• Основные стратегические варианты

Qisqa xulosalar 
Marketingning eng muhim va ajralmas tarkibiy qismi mahsulotni sotish 
va taqsimlash hisoblanadi. Bu jarayonda tashkiliy nuqtai nazardan eng 
murakkab vazifa - ishlab chiqarilgan mahsulotni iste’molchiga yetkazish hal 
etiladi. 

---

145 
Taqsimot yo‘li aniq bir tovar yoki xizmatning ishlab chiqaruvchidan 
iste’molchi sari harakatida ularga bo‘lgan mulk egasi huquqini o‘ziga 
oladigan yoki boshqaga berishga yordam ko‘rsatadigan firmalar yoxud ayrim 
shaxslar majmuidan iboratdir. 
Taqsimot kanalining bosqichi, tovar va unga egalik huquqini pirovard 
xaridorga yaqinlashtirish yo‘lida u yoki bu ishni bajaradigan har qanday 
vositachidan iboratdir. Taqsimot kanalining quyidagi bosqichlari bor: 
1. Nol bosqichli kanal yoki bevosita marketing kanali ishlab chiqaruvchi 
va iste’molchidan iborat. Ishlab chiqaruvchi iste’molchildarga o‘z tovarlarini 
joyma-joy tashib yurib (ko‘chma savdo), jo‘natish yo‘li bilan yoki o‘z firma 
do‘konlari orqali sotadi. 
2. Bir bosqichli kanal o‘ziga ishlab chiqaruvchi, vositachi va 
iste’molchini qamrab oladi. Iste’mol bozorida, odatda, bu vositachi chakana 
savdogar (do‘kondor), sanoat mahsulotiga oid tovarlar bozorida esa savdo 
agenti yoki broker hisoblanadi. 
3. Ikki bosqichli kanal o‘ziga ishlab chiqaruvchi, ikki vositachi, 
iste’molchini qamrab oladi. Iste’mol tovarlari bozorida ulgurji va chakana 
savdogarlar shunday vositachilar hisoblanadi. Sanoat mahsulotlari bozorida 
ular sanoat distibyuteri va dilerlar deb ataladi. 
5. 
Uch bosqichli kanali o‘ziga ishlab chiqaruvchi, uchta vositachi va 
iste’molchini qamrab, ko‘p hollarda ulgurji va chakana savdogarlar o‘rtasida 
mayda ulgurji (xaridorlar) faoliyat ko‘rsatadi. U yirik ulgurji savdogar xizmat 
ko‘rsatmaydigan kichik savdo korxonalariga sotadi. 
Chakana savdo aholiga to‘g‘ridan - to‘g‘ri tovar sotish va xizmat qilish 
bilan bog‘liq bo‘lgan tadbirkorlik faoliyatini o‘z ichiga oladi. Chakana savdo 
tovarlar assortimentining shakllanishida qatnashadi. Xaridorlarga tovarlar 
sifat ko‘rsatkichlari to‘g‘risida axborotlar beradi. Tovarlarni saqlash, 
qo‘shimcha ishlash, narxlarni o‘rnatish va boshqa vazifalarini bajaradi. 
Natijada tovarlarning oxirgi iste’molchilari bilan oldi - sotdi shartnomasini 
bajaradi. Chakana savdo mulkchilik shakli, usuli va xizmat ko‘rsatishlari 
bilan turlanadi. 
Ulgurji savdo umumlashgan vositachi hisoblanadi va ko‘pchilik 
vazifalarni bajaradi. Ulgurji savdodan sanoat korxonalari, tijorat firmalari va 
davlat muassasalari ulgurjisiga tovar sotib olishlari mumkin. 
Savdo qilishning yangi turlariga internet, elektron pochta, to‘g‘ri-to‘g‘ri 
marketing, franchayzing va boshqalarni kiritish mumkin