§ кашфиёт, ихтиро, рационализаторлик ва патент ахбороти режа: Кашфиёт тушунчаси

4.6. Рационализаторлик таклифи тушунчаси.
Рационализаторлик таклифлари – бу халқ хўжалигининг тармоқларида янги ва фойдали техник вазифаларни ечишга, яъни маҳсулотнинг лойиҳасини ишлаб чиқариш технологиясини, фойдаланилмаётган техникани ёки материалларнинг хоссасини ўзгартиришга қаратилган бўлади. Рационализаторлик кўп қиррали муаммо бўлиб, кўпроқ иқтисодий масалаларни хал этишга қаратилган. Рационализаторлик фикрлар маълум талабаларга жавоб бериши керак: биринчидан, техник ечимга эга бўлиши, иккинчидан, янгилик бўлиши учинчидан фойдали бўлиши керак.
Рационализаторлик фикрлар махсус бланкада ариза сифатида берилади. Рационализаторлик фикрлар қайси корхонага тегишли бўлса шу корхонанинг Ихтирочи ва рационализаторлар жамиятига ариза берилади. Агарда фикрлар бошқа корхоналарга тегишли бўлса вазирликка берилади ва рўйхатга олинади.


4.7. Патент ҳужжатлари. Патент ахбороти.
Илмий-техник тараққиётнинг ўсиши кўп ва мураккаб билимлар ва ахборотларга боғлиқ. Халқ хўжалигининг барча соҳалари бўйича ҳар йил янгиликлар сони бирқанча кўпаяди. Зарур бўлган ахборотларни йиғиш жуда мураккаб иш. Шунинг учун ҳозирги кунда табиатни билишга оид билимлардан ташқари, бу билимлардан инсоннинг ўзи фойдаланиши катта аҳамиятга эга. Ҳозирги даврда кашф этилган янгиликлар бўйича ахборотлар сақлаш, ишлов бериш ва ходимларга етказиш йўллари қидирилмоқда, ҳар бир давлатда илмий-техник ахборотлар бўйича махсус ташкилотлар тузилган уларнинг вазифаси фан, техника ва ишлаб чиқаришни ривожлантиришга омил бўлиб ҳисобланади.
Патент ҳужжатлари – бу шундай ҳужжатлар йиғиндиси бўлиб, унда: илмий-техник тажрибалар ва лойиҳа конструкторлик ишланмаларнинг мазмуни кашф қилинганлиги, фойдали модели ҳамда кашфиётчининг ҳуқуқини ҳимоя қилувчи маълумотлар бўлиши керак. Шу билан биргаликда модел, макет, корхона маҳсулотини рўйхатга олинганлиги ҳақида гувоҳномалар ва муаллифлик дипломлари бўлиши керак. Патент ахбороти деганда патент ҳужжатларидан фойдаланиш ва ишлов бериш тушунилади. Патент ҳужжатлар илмий-техник ютуқларнинг охирги 100-200 йиллиги патент фондларида сақланади.