. Atrof muhit 

himoycilarini  tashvishlantirgan  narsa  shu  ediki,  savdo-sotiq  qarshiliklari  mavjud 

bo’lgan  joylarda  ifloslanish  va  oziq-ovqat  havfsizligini  ta’minlash  amalgam 

---

53 

 

oshirilishi 

qiyin 

va 

murkkab 

vazifalardan 

biriga 

aylanib 

qolardi. 

Ushbunoroziliklarga  nisbatan  nrasmiy  ittifoqqa  qo’shimcha  kelishuvlar  olib 

kirilgan. Ulradan biri – mehnat muommolariga bag’ishlangan edi va ikkinchisi atrof 

muhit  himoyasiga  bag’shlangan.  AQSh  kongresi  tomonidan  1993  –  yilda  ya’ni 

president  Bil  KLinton  o’z  vakolatlarini  ado  etish  jarayonida  shartli  ravishda 

tasdiqlangan.