\ Mavzu: Zax qochirish usullari va tarmoqlari. Toshkent-2018 Taqdimot ishi Reja Reja

MgSL2(magniy xlorid)	MgSO4(magniy sulfat)	MgSO3(magniy karbonat)
Mg(NSO3)2(magniy bikarbonat)
SaSL2(kalsiy xlorid)	SaSO4(gips)	SaSO4(ohak)	Sa(NSO3)2(kalsiy bikarbonat)

Bu tuzlarning birortasi ham qishloq xo’jaligi o’simliklarining normal rivojlanishi uchun bevosita zarur emas. Ularning ko’pchiligi tuproqda uncha ko’p bo’lmaganida ham ekinlarni nobud qiladi. Shu sababli ular zararli tuzlar deyiladi.
Yerlarning sho’rlanishiga va botqoqlanishiga qarshi kurashish tadbirlarini amalga oshirishning katta axamiyati bor. Qishloq xo’jaligini yanada rivojlantirish, paxta va boshqa ekinlarning hasildorligini oshirish maqsadida.

Sizot suvlari yetarlicha chiqib keta olmaydigan sug’oriladigan yerlarda meliorativ tadbirlar olib borilmasa, sizot suv balansi yomonlashadi va sathi tobora ko’tariladi, natijada tuproqlar sho’rlanadi yoki botqoqlanadi. Sho’rlanib qolgan ba’zi yerlar esa qishloq xo’jaligidan chiqib ketadi. Meliorativ tadbirlar amalga oshirilganda esa sizot suv rejimi yaxshilanadi, yerlar sho’rsizlanadi, olinadigan xosillar ko’payadi. Sug’oriladigan yerlardagi meliorativ tadbirlarni 2 guruxga ajratish mumkin.

• Yerlar sho’rlanishining va botqoqlanishining oldini olish tadbirlari.
• Sho’rlangan va botqoqlangan yerlarni tubdan yaxshilash tadbirlari.

Sho’rlanish va botqoqlanish xodisalarining oldini olishda avvalo shu xodisalarni keltirib chiqaruvchi quyidagi asosiy sabablarni bartaraf qilish kerak.

• Suv isrofgarchiligiga yo’l qo’ymaslik (chunki bu suvlar sho’r suvlarga qo’shilib ularning sathi ko’tarilishi mumkin).
• Tuproq namligining bug’lanishini har taraflama kamaytirish.
• Yuza joylashgan sho’r yoki chuchuk sizot suvlari sathini pasaytirish.

Sizot suvlarining sathini pasaytirishda eng qulay vositalardan biri: daraxt o’tqazish va dala ekinlarini ekish, ekin sug’orish rejimi va o’lchamini to’g’ri tanlash, sug’orish suvini tejash va boshqalar. Sug’oriladigan yerlarning sho’rlanishiga qarshi asosiy tadbirlardan biri bu – sho’r yuvishdir. Bu tadbir tuproqning darajasiga va drenajlar mavjudligiga qarab bir necha marta takrorlanadi. Tuproqlarning sho’rlanishi va botqoqlanishiga qarshi sho’rlangan yerlarning meliorativ xolatini yaxshilash maqsadida Respublikamizda ko’plab ishlar olib borilmoqda. Jumladan, muxtaram Prezidentimizning 2007 yil 29 oktyabrdagi “Yerlarning meliorativ xolatini yaxshilash tizimini tubdan takomillashtirish chora tadbirlari ro’g’risida”gi Farmoni va 2008 yil 19 martdagi “2008 – 2012 yillar davomida sug’oriladigan yerlarning meliorativ xolatini yaxshilash davlat dasturi to’g’risida” gi qarori qishloq xo’jaligida iqtisodiy isloxotlarni yanada chuqurlashtirish, yerlar xosildorligini oshirishning ishonchli mexanizmi yaratishga xizmat qilmoqda.

Jumladan, Sirdaryo viloyatida 94 ta loyiha bo’yicha 2556,1 km ochiq zovurlarni tamirlash – tiklash , 949 dona meliorativ tik quduq , 707,9 km yopiq – yotiq zovurlarni tozalash ishlari bajarilgan. Natijada meliorativ xolati yaxshilangan yerlar 4594 gektarga ko’paygan,meliorativ jixatdan qoniqarsiz maydonlar 37048 gektarga kamaygan.Sizot suvlari sathini pasayishida ham ijobiy natijalarga erishilgan. Xorazm viloyatida esa yerlarning 54 foizi kuchsiz, 33 foizi o’rtacha,13 foizi esa kuchli sho’rlangan yerlardir.

E‘tiboringiz uchun raxmat!!!