& Tildin` ja`miyetlik xιzmeti

O`zgelik da`reje.
Is ha`rekettin` basqa birew arqalι isleniwin bildiretug`ιn feyillerge o`zgelik da`reje delinedi. Mιs:Ol Asang`a qosιq aytqιzdι,basqa balalarg`a saz sherttirdi. Bul ga`ptegi aytqιzdι, sherttirdi feyilleri o`zgelik da`reje ma`nilerin bildiredi. Bunday o`zgelik da`reje feyillerinin` is-ha`reketi grammatikalιq baslawιsh (ol) arqalι islenip turg`an joq, o`zge birewler (Asan ha`m basqalar) ta`repinen islengen.
o`zgelik da`reje feyili to`mendegi qosιmtalar arqalι jasaladι:
1) –dιr/-dir, -tιr/-tir qosιmtalarι tu`bir ha`m do`rendi tu`bir feyilge jalg`anιp, o`zgelik da`reje jasaladι. mιsalι: aldιr, ko`ndir, jazdιr, ishtir, ayttιr
2) –qιz/-kiz, -g`ιz/-giz qosιmtalarι ko`binese awιspalι feyillerge jalg`anιp, awιspalι o`zgelik da`reje feyilin jasaydι. Bul qosιmta –dιr/ -dir qosιmtasι menen sinonim bolιp keledi. Mιs: alg`ιz-aldιr, ku`lgiz-ku`ldir
3) -ιt-it,t qosιmtalarι da aqιrι dawιslι seslerge yamasa r,l,y,k,q dawιssιzlarιna pitken feyillerge jalg`anιp o`zgelik da`reje jasaladι. oqιt, ornat, jιlιt, tanιt, bosat, semirt, qozg`alt, azayt, ko`beyt, qorqιt, u`rkit
Mιs:Sen oqιwdι ku`sheyt.Oqι-t u`rk-it qorq-ιt ko`bey-t qozg`al-t uyqιla-t.
O`zgelik da`reje jasawshι qosιmtalar birinin` u`stine biri jalg`anιp, qabatlasιp ta qollanιla beredi. Mιs: aldιr-t, aldιrt-qιz, alg`ιz-dιr, alg`ιz-dιr-t
Belgisiz da`reje
Is ha`rekettin` islewshisi belgisiz bolιp kelgen feyillerge belgisiz da`reje dep ataladι.mιs: 1. otιn shabιldι, gerbish o`rildi, jay aqlandι t.b bul mιsallardag`ι otιn, gerbish, jay so`zlerine qatnaslι is-ha`rekettin` kim ta`repinen islengenligi belgisiz.
Belgisiz da`reje, tiykarιnan, morfologiyalιq usιl menen jasaladι.Olardιn` qosιmtalarι eki tu`rli:
1. -ιl-il-l qosιmtalarι. Bulardιn` –ιl/-il qosιmtasι feyil tu`birine dawιssιz seslerden son`, al –L qosιmtasι dawιslι sesten keyin jalg`anadι mιs: xat jazιl (dι), paxta teril (di), salι orιl (dι), suw ashιl (dι), jer su`ril (di)
2. -ιn-in-n qosιmtalarι. Bul qosιmtalardιn` –ιn/-in tu`ri feyil tu`birine dawιssιzlardan keyin, al –n tu`ri dawιslιdan son` jalg`anadι. Mιs: salιn (dι), ilin (di), su`yeklen (di), qalan (dι), t.b
belgisiz da`rejenin`
Mιs:qora tazalandι,kiyim ilindi. .ιn-in-n qosιmtasι o`zlik da`rejenin` qosιmtasι menen birdey. Biraq , bul eki da`rejenin` arasιnda ma`nilik o`zgeshelik bar. Bulardιn` qaysι da`rejenin` ma`nisinde qollanιlg`anlιg`ι kontekst (ga`pte qollanιlιwι) arqalι ajιratιladι. Mιsalι: Azat juwιndι, kiyindi, tarandι degendegi feyillerdin` is-ha`reketi sol is-ha`rekettin` iyesinin` o`zi ta`repinen islengenligi anιq bilinip turdι. Al , qora tazalandι, salι tu`yeklendi, kiyim ilindi degen da`reje feyillerinin` kim ta`repinen islengenligi belgisiz, ulιwma is-ha`rekettin` islengenligi xabarlanadι.