№ Муаллиф Мақола номи

1-расм. Ҳудудлар кесимида қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини ишлаб 
чиқариш тақсимоти (2017 йил)
3
 
Ердан фойдаланиш унумдорлигини кузатадиган бўлсак, гарчи Қашқадарё (13,6 %), 
Жиззах (10,3 %) ва Самарқанд (10,1 %) вилоятларда энг кўп экин майдони бўлса ҳам, аммо 
1 гектар ер майдонидан олинган даромад Навоий (39813,0 минг сўм), Андижон (33889,9 
минг сўм) ва Тошкент (28091,7 минг сўм) вилоятида юқори (2-расм). 
3
Манба: расм ЎзР Давлат статистика қўмитаси маълумотлари асосида тузилган. 
36,7
34,0
30,5
33,8
37,3
28,4
31,2
42,5
29,9
40,9
35,4
34,9
32,2
61,0
65,5
68,4
65,3
61,3
68,5
68
55,4
69,3
56,6
60,3
63,8
66,9
2,3
0,5
1,1
0,9
1,4
3,1
0,8
2,1
0,8
2,5
4,3
1,3
0,9
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Қорақолпоғистон Р.
Андижон
Бухоро
Жиззах
Қашқадарё
Навоий
Наманган
Самарқанд
Сурхондарё
Сирдарё
Тошкент
Фарғона
Хоразм
Фермер хўжаликлари
Деҳқон хўжаликлари
Қишлоқ хўжалиги корхоналари

---

Р.Х.Та ш ма т ов . 
ҲУДУДЛАРДА ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИГИ ЕРЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШ ИНСТИТУЦИОНАЛ МЕХАНИЗМЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ 
25
www.uzbridge.eyuf.uz
2-расм. Ҳудудларда экин майдони (минг га) ва 1 гектар ер майдони ҳисобига 
олинган тушум (минг сўм) (2017 йил)
4
 
 
Тақдидот натижалари муҳокамаси 
 
Хулоса қилиб айтганда, мамлакатимизда аграр соҳага асосланган ҳолда олиб 
борилаётган институционал ислоҳотлар туфайли учта тоифадаги хўжаликлар (фермер, 
деҳқон хўжаликлари, қишлоқ хўжалиги корхоналари) шаклланди ва ривожланмоқда. 
Таҳлиллар шуни кўрсатиб турибдики, деҳқон хўжаликлари кўп йиллар мобайнида ялпи 
қишлоқ хўжалиги маҳсулотини яратмоқда. Қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари кесимида олиб 
борилган таҳлиллар асосий деҳқончилик маҳсулотлари (дон ва пахтадан ташқари) ҳамда 
аксарият чорвачилик маҳсулотлари (уларга мос равишда 50,8 % ва 92,1%) деҳқон 
хўжаликлари улушига тўғри келганлигини кўрсатди. Бунинг асосий сабаби деҳқон 
хўжаликларида 
мавжуд 
ресурслар (шу 
жумладан 
ер 
ресурслар)дан 
унумли 
фойдаланилмоқда. Хусусан, асосий қишлоқ хўжалиги экинларининг ҳосилдорлиги (дон ва 
пахтадан ташқари) бошқа хўжалик субъектларига қараганда юқори. Шунингдек, ишлаб 
чиқаришнинг ўсиш суръатлари ҳам юқори. Деҳқон хўжалигида 2011-2017 йиллар 
мобайнида қишлоқ хўжалиги маҳсулотларининг йиллик ўсиш суръати ўртача 107,5%ни 
ташкил этган, фермер хўжаликларида бу кўрсаткич 106,6 %, қишлоқ хўжалиги 
корхоналарида 103,7 %ни ташкил этган. Бундай ҳолат ҳудудларда ҳам кузатилмоқда. Буни 
бир нечта сабаблари билан изоҳлаш мумкин: 
- 
биринчидан, мамлакатимиз ҳудудида деҳқон хўжаликлари азалдан фаолият 
кўрсатмоқда, яъни ушбу хўжаликларда асрлар давомида шаклланган хўжалик юритиш 
анъаналари сақланган; 
- 
иккинчидан, деҳқон хўжаликларига ажратилган ер майдони нисбатан кич ик, бу 
эса экин майдондан янада самарали фойдаланишга имкон беради; 
- 
учинчидан, деҳқон хўжаликлари оила аъзолари меҳнатига асосланган хўжалик 
бўлиб, унда норасмий институтлар кўпроқ амал қилади. Бу эса деҳқончилик аъзолари 
ўртасидаги вазифаларни тақсимлаш ва бажариш пайтида кам харажат (вақт йўқотишлар)га 
олиб келади; 
- 
тўртинчидан, деҳқон хўжаликларига ер майдони умрбод эгалик қилиш ва мерос 
қолдириш ҳуқуқи билан берилади. Бу ҳам ер майдонидан унумли фойдаланиш учун муҳим 
омил ҳисобланади; 
4
Манба: расм ЎзР Давлат статистика қўмитаси маълумотлари асосида тузилган. 
0,0
5000,0
10000,0
15000,0
20000,0
25000,0
30000,0
35000,0
40000,0
45000,0
0
50
100
150
200
250
300
350
400
450
500