0 ‘zbekist0n respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirligi nizom iy nom idagi toshkent davlat pedagogika universiteti
• о‘г is h la r in i ta k o m illa s h tiris h b o ‘y ic h a v a z ifa qo iy is h
Download 36.79 Kb. Pdf ko'rish
|
• о‘г is h la r in i ta k o m illa s h tiris h b o ‘y ic h a v a z ifa qo iy is h . Seminaming bu turiga tayyorgarlik ko‘rishda talabalar o‘qituvchining topshirig‘iga ko‘ra o‘quv ishlarining u qadar katta bo‘lmagan konkret material tarzidagi muayyan turini (masalan, konspektlashtirish) mustaqil bajaradilar. 0 ‘z faoliyatlarini tashkil etish malakalarini shaldlantirishda talabalar quyidagi izchillikdagi bloklar harakatlarini bajarishi lozim boMadi: • b e rilg a n o 'q u v m a t e r ia lla r i aso sid a m u a y y a n o 'q u v is h la ri t u r la r in i b a ja ris h , k o n s p e k tla s h tiris h , re fe ra t y o zis h ; • b a ja r ilg a n is h la r n a t i j a l a r in i n a m u n a g a q iy o s q ilis h v a f a o l i y a t n a t ija la r in i m u v a ffa q iy a t m e ‘y o rla rig a k o 'r a b a h o la s h ; • b u tu rd a g i is h la m i s a m a r a li b a ja ris h m e to d ik a s i b ila n ta n is h is h ; • ta n la n g a n m e to d ik a g a m o s lig in i a n iq la s h o r q a li b a ja rilg a n is h la rd a n fo y d a la n is h u s u lla rin i ta h lii q ilis h v a b a h o la s h ; • o *z fa o liy a tig a b a h o berg an h o ld a is h la m i s a m a ra li b a ja ris h m e to d ik a s in i o y d in la s h tiris h v a y a n g i m a te r ia l asosida ish n in g b a ja rilis h re ja s in i tu zis h ; • b e lg ila n g a n re ja asosida is h la m i b a ja ris h , y u z b e ra d ig a n q iy in c h ilik la m i a n iq la s h , u la m in g s a b a b la rin i t a h lii q ilis h v a u n in g o ld in i o lish u s u lla rin i q id ir ib topish (o 'q itu v c h in in g y o r d a m id a ); fa o liy a tn in g m u v a ffa q iy a tli c h iq is h lig i seminar sifatida tavsiya etadilar. 0 ‘qituvchi seminami boshlar ekan, talabalarni uning maqsadi va vazifasi bilan tanishtiradi va ular tomonidan bajarilgan vazifalami tekshiradi. So‘ng o‘qituvchi talabalarga oldindan tayyorlab qo‘ygan vazifalami bajarish namunalarini ko‘rsatadi va talabalar bajargan ish natijalari bilan qiyoslashni tashkil etadi. Talabalar o‘z ishlarini namunaga qiyoslash orqali bevosita ular orasidagi farqlaming mavjudligiga ishonch hosil qiladi va o‘z malakalarini takomillashtirish zarurligini anglab oladilar. Bajarilgan ishlar natijalarini baholashga aniqlik kiritish maqsadida talabalarning namunaga javob berish me’yorlarini anglashiga erishish lozim. Talabalar bajargan ish natijalari belgilangan me’yorlar tizimiga mosligiga qarab baholanishga ishonch hosil qilishlari kerak. Talabalar tavsiya etilgan me’yoriardan foydalangan holda o‘qituvchi rahbarligida awalgiga nisbatan yarn ham jiddiyroq ravishda bajarilgan ish natijalarini baholaydilar. Shu tariqa talabalarda o‘z faoliyati natijalarini nazorat qilish va baholay olish malakasi poydevori yaratiladi. Bunda talabalarga o‘z o‘quv (faqat o‘quv bo‘lmasligi ham mumkin) ishlarining natijalarini www.ziyouz.com kutubxonasi yalpi va qismma-qism m e ’y o r la r tizimiga mos ravishda nazorat qilish mumkin va lozim ekanligini tushunishlari ta’minlanishi kerak. Bu o ‘z navbatida o‘tkazilgan ishlar natijalarining qay darajada namunaga mos yoki mos emasligini va o ‘z faoliyatini takomillashtirish yo‘nalishlarini belgilab olish imkoniyatini beradi. 