& Tildin` ja`miyetlik xιzmeti


Download 1.82 Mb.
bet45/231
Sana11.01.2023
Hajmi1.82 Mb.
#1087998
1   ...   41   42   43   44   45   46   47   48   ...   231
Bog'liq
Қаракалпак тили китап

Iyelik sepligi.
Iyelik sepligindegi atlιq so`z an`latatug`ιn zattιn` kimge tiyisli ekenin bildirip, kimnin`? Nenin`? Sorawlarιna juwap beredi. Mιsalι: Men`limurattιn` (kimnin`?) kitabι. Bu`lbu`ldin` (nenin`?) sayrawι.
Iyelik sepligindegi atlιq so`zler ga`pte anιqlawιsh xιzmetinde qollanιladι. Mιsalι: Bizler A`miwda`r`yanιn` suwιn ishemiz. Ko`ldin` ishi jιm-jιrt. Bunda A`miwda`r`yanιn`, ko`ldin` so`zleri nenin`? Sorawlarιna juwap berip, anιqlawιsh ag`za bolιp tur.
Iyelik sepligindegi atlιq so`z tartιm jalg`awlι so`z benen dizbeklesip kelgende, iyelik sepliginin` jalg`awι ashιq ha`m jasιrιn tu`rinde de jalg`anadι. Mιsalι: Xojalιqtιn` jeri – xojalιq jeri. Berdaqtιn` shιg`armasι –Berdaq shιg`armasι. Mekteptin` jayι – mektep jayι.
Barιs sepligi.
Barιs sepligindegi atlιq so`zler tiykarιnan zattιn`, is-ha`rekettin` bag`darlang`an jerin (adamdι, orιndι, zattι) bildiredi. Barιs sepligindegi atlιq so`zle kimge? Nege? sorawlarιna juwap berip, ga`pte tolιqlawιsh ag`za boladι. Mιsalι: Elmuratqa (kimge?) ayttιm. Mug`allim oqιwshιg`a (kimge?) tu`sindirdi.
Sonday-aq, barιs sepligindegi atlιqlar qayda? qayaqqa, degen sorawlarg`a juwap berip, pιsιqlawιsh xιzmetinde keledi. Mιsalι: Bizler qalag`a (qayda?) bardιq. Olar awιlg`a (qayaqqa?) ketti
Tabιs sepligi.
Tabιs sepligindegi atlιq so`zler is-ha`rekettin` islengen ornιn bildire. Kimdi? Nenii? Degen sorawlarιna juwap beredi. Ga`pte tolιqlawιsh ag`za boladι mιsalι: Olar Gu`lsaranι (kimdi?) izledi. Qoydι (nenii?) bag`tι. Pishendi (nenii?) ordι.
Eger zat so`ylewshige de tιn`lawshιg`a da anιq bolsa, sol zattι an`latιwshι tabιs sepligi atlιq so`zlerge jalg`anadι. Mιsalι: Sen sol kitaptι mag`an ber. Bul su`wretti men saldιm.
Eger zat so`ylwshige de, tιn`lawshιg`a da, anιq bolmay ulιwma aytιlsa, onda tabιs sepliginin` jalg`awι jasιrιnιp jalg`anadι. Mιsalι: Paxta terdim. Jurnal oqιdιm, ertek tιn`ladιm.

Download 1.82 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   41   42   43   44   45   46   47   48   ...   231




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling