• Пул топишнинг улкан тарихий сири • Бойликка элтувчи улкан махфий эшик

68

---

Ричард ВЕБСТЕР
БУ СИРНИ ОЧИШ УЧУН МЕНГА 
30 ЙИЛ КЕРАК БЎЛДИ
Қанчалик ажабланарли бўлмасин, мен қўрқув сабаб 
одамларга пул тақдим этгганман.
Агар кимдир мендан пул сўраса, ўйлаб ўтирмасдан унга 
сўраганини берганман. Сўрашмаса, ўз ихтиёрим билан ҳеч 
нарса таклиф этмасдим.
Агар пул сўрашса, менда фақат “ҳа” ёки “йўқ” дейиш 
имконияти бўлади, деб ҳисоблардим. Агар “ҳа” деб жавоб 
берсам, демак, бу ҳаракатим менда ҳамиша пул бўлишини 
англатади. Мабодо, “йўқ” деб инкор этсам, пулга муҳтож- 
лик кўникмасини ўзимга томон чорлагандек бўлардим.
Пулга муҳтожликдан қўрқув ҳисси туфайли бошқаларга 
эҳсон қилишга мажбур бўлганман. Албатта, мен тақдим 
этган пуллар ҳам унча кўп бўлмасди.
Оммабоп бадиий асарлар учун таъсис этилган Ричард 
Вебстер мукофоти ҳаётимни ўзгартириб юборди. Бу фикр 
бир нечта ёзувчилар даврасида туғилган эди. Биз -
оммавий адабиётлар муаллифлари ўз асарларининг чоп 
этилиши ва эътирофга сазовор бўлиши жуда қийинчилик 
билан амалга ошаётгани ҳақида мунозарага киришиб кет- 
гандик. Илмий асарлар муаллифларига ўз асарларини нашр 
этиш учун субсидия ва кредит беришарди, лекин корхона 
фаолияти ҳақидаги асарларнинг дунё юзини кўриши учун 
ҳеч қандай маблағ ажратилмасди. Мен бунинг учун 1000 
доллар миқдорида пул мукофоти тақдим этишни эълон 
қилдим. Дўстларим кулиб қўйишди ва суҳбат мавзусини 
ўзгартиришди. Бироқ мен айтган сўзимни, албатта, амалга
69

---

оширишга қарор қилдим. Тан олиб айтиш керакки, менинг 
бу фикрим худбинона эди. Номим билан аталадиган муко- 
фот менга шон-шуҳрат ва обрў-эътибор келтиради ҳамда 
китобларим кўплаб нусхада сотилади, деб ўйладим.
Мен икки йил олдин танлов ҳақидаги мақолани эълон 
қилиш учун ношир топдим ва мукофот ҳақидаги орзуимни 
амалга оширишга киришдим. Биринчи мукофотни 5000 
долларгача оширдим, иккинчисига эса яна минғ доллар 
қўшдим. Назаримда, бу катта миқцордаги пулни совуриш 
эди.
Шуниси ажойиб эдики, мукофотнинг савияси ошгани 
сайин жамоатчилик орасида танила бошладим, ўндан 
ортиқ газетада мақолаларим чоп этилди ва радиога кўплаб 
интервьюлар бердим. Шу пайтгача бирор бир ёзувчининг 
бошқа муаллифлар асарлари учун ҳомийлик қилганини 
эшитмагандим. Балки шунинг учун ҳам бу воқеа барча 
оммавий ахборот воситаларининг эътиборини тортди, 
қизиқтирди. Мен ўз ҳаракатларимдан мамнун эдим, лекин 
ўйлаганимдан кўпроқ фойдага эга бўлишимни кутмаган- 
дим. Ҳайратланарлиси шунда эдики, мукофот тўсиб 
қўйилган пул оқимини очиб юборганди гўё.
Китобларим савдоси ўсди. Хорижда ҳам чоп этиб фойда 
кўриш учун муаллифлик ҳуқуқини сотиб олувчилар 
кўпайди. Мен бутун дунё бўйлаб ўз маърузаларим билан 
чиқишлар қилиш учун фойдали таклифлар олдим.
Бир йил давомида китоб савдосидан тушган фойда икки 
бароварга ўсди. Албатта, ҳозир илгарига қараганда анча 
сахийман. Менга пул улашиш ёқади. Қанча кўп пул улаш- 
сам, молиявий аҳволим ҳам кўпроқ мустаҳкамланади.
Қанийди, мен бу сирни йигирма йил олдин англаб етга- 
нимда эди!