0 ‘qituvchi talabalar tomonidan bajarilgan ishlami baholab bo‘lgach, ularni muayyan ishlami samarali bajarish metodikasi bilan tanishtiradi. Bu metodikaning har biri kutilgan natijalami olish nuqtai nazardan zarur boMgan, asoslangan xatti-harakatlar izchilligini tavsiflashni taqozo qiladi. Shu metodika tarkibiga kirgan har bir xatti-harakatning bajarilish sifatini baholashga asos bo‘ladigan me’yorlari beriladi. Ishni bajarish metodikasi bilimlariga ega boMgan talabalar o‘qituvchining topshirig‘iga binoan ulaming izchilligini, awal amalga oshirilgan xatti- harakatlarini tahlii qiladilar va uning ishlab chiqilgan metodikaga muvofiqligini aniqlaydilar. Natijada har bir talaba o‘z faoliyatining samaradorligini oshirish maqsadida zarur boMgan xatti-harakatlami belgilab oladi. Shundan so‘ng talabalarga awalgi seminardagidek, lekin boshqa mazmundagi o‘quv ishlari topshirig‘i beriladi. Talabalar topshiriqni bajarib bo‘lgach, o‘qituvchi bajarilgan bir necha ishlar namunasidan olingan natijalami guruhda muhokama qilishni tashkil etadi. Muhokamada ya’ni seminar awalida taklif etilgan baholar me’yoridan foydalaniladi. Har bir talaba ishidagi kuchli va kuchsiz o‘rinlami qayd qilgan hamda shu me’yorlami qo‘llagan holda o ‘zi qo‘lga kiritgan natijalami baholaydi. Seminar mashg‘uloti unga yakun yasash bilan tugaydl. 0 ‘qituvchi talabalar tomonidan bajarilgan ishlar natijasini baholab u ishda muvaffaqiyatli qatnashganlarni alohida ta’kidlab o‘tadi. Shuningdek, ayrim kamchilildarga yo‘l qo‘yganlarni ham qayd qiladi va ishlash usullarini kelgusida takomillashtirish, ya’ni keyingi mashg‘ulotlarda qanday vazifalar qo‘yilishini belgilab beradi. Umuman, seminarda talabalarning o‘z faoliyatlarini tashkil etish malakalarini jonlantirish quyidagi bosqichlami ko‘zda tutadi: 1. S e m in a m in g m a q s a d v a v a z ifa la r in i s h a k lla n tiris h ; 2. T a la b a la r n in g d a s tla b b a ja rg a n is h la ri n a tija la r in i o 'z la r i b a h o la s h la r i v a ta h lii q ilis h la r in i ta s h k il etish; 3. is h n i b a ja ris h m e to d ik a s i b ila n ta n is h tiris h ; 4. t a la b a la r to m o n id a n a m a lg a o s h irilg a n d a s tla b k i is h la m in g b a ja rilis h u s u lla ri ta h lilin i ta s h k il e tish ; 5. y a n g i m a z m u n d a g i ish n in g re ja s in i tu zis h n i ta s h k il e tis h ; 6. b e lg ila n g a n re ja asosida is h n in g b a ja rilis h in i ta s h k il e tish ; 7. b a ja rilg a n ish n a tija la r in i ta h lii q ilis h v a b a h o la s h n i ta s h k il e tis h ; 8. m a s h g u lo tg a y a k u n yas as h . Ta’kidlash joizki, ko‘rib chiqilgan seminar tiplari talabalarni muammoli www.ziyouz.com kutubxonasi o‘qitishga tayyorlash uchun zarur bo‘lgan va bir qancha pedagogik vazifalami bajarishga qaratilgan mashg‘ulotlar tizimini bildiradi. Bunday o‘qitish bevosita muammoli tipdagi seminarlarda amalga oshirilishi mumkin. Seminar mashg‘ulotining mavzusi zudlik bilan hal qilinishi mumkin bo‘lmagan muammo shaklida berilishi mumkin. Fikrlash usullarini rivojlantirishga qaratilgan seminar mashg‘ulotlariga tayyorgarlik ko‘rishda o‘qituvchi quyidagi masalalami qamrab olgan va jiddiy o‘ylangan ssenariysini ishlab chiqadi: • ta la