, Ssifoid meduzalar (Scyphozoa) va Korall poliplar (Anthozoa) sinfining tuzilishi va ekologiyasi, ko‘payishi va rivojlanishi, sistematikasi

Koloniya hosil qiluvchi poliplar. Dengizlarda koloniya hosil qiluvchi poliplar keng 
tarqalgan. Har qaysi koloniya gidraga o`xshash tuzilgan juda ko`p sonli poliplardan 
iborat. Koloniyadagi hamma poliplarning ichki bo`shliqlari o`zaro tutashgan 
bo`ladi. Shuning uchun har bir polipning to`tgan ozig`i hamma koloniya a`zolari 
o`rtasida teng taqsimlanadi. Koloniya hosil qiluvchi poliplar ko`pchiligining 
devorida ohak skelet hosil bo`ladi. Qattiq skeletli koloniya bo`lib yashovchi 
bo`shliqichlilar korall poliplar deb ataladi. 
Koloniya bo`lib yashovchi poliplar jinsiy ko`payganda tuxumdan chiqqan 
lichinkasi aktiniyalar lichinkasi singari suv tubiga yopishib, kichkina polip hosil 
bo`ladi. Polip davrida esa gidra singari jinssiz ko`rtaklanish orqali ko`payadi. 
Lekin ko`rtakdan hosil bo`lgan yosh poliplar ona tanasidan ajralib ketmaydi va bir 
necha vaqtdan keyin ular ham ko`rtaklana boshlaydi. Shu tariqa koloniya hosil 
bo`ladi.
Korall riflari. Tropik dengizlar sohili yaqinida, okeanning uncha chuqur 
bo`lmagan joylarida korall poliplar zich joylashgan juda yirik koloniyalar hosil 
qiladi. Polip koloniyasi doimo yuqoriga, ya`ni suv yuzasiga harab o`saveradi. 
Dengiz tubida esa koloniyaning halok bo`lgan ostki ohak skeletli qismi ko`plab 
to`planib qoladi. Shu tarzda vaqt o`tishi bilan korall poliplar koloniyasi korall 
riflari deb ataluvchi orollarni hosil qiladi. Shamol, suv va qushlar orqali har xil 
o`simliklarning urug`i kelib qolishi natijasida riflarda hayot boshlanadi. Bunday 
riflar Tinch okeanning tropik qismida, ayniqsa Avstraliya qirg`oqlari yaqinida ko`p 
uchraydi.
Korall 
riflaridan 
qimmatli 
qurilish 
materiali 
(ohaktosh) 
sifatida 
foydalaniladi. Ayrim riflardan (qizil korall polip) zeb-ziynat buyumlari 
tayyorlanadi. Korall riflari turli baliqlar va boshqa dengiz hayvonlari uchun maqon 
bo`lib hisoblanadi. Shuning uchun korall riflari tarqalgan joylarda juda ko`p 
qo`riqxonalar tashkil etilgan. 

---

Meduzalarning to`zilishi va hayot kechirishi gidra va korall poliplardan farq 
qiladi. Ularning tanasi birmuncha tiniq shishasimon dildiroq moddadan iborat. 
Shakli soyabonga o`xshab ketadi. Og`iz teshigi soyabon ostki tomonining 
markazida joylashgan. Og`iz teshigi atrofida va soyabon chetida juda ko`p 
paypaslagichlari bo`ladi. Tana devori hamma bo`shliqichlilar singari ikki qavat, 
lekin oraliq moddasi juda ko`p bo`ladi.
Meduzalarning soyaboni vaqt-vaqti bilan kuchli qisqarganda uning ostidagi 
suv kuch bilan otilib chiqishi tufayli reaktiv harakat paydo bo`ladi. Meduza 
qavariq tomoni bilan olg`a suzib ketadi. 
Meduzalar yirtqich hayvon bo`lib, ular qisqichbaqasimonlar chuvalchanglar, 
baliq chavoqlari va boshqa mayda suv hayvonlari bilan oziqlanadi. O`ljasini 
otiluvchi ipchalari yordamida falajlaydi og`iz atrofidagi yirik paypaslagichlari 
yordamida og`ziga yo`naltiradi. Ayrim meduzalarning otiluvchi ipchalari kuydirish 
xususiyatiga ega. Shimoliy dengizlarda uchraydigan qo`tb meduzasi va Qora 
dengizning ildizog`iz meduzasi cho`miluvchilar uchun xavfli hisoblanadi. Hamma 
dengizlarda keng tarqalgan aureliya meduzasi, ya`ni dengiz likopchasi odam 
uchun zararsizdir. Meduzalar baliqlarning chavoqlarini yeb, baliqchilikka 
birmuncha ziyon yetkazadi.
Bo`shliqichlilar tanasidagi hujayralarning yaxshi ixtisoslashganligi va kuchli 
regeneratsiya qilish xususiyati ularni eng qadimgi hayvonlar ekanligini ko`rsatadi. 
Olimlarning fikricha, qadimgi koloniya bo`lib yashovchi xivchinlilardan dastlab 
gidrasimonlar, ulardan esa korall poliplar va meduzalar kelib chiqqan. 
Bo`shliqichlilar tanasida oziqni qamrab olib hazm qilish xususiyatiga ega bo`lgan 
xivchinli hujayralarning bo`lishi ana shundan dalolat beradi.