" so’zi bilan bo’shlanib "

1-misol.

	Ifoda	Qiymati		Ifoda	Qiymati
a)	12+18	30	b)	45-14·3	3
d)	97-192:2+8	10	e)	729:9:81+46:23+3·2	9
f)	5·4·3·2·1-1·2·3·4-19·4	20	g)	360:6:5:4+180:4:3-90:5	0

2-misol. ; j:56

Masalan f) ifodani hisoblash uchun

Begin

Writeln(5*4*3*2*1-1*2*3*4-19*4)

End.

Ko’rinishida dastur tuzish kerak. Uni Pascal ABC ishchi sohasiga kiritib ishga tushirsak natijalar oynasida 20 soni paydo bo’lishi kerak:

Boshqa misollar ham shu kabi dastur tuzib Pascal ABCda tekshiriladi.

Ifodalarni Pascal ABCda yozishda to’rt arifmetik amal(+, -, *, /)dan tashsri qavslardan ham foydslsnish mumkin. Masalan, ():5 ifoda qiymatini hisoblash uchun quyidagicha dastur tuzamiz:

Begin

Writeln((1+(2+1)/(3-1)+(2+3)/(2+2)+(2+5)/(2+4)+1/12)/5)

End.

Dasturni Pascal ABCga to’g’ri kiritsangiz javob 1 chiqizhi kerak. Writeln() buyrug’iga yozilgan ifodaga e’tibor berssangiz u yerda bir necha qavslardan foydalanilgan bo’lib, ulardan bazilari ichma-ich joylashgan. Metatikada ichma-ich joylashgan qavsli ifodalarni yozishda oddiy qavsdan tashqari o’rta “[]“ va katta “{}” qavslardan foydalaniladi. Dastur tuzishda esa faqat oddiy qavslar”()”dan foydalaniladi. Ifodalarni dasturiy yozishda yana bir muxim narsa, kasrlarni matematikadagi kabi qavatma-qavat emas, balki bir qator yoziladi va agar kasrning surati yoki mahrajida amal qatnashgan bo’lsa, shu surat yoki mahraj qavcga olinadi.

Quyidagi ifodalarni hisoblash dasturlarini tuzib ko’ring:

3-misol. a) (5+33:3):(4+4); j:2 b) ; j:0 d) ; j:1.

4-misol. a) ; j:10 b); ; j:3. d) ; j:0,125.

Pascal dastur tuzish tizimlarining aksariyatida darajaga ko’tarish amali mavjud emas. Bu ifodalarni yozish biroz qiyinchiliklarni vujudga keltiradi. Masalan, 5³ ifodani 5*5*5 ko’rinishida yozish kerak. Kasr darajali ifodalarni yozishda bu usldan foydalanib bo’lmaydi. 9^¾ ko’rinishidagi ifodani shakl almashtirb e^¾ln9 ko’rinishiga o’tkazish va uni exp(3/4*ln(9)) shaklida yozish kerak. Bu ifodalarni tavsilotlariga to’liq to’xtalib o’tirmaymiz, chunki Pascal ABC tizimiga darajaga ko’tarizh uchun “power” funksiyasi kiritilgan. Bu funcsiya yordamida 5³ ni power(5,3), 9^¾ni power(9,3/4) ko’rinishda yozish mumkin. Sonni kvadratga ko’tarish uchun sqr() funksiyasidan foydalaniladi. Masalan (15-3)² ifodani sqr(15-3) ko’rinisida yoziladi, power(15-3,2) shaklida yozsa ham bo’laveradi.. Pascal ABCda kvadrat ildizni hisoblashga ham sqrt() funksiyasi ajratilgan, ifoda sqrt(25-16) shaklida yoki power(25-16,1/2) shaklida yozish mumkin.

Quyidagi ifodalarni Pascal ABCdagi shaklini yozing

Masalan, ifoda SQRT(3+2*SQRT(2))-SQRT(3-2*SQRT(2))ko’rinishida yoziladi.