b a la r n in g m u a m m o n i y e c h is h d a q a tn a s h is h i u c h u n y e t a r li b o 4 g a n b ilim la r in i y u z a g a c h iq a ris h q o b iliy a tin i h a m d a b ilim la m i y u z a g a c h iq a ris h u c h u n z a r u r b o 4 g a n v a z if a la m i ta v s ifla s h ; • t a la b a la r d a g i b i l im l a m i y u z a g a c h iq a ris h a s o s id a m u a m m o g a v a m u a m m o n i ifo d a la s h g a k iris h is h ; • m u a m m o n i t o ^ r i h a l q ilis h n in g s o'nggi x u lo s a s i ( q a r o r i) — n a tija s in i s h a k lla n tiris h ; • m a s a la n i to 'la lig ic h a y e c h is h n i ta ’m in la y d ig a n m u a m m o n i s h a k lla n tiris h ; • m u a m m o ta rk ib id a g i m u a m m o la rg a ja v o b la rd a n ib o ra t o ra liq x u lo s a la m i s h a k lla n tiris h ; • m u a m m o ta rk ib id a g i m u a m m o la m in g y e c h ilis h id a t o 'f f r i j a v o b la m i ta ’m in lo v c h i m u a m m o s a v o lla rin i s h a k lla n tiris h . Muammoli savollar tizimini ishlab chiqishda talabalarni o‘ylashga majbur qilish hamda ularning javoblari ehtimoli nazarda tutiladi. Shu bilan bog‘liq ravishda mashg‘ulot osenariysi mashg‘ulotning biror (ehtimol ko‘rilgan) variantini aks ettirishi lozim boMadi, uning realligi esa o‘qituvchining talabalardagi boshlang‘ich fikrlash qobiliyati darajasi haqidagi qay darajada bilimga ega bo‘lishiga bog‘liq. Shu bilan birga, hatto yaxshi ishlab chiqilgan ssenariy bo‘lsa-da, seminaming borishida awal o ‘ylangan rejadan chetga chiqishlar bo‘ladi. Chunki talabalarning individual xislatlari, bilimlarining darajasi va kengligi har xil bo‘ladi. Shu tufayli o‘qituvchi seminami samarali o‘tkazishi uchun mavzuga muvofiq material mazmunini o‘zi yuksak darajada egallagan bo‘lishi shart. Seminar awalida o ‘qituvchi tayyorlab kelgan savollari yoki vazifalaridan foydalangan holda, talabalarda seminarda, qatnashish uchun yetarli boMgan bilimlami yuzaga chiqaradi. Bilimlami yuzaga chiqarish, bilimlami chuqurlashtirish va kengaytirish bo‘yicha seminarlardagi usullar asosida, amalga oshiriladi So‘ng yuzaga chiqarilgan bilimlar asosida o‘qituvchi mashg‘ulotda hal qilinadigan muammoni talabalarga bildiradi va uni ifodalab beradi. Awal boshdanoq qo‘yilgan muammoning talabalar tomonidan qabul qilinishini ta’minlash uchun muammoni qo‘yishda uni yechish uchun urinib ko‘rishni tashkil etish tavsiya etiladi. Bu bilan o‘qituvchi kutilayotgan yechimni talabalar bilan tahlii qiladi, ularda ko‘ringan qiyinchiliklami aniqlaydi. Muammoni www.ziyouz.com kutubxonasi yechishdagi dastlabki urinish natijasida talabalar uni yengilgina yechish mumkin emasligini aniqlaydilar. Bunda muammoli vaziyat talabalar uchun muammoni yechish usullarining keyingi izlanishini avj oldirish zarurligining ichki ruhiy asoslanishi bo‘lib xizmat qiladi. 0 ‘qituvchi muammoni yechish usullarini izlashni tashkil etishga o‘tar ekan, awalo birinchi muammoni ifoda qiladi, so‘ng muammoli savollami qo‘yadi va javoblami muhokama qilib, talabalarning bu muammoni yechish usulini izlashga, ya’ni birinchi oraliq xulosani qidirishga undaydi. So‘ngra shu tahlitda yaxlitligicha muammoni yechish va xotima xulosalami ifodalash bilan tugallanishi lozim bo‘lgan keyingi muammolaming yechilish usulini izlashni tashkil etadi. 