\ Mavzu: Zax qochirish usullari va tarmoqlari. Toshkent-2018 Taqdimot ishi Reja Reja

Sun’iy – sug’orish, xo’jalik omillariga – tuproqni aktiv qatlamini sun’iy namlantirish natijasi sug’orish suvlarini ham sug’orish sug’orish tarmog’idan ham sug’orish dalasidan sezilishi xisobiga sizot suvlarini ko’tarilishi natijasidagi botqoqlanish va sho’rlanish kiradi.

Ta’biiy jarayonlar narijasida tuproqlarning sho’rlanishi fanda birlamchi sho’rlanish deb yuritiladi.
Sun’iy jarayonlar natijasida tuproqni sho’rlanishi ikkilamchi sho’rlanish deb yuritiladi.

Tabiiy omillarga yuqoridagilardan omillardan tashqari tuproqning mexanik tarkibi, litologik qirqim va o’simliklarni rivoji ham ta’sir qiladi, chunki mexanik mexanik tarkibi og’ir tuproqlarning suv o’tkazuvchanligi yomon shuning uchun ular ortiqcha namlanishi va sho’rlanishi mumkin. Yerning yuza qatlamiga o’simlik kam bo’lishligi tabiiy bug’lanish natijasida yerlarning sho’rlanishiga olib keladi. Bundan tashqari tabiiy omillarga ko’ra tuzli tog’ jinslarining shamol natijasida ko’chishi va tuz toshlarini ochiqlikga chiqib qolishi ham yerlarni sho’rlatishi mumkin.

Sho’rxok va sho’rtob tuproqlarda suvda eruvcha tuzlarning tarkibi turli – tuman bo’lishi mumkin.Shunga qaramay, bu tuzlar ancha kam kation va anionlardan hosil bo’ladi.Tuz hosil bo’lishida kationlardan, asosan Na, Mg va Sa (sho’rlangan tuproqlarda kaliyli tuzlar ancha kam uchraydi.Tuproqlarning sho’rlanishida ko’pincha natriy (NaNo3) muxim rol o’ynaydi), anionlardan esa SI| , SO4, SO3 va NSO3 ishtirok etadi. Shu kation va anionlar bir-biri bilan birikib, quyidagi 12 xil xil tuz xosil qiladi. Ularning ko’pchiligi sho’rlangan tuproqlarda bo’ladi.

Tuproqlarning sho’rlanishida ishtirok etadigan tuzlar

Xloridlar anion	Sulfatlar anion	Karbonatlar anion SO3	Bikarbonatlatlar anion NSO3
NaSL (osh tuzi)	N2SO4 (glauber tuzi)	N2SO3 (kir soda)	NaNSO3(ichimliksoda)