“ tt va kt “ fakulteti iii-bosqich akt 11-20 guruh talabasining

Glossariy (asosiy atamalar) 
Jarayonlarni boshqarish bloki (Process Control Block – 
PCB) – jarayonlarni boshqarish uchun OT ishlatadigan 
tizimli ma’lumotlar strukturasi. 
Bajarilishga 
tayyor 
(ready) 
– bajarilishi uchun 
protsessor resurslarining ajratilishini kutib turgan jarayon 
holati. 
Rejalashtirish – operatsion tizim rejalashtiruvchisi 
tomonidan 
protsessor 
kvant 
vaqtlarini 
ketma-ket 
taqsimlash. 

---

Uzoq muddatli rejalashtiruvchi (topshiriqlarni 
rejalashtirish) – qaysi jarayonlar tayyor jarayonlar

---

navbatiga 
joylashtirilishini 
aniqlovchi 
OT 
rejalashtiruvchisi. 
Ruxsat berilgan (admitted) - tizimga qabul qilinganidan 
keyin OT dan oladigan jarayonning holati (barcha 
jarayonlar navbatiga kiritilgan). 
Yakunlangan (terminated) – uni bajaradigan dasturning 
yakunlanishidagi jarayon holati. 
Faollashtirish yozuvi (boshqa nomlar: activation record, 
stekli qism - stack frame, lokal ma'lumotlar maydoni - local 
data 
area) 
bu 
jarayonning 
joriy 
avlodi 
(ishga 
tushirilishi)ning lokal ma'lumotlarini saqlaydigan stekdagi 
xotira maydoni. 
Bajarilayotgan 
(running) 
– OT 
boshqaruvidagi 
kompyuter tizimi protsessorlarida yoki protsessorda 
komandalari bajarilayotgan jarayon holati. 
Jarayonlarni kaskad usulida yakunlash - ota-jarayoni 
yakunlanganda yoki yo'q qilinganda qismjarayonlarini 
avtomatik ravishda yo'q qilish qoidasini rekursiv ravishda 
qo'llash natijasida jarayonlarni guruhli ravishda yakunlash. 
Qisqa muddatli rejalashtiruvchi (protsessorni 
rejalashtiruvchi) – keyin qaysi jarayon bajarilishi zarurligi 
va qaysi jarayon protsessorga taqdim etilishini aniqlovchi 
OT rejalashtiruvchisi. 
Yangi (yaratilgan - new) – operatsion tizim tomonidan 
yaratilgan, lekin hali bajarilishni boshlamagan jarayon 
holati. 
Kutayotgan (waiting) – qandaydir hodisa sodir 
bo’lishini kutayotgan jarayon holati, masalan, kiritish-
chiqarishning tugashini kutish. Kutish holatidagi jarayon 
protsessorni band qilmaydi.

---

Kiritish-chiqarishga 
yo’naltirilgan 
(I/O-bound) – 
hisoblashlarga nisbatan kiritish-chiqarishga ko’p vaqt 
yo’qotadigan jarayonlar. 
Protsessorni ishlatishga yo’naltirilgan (CPU-bound) – 
asosiy vaqtini hisoblashlarga sarflaydigan jarayonlar. 
Kiritish-chiqarishni kutayotgan jarayonlar navbati 
(device queues) – kiritish-chiqarish qurilmalari ishi 
natijasini kutib turuvchi jarayonlar to’plami (har bir 
qurilma o’zining navbatini tashkil qiladi). 
Tayyor jarayonlar navbati (ready queue) – asosiy 
xotiradagi barcha bajarilishga tayyor bo'lgan jarayonlar 
to'plamini o'z ichiga oladi va o’zgartiriladigan navbat. 
Topshiriqlar navbati (job queue) – tizimdagi barcha 
jarayonlar to’plamini saqlaydi.. 
Kontekstni almashtirish (context switch)– protsessor 
boshqa jarayonga almashganda, tizim, oldingi jarayoning 
holatini saqlab qolgan holda, yangi jarayon uchun 
saqlangan holatni yuklab olishi. 
Rejalashtiruvchi 
(scheduler) 
- 
jarayonlarni 
rejalashtirilgan va tayyor holatdan ishlaydigan holatga 
o'tkazadigan OS komponentasi. 
Chiqarish (diskka) va joylashtirish 
(xotiraga)ni 
rejalashtiruvchi – qaysi foydalanuvchi jarayonlari xotiraga 
yuklanishi yoki diskka chiqarilishi zarurligini aniqlaydigan 
OT rejalashtiruvchisi.