0 ‘qituvchi muammoni qo‘yishda uning mazmunini oydinlashtiruvchi muammoli savollami berishdan oldin muammoni to‘laligicha yechishga urinishni tashkil etilganidek, talabalarning muammo qismlarini yechishga urinishlarini tashkil etishi mumkin. Bu urinish muammoni yechishda ikkinchi mashaqqatni vujudga keltiradi. Uning talabalar tomonidan anglab yetilishi muammoning yechilish usulini qidirishda faol ishtirok etishining qo‘shimcha motivi bo‘lishiga olib keladi. Seminar mashg‘ulotining eng muhim bosqichi hamda uning o‘zagi muammoli savolga javob qidirishni tashkil etish hisoblanadi. 0 ‘qituvchi muammoli savol qo‘yib, unga javob olishi bilanoq to‘g‘ri va noto‘g‘ri javoblami baholamasligi, balki talabalardan savollaiga har tomonlama keng javob talab qilishi kerak. Agar talaba kutilgan muayyan javobni tayinli asoslay olmasa, bu javobga xayrihoh bo‘lgan boshqa talabalarni ham aniqlab, ulaiga birgalikda shu javobni asoslashni taklif etadi. Agar talabalar u yoki bu savolga turli javoblar taklif etsalar, o‘qituvchi talabalarning javoblami qiyoslashga qaratilgan fikrlashga urintirishi lozim boMadi. Bunday fikrlash ishi murakkab bo‘lib, u barcha bildirilgan nuqtai nazarlami tushunish, ulaming kuchli va kuchsiz tomonlarini aniqlash, to‘g‘ri javobni qidirish maqsadida tanqidlami hisobga olgan holda turli qarashlami o‘zaro nisbatlashni ko‘zda tutadi. ^/Shunday qilib, muammoli savolga javob topishni qidirishni tashkil etish o‘zida muntazam qo‘yilgan qadamlar modulini birlashtiiadi. Ular quyidagilar: • m u a m m o li s a v o ln i qoiy is h ; • q o 'y ilg a n s a v o lla rg a ja v o b topish v a asoslash b o 'y ic h a ta la b a la r n in g fik r la s h g a u rin is h la rin i ta s h k il e tis h ; • j a v o b la m in g ta n q id iy ta h lilin i ta s h k il etish, u la m in g k u c h li v a k u c h s iz j i h a t la r i n i a n iq la s h ; • k e lis h ilg a n m a v q e (p o z its iy a )n i is h la b chiq ish — eng to ^ g r i ja v o b n i k o n s tru k s iy a la s h m a q s a d id a ja v o b l a m i o 'z a r o qiyos q ilis h n i ta s h k il etish. • k e y in g i m u a m m o li s a v o ln i q o 'y is h g a o 'tis h . 0 ‘qituvchi tashkil etgan bunday mujassamlangan harakatlami bajarish www.ziyouz.com kutubxonasi jarayonida talabalarning tafakkuriarida rivojlanish yuz beradi. Talabalarga muammoli savollar qo‘yishda muammoli savollaming uzluksizligini, ulaming bajargan ijodiy ish natijalari bilan aloqasini ta’minlash zarur. Umuman, talabalarning fikrlash qobiliyatlarini o‘stirishgabag‘ishlangan seminar quyidagi bosqichlami o‘z ichiga oladi: 1. 0 ‘ q u v m u a m m o s in i yec h ish b o 'y ic h a ijo d iy fa o liy a t d a f a o l is h tiro k etish u c h u n z a r u r b o 'lg a n b ilim la m i y u z a g a c h iq a ris h ; 2 . M u a m m o g a k iris h is h v a u n i ifo d a la s h ; 3 . T a la b a la rn in g a w a l e g a lla n g a n b ilim la r i n e g iz id a m u a m m o n i yechishga u rin is h n i ta s h k il e tish ; 4. M u a m m o n i y e c h is h b o 'y ic h a t a la b a la r n in g k e n g ijo d iy f a o l i y a t i n i ta s h k il etish (m u a m m o n i v a m u a m m o li s a v o ln i q o 'y is h , m u a m m o li sav o lg a ja v o b to p is h n i ta s h k il etish, o ra liq v a y a k u n iy x u lo s a la m i ifo d a la s h ); 5. M a s h g 'u lo tg a y a k u n yasash . Muammoli o‘qitish sharoitidagi o‘quv jarayonining mustahkam asosi