\ Mavzu: Zax qochirish usullari va tarmoqlari. Toshkent-2018 Taqdimot ishi Reja Reja

1. Yog’in suvida tuz juda oz bo’lganligidan ya’ni o’rta xisobda har litrda 2 – 3 mg xlor, 2 – 4 mg sulfat kislotasi bunday yo’l bilan tuproq sho’rlanishining amaliy axamiyati yo’q ammo bunday sharoitda tuproqlar ortiqcha namiqadi va botqoqlanadi.

Hozirgi vaqtda Eron, Pokiston, Turkiyada – 50%, Hindiston, Suriya, Misr Arab Respublikasida 20 – 30% yerlar sho’rlangan.

Maydonlar tabiiy va sun’iy omillarga ko’ra sho’rlanadi.
Tabiiy omillarga : Yog’in va qor, Geomorfologik, Gidrologik, Gidrogeologik omillar kiradi.
Sun’iy omillarga: Sug’orish va xo’jalik omillari kiradi.

2. Geomorfologik – yer relefi makro, mezo va mikro relef ko’rinishlarida xosil bo’ladigan ta’biiy zovurlanmagan nishabsiz yerlarda ortiqcha suv va tuzlarning to’planishi. 3. Gidrologik – ma’lum bir maydonni daryo, soy suvlari bilan bosib qolishi.Suv bosgan yerlar ortiqcha namiqadi va botqoqlashadi, agarda suv bilan birga tuz eritmalari kirib kelsa, ular sho’rlanadi ham. 4. Gidrogeologik – asosan yer osti suvlarini harakati natijasida yerlarni botqoqlanishi va sho’rlanishi. Tabiiy omillarga yuqoridagilardan omillardan tashqari tuproqning mexanik tarkibi, litologik qirqim va o’simliklarni rivoji ham ta’sir qiladi, chunki mexanik mexanik tarkibi og’ir tuproqlarning suv o’tkazuvchanligi yomon shuning uchun ular ortiqcha namlanishi va sho’rlanishi mumkin. Yerning yuza qatlamiga o’simlik kam bo’lishligi tabiiy bug’lanish natijasida yerlarning sho’rlanishiga olib keladi. Bundan tashqari tabiiy omillarga ko’ra tuzli tog’ jinslarining shamol natijasida ko’chishi va tuz toshlarini ochiqlikga chiqib qolishi ham yerlarni sho’rlatishi mumkin.

1. Yog’in suvida tuz juda oz bo’lganligidan ya’ni o’rta xisobda har litrda 2 – 3 mg xlor, 2 – 4 mg sulfat kislotasi bunday yo’l bilan tuproq sho’rlanishining amaliy axamiyati yo’q ammo bunday sharoitda tuproqlar ortiqcha namiqadi va botqoqlanadi. 2. Geomorfologik – yer relefi makro, mezo va mikro relef ko’rinishlarida xosil bo’ladigan ta’biiy zovurlanmagan nishabsiz yerlarda ortiqcha suv va tuzlarning to’planishi. 3. Gidrologik – ma’lum bir maydonni daryo, soy suvlari bilan bosib qolishi.Suv bosgan yerlar ortiqcha namiqadi va botqoqlashadi, agarda suv bilan birga tuz eritmalari kirib kelsa, ular sho’rlanadi ham. 4. Gidrogeologik – asosan yer osti suvlarini harakati natijasida yerlarni botqoqlanishi va sho’rlanishi.