• ular juda sekin va kechiktiriladi

PSİXOFIZIOLOGIYADAGI USULLAR TADQIQOT

Psixofiziologik tadqiqotlar paydo bo'lganidan beri vegetativ reaktsiyalar eng ko'p qo'llanilgan va ularni o'tkazishda qo'llanilishi davom etmoqda: terining o'tkazuvchanligi, qon tomir reaktsiyalari, yurak urish tezligi, qon bosimi va boshqalarning o'zgarishi Biroq, vegetativ reaktsiyalarni ro'yxatga olish to'g'ridan-to'g'ri tatbiq etilmaydi. miyaning axborot ¬ny jarayonlarini o'lchash usullari. Ehtimol, ular axborot jarayonlarining ba'zi bir xulosasi va o'ziga xos bo'lmagan xususiyatlarini ifodalaydi. Bundan tashqari, bir xil vegetativ reaktsiya (masalan, galvanik teri refleksi - GSR) juda turli xil tarkibdagi axborot jarayonlari bilan bog'liq bo'lishi mumkin. GSR ko'rinishini diqqatning kuchayishi bilan ham, himoya reaktsiyasi bilan ham kuzatish mumkin. Biroq, ba'zi vegetativ reaktsiyalarga ko'ra, turli reflekslarni farqlash mumkin. Shunday qilib, F. Graham va R. Clifton (Graham F., Clifton R., 1966) yurak urish tezligining pasayishining fazali reaktsiyasidan orientatsiya refleksini mudofaadan ajratib turadigan belgi sifatida foydalanishni taklif qildilar; ikkinchi holatda yurak tezligi teskari yo'nalishda o'zgaradi, ya'ni. ortadi. Avvalroq E.N. Sokolov (1958) bu reflekslarni bosh va qo'lning qon tomir reaktsiyalariga ko'ra farqlashni taklif qildi. Yo'naltiruvchi refleks bosh tomirlarining kengayishi bilan birlashtirilsa, himoya refleksi torayishi bilan bog'liq. Ikkala holatda ham qo'lning tomirlari siqilish bilan reaksiyaga kirishadi.

Vegetativ reaktsiyalardan faqat axborot jarayonlarini o'rganish uchun bilvosita usul sifatida foydalanish mumkin bo'lgan bir nechta sabablar mavjud:
• ular juda sekin va kechiktiriladi;
• funktsional holat va hissiyotlarning o'zgarishi bilan juda chambarchas bog'liq;
• ular rag'batlantirish va vazifalar nuqtai nazaridan o'ziga xos emas.
Biroq, bu vegetativ ko'rsatkichlar yuqori sezuvchanlikka ega emas degani emas. Shunday qilib, dikotik tinglash paytida, muhim ogohlantirishlar (mavzuning nomini talaffuz qilish), garchi ular e'tiborga olinmagan eshitish kanali orqali berilgan bo'lsa-da, ya'ni. ixtiyoriy e'tibor bilan nazorat qilinmaydi ko'pincha GSR sabab.
Vegetativ reaktsiyalarga nisbatan ma'lum bir afzallik mushaklarning elektr faolligini qayd etishdir - yuqori harakatchanlik bilan ajralib turadigan elektromiyogramma (EMG). Bundan tashqari, yuzning mushaklaridan qayd etilgan ba'zi o'ziga xos EMG naqshlariga ko'ra, turli xil hissiy holatlar yuqori aniqlik bilan aniqlanishi mumkin. Ko'z harakatlarini ro'yxatga olish (okulogramma) ergonomikada qo'llaniladi. Xavfsizlik maqsadida ushbu ko'rsatkich uzoq vaqt davomida avtomobil yoki lokomotivni boshqarayotgan haydovchilarning holatini kuzatish uchun ishlatiladi.
2.1. ELEKTROENSEFALOGRAFIYA
An'anaviy psixofiziologiyada miyaning elektr faolligini qayd etish usuli ham keng qo'llaniladi - elektr quvvati.
falogramma (EEG). Miyaning o'z-o'zidan elektr faolligi ma'lum chastota va amplitudaning o'ziga xos ritmlari bilan tavsiflanadi va bir vaqtning o'zida bosh suyagining ko'p qismlaridan qayd etilishi mumkin. Bu fazoviy o'ziga xos EEG naqshlarini va ularning yuqori aqliy funktsiyalar bilan bog'liqligini o'rganish imkonini beradi.
EEG ikkita elektrod o'rtasidagi potentsial farq vaqtidagi o'zgarishlarni aks ettiradi. Elektrodlarning joylashishi uchun "10-20" xalqaro sxemasi qo'llaniladi (Jasper H., 1958). Qo'rg'oshin miyaning qaysi sohada ishlab chiqarilganligini ko'rsatadigan harf bilan belgilanadi - F, O, T, P, C (1-rasm). Quyidagi miya ritmlari ajralib turadi. 8-13 Hz chastotali va 5-100 mkV amplitudali alfa ritmi asosan oksipital va parietal hududlarda qayd etiladi. Beta ritmi 18-30 Gts chastotaga va taxminan 2-20 mkV tebranish amplitudasiga ega. Uning lokalizatsiyasi presentral va frontal korteksda. Gamma tebranishlari 30 dan 120-170 Gts gacha bo'lgan chastotalarni va ba'zi mualliflarning fikriga ko'ra - taxminan 2 mkV amplitudali 500 Gts gacha. Ular korteksning presentral, frontal, temporal, parietal va o'ziga xos sohalarida kuzatilishi mumkin. Delta to'lqinlari 0,5-4,0 Gts (20-200 mkV) oralig'ida sodir bo'ladi, ularning paydo bo'lish zonasi o'zgaradi. Teta to'lqinlari 4-7 Gts (5-100 mkV) chastotaga ega va ko'proq frontal zonalarda kuzatiladi. Vaqtinchalik mintaqada 8-12 Hz (5-40 mkV) chastotada kappa tebranishlarini ko'rish mumkin. Lambda tebranishlarining fokusi (12-14 Hz, 20-50 mkV) tepaga to'g'ri keladi. Kutish shpindellari 12-14 Gts chastotaga va keng tarqalish maydoniga ega. Alfa ritmining tebranish chastotasi alfa ritmi bilan bir xil, ammo lokalizatsiyasi boshqacha bo'lgan va boshqa turdagi modallikka sezgir bo'lgan ekvivalentlarini ajrating. Roland jo'yaklari hududida proprioseptiv stimullarga blokada bilan javob beradigan mu-ritm (Rolandik yoki yoysimon) qayd etiladi. Tau ritmi temporal korteksda joylashgan bo'lib, u tovush stimullari bilan bostiriladi. Kompyuter texnologiyalarining rivojlanishi bilan EEGni spektral va korrelyatsion tahlil qilish usullari keng tarqaldi (Rusinov V.S. va boshqalar, 1987; Jenkins G., Watte D., 1971, 1972; Danilova N.N., 1992).
EEG shakli uyquga o'tish va hushyorlikdagi funktsional holatning o'zgarishi bilan, epileptik tutilish paytida o'zgaradi. EEG ongni yo'qotish holatlarini aniqlash uchun foydalanish uchun qulay.
2.2. HOQIYo BO'LGAN POTENTIALLAR VA POTENTIALLAR,
BO'LGAN VOQEA
Sensorli stimullar miyaning umumiy elektr faolligida ketma-ketlikka o'xshash o'zgarishlarni keltirib chiqaradi


Rasm. 1-rasm. “10-20” xalqaro EEG qayd qilish tizimiga muvofiq elektrodlarning inson boshiga standart joylashuvi sxemasi.