talabalarni mustaqil fikrlashga muntazam tayyorlash, shaxsiy fazilat sifatida ulaidagi baholanadigan mustaqillikni shakllantirish va rivojlantirish hisoblanadi. Bu o‘qitishdagi mustaqil ishning alohida muhim ahamiyati, uni o‘quv yurti pedagogik tizimi markaziga qo‘yilishining qonuniyligi, uning o‘z tizimi bo‘lishi zaruriyatini tashkil etish demakdir. Shu bilan birga ta’kidlash joizki, bu masala hanuzgacha amaliyotda to‘la hal qilingan emas. Amaliy mashg‘ulotlar bir necha bosqichda o4kaziladi. Birinchi bosqichda bilimlar nazorat qilinadiki, ulaming mavjudligi mashg‘ulotlarda ishlab chiqiladigan vazifalaming yechilish metodikasini tushunishga yordam beradi. 0 ‘qituvchi bilimlar o‘zlashtirilishining nazoratini o ‘tkazib bo‘lgach, talabalarni muayyan toifadagi vazifalami yechish metodikasi bilan tanishtiradi. Bu jarayonda o‘qituvchi metodika tarkibiga kiradigan barcha harakatlami talabalarga tushuntirishi lozim. 0 ‘rganilgan metodikaga muvofiq ravishda barcha harakatlami amaliy egallashni tashkil etish uchun o‘qituvchi talabalarga individual topshiriqlar beradi. Shuningdek, bu topshiriqlami bajarish jarayonida yuzaga kelgan qiyinchiliklami o ‘z vaqtida yengish maqsadida o‘qituvchi talabalarga yo‘l-yo‘riqlar beradi. Bunda o‘qituvchining vazifasi har bir talabaning o‘z topshirig‘ini ongli ravishda bajarishini ta’minlashdan iborat bo‘ladi. Topshiriqni bajarish yakunlangach, o‘qituvchi uning borishini va talabalar ishlari natijalarini tahlii qiladi, guruh bilan birgalikdatipik qiyinchiliklami muhokama qiladi, ulami yengish usullarini ko‘rsatib beradi va shakllangan malakalami kelgusida takomillashtirish bo‘yicha vazifalar qo‘yadi. Shunday qilib, algoritmik tipdagi amaliy mashg‘ulotlami o ‘tkazish quyidagi bosqichlami ko‘zda tutadi: 1. M u a y y a n to ifa d a g i v a z if a la m i yec h ish m e to d ik a s in i tu s h u n ib o lish g a www.ziyouz.com kutubxonasi y o rd a m b e ra d ig a n b ilim la r o i z la s h tirilis h in i n a z o r a t q ilis h ; 2. C P zla sh tirilish o b y e k ti b o 4 g a n v a z ifa la m in g y e c h ilis h m e to d ik a s i b ila n ta n is h is h ; 3 . K o n k r e t v a z ifa m a t e r ia lla r i asosida o ‘ rg a n ilg a n m e to d ik a g a m u v o fiq ra v is h d a ta la b a la rn in g in d iv id u a l f a o liy a t in i ta s h k il e tish ; 4. T ip ik q iy in c h ilik la r v a u l a m i yengish y o U la r in i g u ru h bo* lib m u h o k a m a q ilis h n i ta s h k il e tis h n in g t a la b a la r to m o n id a n b a ja r ilib b o ris h i v a n a t ija la r in i t a h l i i q i l is h , k e l g u s id a e g a l l a n i s h i m u m k in b o 'l g a n m a l a k a l a r n i ta k o m illa s h tiris h b o ‘y ic h a v a z ifa qo*yish. Muammoli tipdagi amaliy mashg‘ulotlarni tashkil etish quyidagi bosqichlami o‘z ichiga oladi: 1. M u a y y a n to ifa d a g i v a z ifa la m in g y e c h ilis h m e to d ik a s in i is h la b ch iq is h u c h u n z a r u r b o H g a n b ilim la m in g t a l a b a l a r to m o n id a n o iz la s h t ir ilis h in i n a z o r a t q ilis h ; 2 . y e c h ilis h m e to d ik a s in i is h la b c h iq is h n i k o 'z d a tu tgan y a n g i v a z if a la m i q o 'y is h ; 3 . Q o 'y ilg a n v a z ifa n in g y e c h ilis h m e to d ik a s in i is h la b c hiq ishga q a ra tilg a n ta la b a la r n in g fik r la s h g a u rin