& Feyildin` bolιmlι tu`ri is ha`rekettin` bolg`anιn,bolιp atιrg`anιn,bolatug`ιnιn bildiredi.Mιs:bardι, oqιdι,keldi,baradι.
& Feyildin` bolιmsιz tu`ri feyil tiykarιnda-ma-me,-ba-be,-pa-pe qosιmtalarι qosιlιwι arqalι jasaladι.Olar is-ha`rekettin` bolmaytug`ιnιn bildiredi. Mιs:jazba,aytpa,so`ylespe,ko`rme,h.t.b.
Eger feyil so`zdin` keyini juwan buwιng`a pitse –ma, -pa, -ba, al jin`ishke buwιng`a pitse –me, -pe, -be qosιmtalarι jalg`anadι. Mιs: jaz-ba, ayt-pa, kel-me, -so`yles-pe, ju`rmedi, aytpadι.
Bolιmsιz feyildin` jalg`awlarι feyil tiykarιnda tikkiley jalg`anadι. Al feyildin` basqa qosιmtalarι onnan son` qosιladι. Mιs: bar-ma-dι, kel-me-di, -esit-pe-di.
Geyde feyildin` bolιmsιz tu`ri «emes», «joq» so`zlerinin` feyil so`zleri menen dizbeklesip keliwi arqalι da jasaladι. mιs: ol barg`an joq. Ol so`ylegen emes.
Feyil so`zler an`latatug`ιn ma`nilerine qaray ma`nili ha`m ko`mekshi feyiller bolιp ekige bo`linedi.
& Ma`nili feyiller ga`p ishinde bir ug`ιmdι bildiredi.Ga`ptin` bir ag`zasι xιzmetinde qollanιladι.Mιs:Gu`layda qaladan keldi.(ne qιldι?bayanlawιsh).
& Tilimizdegi "edi""atιr""de"usag`an feyiller ko`mekshi feyiller boladι.Sebebi olar bo`lek turg`anda ma`ni an`latpaydι.Bir sorawg`a juwap bermeydi.Bir ga`p ag`zasι bola almaydι.Tek aldιndag`ι so`zlerge qosιlιp olardιn` ma`nisin tolιqtιrιp otιradι.
Mιs:Bizler keshe awιlg`a barg`an edik.Usιlardι aytpaqshιman de.
& Ayrιm feyil so`zler geyde ma`nili ha`m ko`mekshi feyil xιzmetindede qollanιlιdι.Olar to`mendegiler:otιr,tur,ju`r,jatιr,al,ber,kel,ket,basla,bol,qoy,qal,jiber,shιq,tu`s,jat,
ko`r,qara,baq,tap,h.t.b. Olar ga`pte jekke qollanιlg`anda ma`nili bolιp keledi. Mιs:Sen kel(ne qιl) kitaptι al(ne qιl)
Olar basqa feyil so`zler menen dizbeklesip kelgende ko`mekshi feyil xιzmetinde keledi.Mιs:Ol kelip ketti.
Feyiller is ha`rekettin` zatqa qatnasιna qaray awιspalι ha`m awιspasιz bolιp ekige bo`linedi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
