` O’zbekistоn respublikasi оliy va o’rta maхsus ta’lim vazirligi

Bu Ayto'ldi aydi menin atimi, 

Bo'gu menzatur ayqa qilqimi. 

 

Bu ay tug'sa alinu edi az tug'ar,  

Kuninga beduyur yuqaru aqar. 

 

To'lun bo`lsa to'lsa ajunda yarur, 

Ajun xalqi andin yaruqluq ho'lur. 

 

Tugel bo'lsa ko`r ay bu ag'sa adiz 

Yana erma to'rgur ketar ko'rk meniz. 

 

Yaruqliqi eksur yana yo'q bo'lur 

Tug'ar kecha azin yana o'q-to'lur. 

 

Menin bu o'zumma bu yanglig' turur 

Ara bar bo'lur-men ara yo'q bo'lur.

16

 

 

Parchada  asar  qahramoni  Oyto'ldi  oyga  qiyoslanadi.  Oy  dastlab  samoda  juda  kichkina 

bo'lib  ko'rinadi.  Kundan  kunga  to'lishib,  yuqoriga  ko'tariladi  va  to'lin  oy  qiyofasida  olamni 

yoritadi.  Jahon  ahli  undan  ro'shnolik  ko'radi.  Muayyan  muddatdan  so'ng  uning  (oyning) 

ycmirilishi,  kichrayishi,  chiroyi ketib, nursizlanish jarayoni  boshlanadi.  Zikri  o'tgan manzaralar 

turg'un  emas,  aylanishda,  takrorlanishda  davom  etadi.  Savol  tug'iladi,  nega  shoir  hammaga 

ma'lum bu hodisalarni hikoya qilayotir? ―Qutadg'u bilig‖da majoziylik baland. Shoir g'oyat teran 

falsafiy  mushohada  yuritadi,  tabiiy  jismlar  va  insonlar  taqdiri  o'rtasida  yaqinlik,  aloqadorlik 

tuyadi. Samoda kezib yurgan oyki, bir holatda turmas ekan, tabiatning mitti mo'jizaisi inson ham 

o'z  qiyofasini  o'zgartiradi,  uning  ―to'lishgan‖,  va  ―kichraygan‖,  ―nursizlangan‖-davrlari  bo'ladi. 

Bugungi navqiron yoshlikning ortida (erta tetapoya bo'lish jarayoni) bolalik pallasini eslatuvchi 

keksalikning  turishi  muqarrardir.  Inson  ana  shu  takrorlanuvchi  tabiiy  jarayonni  mushohada 

                                                           

15

 Vоhidоv R.J., Еshоnqulоv H.P. O’zbеk mumtоz аdаbiyoti tаriхi. Tоshkеnt. O’zbеkistоn yozuvchilаr uyushmаsi. 

Аdаbiyot jаmg’аrmаsi. 2006.  74-bеt 

 

16

 Vоhidоv R.J., Еshоnqulоv H.P. O’zbеk mumtоz аdаbiyoti tаriхi. Tоshkеnt. O’zbеkistоn yozuvchilаr uyushmаsi. 

Аdаbiyot jаmg’аrmаsi. 2006.  75-bеt 

 

---

 

14 

etmog'i,  qarilik  farog'atini  umri  bahoridayoq  ta'min  qilmog'i  lozim.  Quyosh  ham  samoviy 

sayyora,  ammo  u  oyga  o'xshamaydi.  Uning  holat-harakati,  zoti  va  sifatlari  o'zgarmasdir.  Butun 

mulki  borliq  uning  hayotbaxsh  zarralariga  ilhaq  holatda  harakat  qiladi.  Ayni  tasvirda  ham 

irfoniy-falsafiy mohiyat yashirin: Quyosh —mutlaq, azaliy va abadiy mo'jiza, Xudodir.