is h la rin i ta s h k il e tish ; 4. T a la b a la r is h la rin in g n a tija la r in i ta h lii q ilis h , m e to d ik a n i is h la b chiq ish ja r a y o n id a y u z a g a k e lg a n q iy in c h ilik la m i g u ru h b o 4 ib m u h o k a m a q ilis h , u n in g s a b a b la ri v a u n i yengish u s u lla rin i a n iq la s h . Amaliy vazifa va muammolami yechishdagi talabalarning umumiy faoliyatini tashkil etishning samarali shakli tadbirkoriik o‘yinlaridir. Ma’lumki, tadbirkorlik o‘yinlari talabalarning kollektiv faoliyatini tashkil etishni bildiradi. Bu jarayonda uning bo‘lg4isi kasbiy faoliyatining ashyoviy va ijtimoiy mazmuni yaratiladi. Tadbirkorlik o‘yinlarining pedagogik samaradorligi natijasi ko‘p jihatlardan o‘yinning ssenariysini ishlab chiqish va uning tayyorlanish sifati bilan belgilanadi. Tadbirkorlik o‘yinlari talabani amaliy tayyorlashning pedagogik vazifalari tizimini yechishga qaratilgan bo‘lishi lozim. Bularga birinchi navbatda: real kasbiy faoliyat sharoitida qo‘llanadigan amaliy malaka va ko‘nikmalami shakllantirish; amaliy vaziyatlar va shunga mos harakat usullarini ishlab chiqishni tahlii qiladigan fikrlash qobiliyatlarini shakllantirish; guruh (jamoa) faoliyatida faol ishtirok etishini ta’minlaydigan qobiliyatlami shakllantirish taalluqlidir. 0 ‘yinning mazmuni va tuzilmasi shunday shakllanishi va shunday tuzilishi kerakki, unda shunga mos malaka va qobiliyatlar har bir ishtirokchida butun o‘yin davomida shakllansin. 0 ‘yinning pedagogik vazifalari ssenariyda aniq ate etishi shart. 0 ‘quv vaziyatini modellashtirish bo‘yicha tadbirkorlik o‘yinlarini tayyodashda murakkab amaliy vazifalami (muammolami) yechishga qaratilgan kasbiy faoliyat mazmuni tanlanadi. Bunda mos vazifalami tahlii qilib chiqish, www.ziyouz.com kutubxonasi uni yechishda ishtirok etadigan ralibarlar va ijrochilami, ularning vazifalari, o ‘zaro munosabatlari tartibi, vazifani samarali yechishning ibtidosi, bosqichlari va me’yorlari, unga kerak bo‘ladigan texnik vositalar, me’yoriy, ehtiyoj (spravochnik), metodik va boshqa manbalami aniqlash zarur. 0 ‘quv jarayonini takomillashtirish metodlari muammoli o ‘qitish jarayonida samaradorligi bilan alohida ahamiyatga ega. Ulardan talaba ijodiy shaxsni — bo‘lg‘usi mutaxassisni shakllantirish nuqtai nazardan foydalanish maqsadga muvofiqdir. Bunday o‘qitishda talabalarning bilish mustaqilligini shakllantirish va rivojlantirish katta ahamiyatga ega, chunki u talabalarda bilimga bo‘lgan barqaror qiziqishning shakllanganligini, tashabbus va mustaqil faoliyatning muntazamligini, muayyan aqliy harakatlar va aqliy sifatlar tizimini ko‘zda tutadi. Ma’lumki, bilish talabalarning tushunishi uchun bo‘lgan aniq fan sathida boshlanar va bu bosqichga uning rivojlanishi, qobiliyati mos kelishi, tabiat jarayonlari va hodisalarining ichki mohiyati va haqiqiy mazmuniga yetish va shu tariqa asl ilmiy bilimlar o‘zlashtirilar ekan, bu o'rinda o ‘qitishning faol, muammoli-ijodiy metodlarini qo‘llash zarur. Vazifa ilmiy bilimlami egallash jarayonida o ‘z-o‘zidan hal bo‘lmaydi. Uning yechilishi tafakkumi maxsus mashq qildirishga jalb etadi. Shu ma’noda gap o‘quv materialini o‘rganishning muayyan obrazi, tashkiliy, pedagogik maqsadga muvofiqligi jarayoni, fikrlashning faol taraqqiy etib borishi, bilish faolligi va talabalarning mustaqilligi haqida boradi. [ У / ' Demak, muammoli o‘qitish bu o‘qitishning pedagogik texnologiyasi bo‘lib, o‘zining mazmuni va tuzilmasi bo‘yicha o ‘qituvchi va talabaning ijodiy jarayonlarini sintezlaydi. - 4 ' Muammoli o‘qitishda pedagogik faoliyatning xususiyatlari o‘quv axborotlari mazmunini muammoli vazifalar va muammoli vaziyatlarga ko‘chirish orqali maqsadlami oydinlashtirish jarayonidan iborat bo‘ladi. Ijodiy o‘quv faoliyati muammoli o‘qitishning asosiy qoidasini saqlagan holda — ma’lum darajada harakatlaiga erkinlik berish va bu harakatlami bilish jarayonining butun tuzilmasi tizimida tartibga tushirish bilan boshqariladi. b'Muammoli o‘qitishdan foydalangan holdagina talabalarda o‘quv muammolari va kasbiy vazifalarini yechishda ilmiy tekshirish jihatdan yondashuvni tarbiyalash, mustaqil bilish malakasi va metodlarini shakllantirish mumkin. Muammoli o‘qitishni qo‘llash, bilishni tushunishni shakllantirishga yordam beradi, pedagogik ijod va kasbiy mahoratni rivojlantirishga psixologik va kasbiy tayyorlikni shakllantiradi. ' Muammoli o‘qitish o‘quv axborotlarining maxsus tuzilmasini ishlab chiqishni taqqazo qiladi. Muammoli leksiya texnologiyasi savollar, gipotezalar tizimi, uning yechimi, nazorat vatuzatuvlami amalgaoshirish tizimi orqali mazmunni muntazam ochib borishni ko‘zda tutadi. Shuningdek, muammoli leksiyada muammoli vaziyat va uni muammoli www.ziyouz.com kutubxonasi hal qilish tizimi ham kiradi. 0 ‘quv jarayonida bunday texnologiyani joriy qilish qiziqishni uyg‘otadi, aqlni rivojlantiradi, bilish qarshiliklarini yengish uchun yo‘l-yo‘riqlar berishni talab qiladi. Shu bilan birga mantiqiy tadqiq qilishga yo‘llaydi va uni bosqichlarbo‘yicha o‘igatadi, tafakkurning nazariy uslublarini tarbiyalaydi. Muammoli leksiyani o‘tkazishda o‘quv axborotlari tuzilmasi shunday tasvirlanishi mumkin, ya’ni leksiya «0 ‘zbekiston Respublikasida Xalqta’limi taiaqqiyotining hoziigi zamon konsepsiyasi» kabi muammolaiga bag‘ishlanishi mumkin. Bu leksiyani tashkil etishda muammoli vaziyat takliflar bo‘yicha yechilish usulini tanlash, qo‘yilgan muammo yechimi bo‘yicha tanlangan usullarni muhokama qilish, yangi axborotni olib kirish tarzida yaratiladi. Muammoli vaziyatni yaratish uchun talabalarga ikki nazariy qoida taklif etiladi: bu xalq ta’limini bashorat qilish va xalq ta’limi maqsadi. Ularga bu muammolardan birini tanlash yoki muammoli vaziyat aniqlab berishi lozim boMgan o‘zlarining yangi nazariy qoidasini tuzish taklif etiladi. Keyingi bosqichda tanlangan vazifani muhokama qilish tashkil etiladi, uning hal qilinish jarayoni kuzatiladi, axborotlar tahlii qilinadi va tanlangan yechimning to ‘g‘riligi tekshirib ko‘riladi. Undan so‘ng yangi nazariy nuqtai nazami tuzishga o4iladi. x/Muammoli leksiya talabalarning faqat tinglovchi emas, balki faol ishtirokchi bo‘lishini taqozo qiladi. U ilmiy tafakkur uslubini rivojlantiradi. Muammoli vazifalar o‘zida operasion-prosessual tarkiblami birlashtiradi. Ular axborot mazmunini yangilash va yangi bilimlar olish orqali tahlilga, tushunish va izohlashga, o‘iganilayotgan ilmiy muammolami nazariy jihatdan fikrlashga diqqatni jalb qiladi. Muammoli leksiya davomida talabalarda mavjud boMgan bilimlardan foydalaniladi, ulami yangi axborotlar bilan bogMiq ravishda yangilanishini amalga oshiradi. Download 36.79 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling