0 ‘zbekist0n respublikasi oliy va o rta maxsus ta’lim vazirligi p. S. Sultonov ekologiya va atrof-muhitni
Download 3.71 Kb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- 3.4. Ifloslangan suvning inson salomatligiga ta’siri
- Baktcriyalarning suv manbalarida yashash muddatlari (kunlar) Bakteriyalar nomi Vodoprovod suvida Daryo suvida Quduq
- T o za ich im lik suviga q o ‘y ila d ig a n ta la b la r.
- 14-jadval Ichimlik suvining kimyoviy tarkibi bo‘yicha me’yorlari
- 15-jadval Ichimlik suvining bakteriologik tarkibi bo‘yicha me’yorlar
- 16-jadval Ichimlik suvining orgonoleptik xususiyatlari bo‘yicha me’yorlari № K o r s a t k i c h l a r Me’yorlar
- 17-jadval Ichimlik suvining organoleptik xossalariga ta’sir etuvchi ko‘rsatkichlar bo‘yicha me’yorlari № K o ‘ r s a t k i c h l a r
- 3.5. Oqava suvlar va ularni tozalash usullari
- Oqava suvlarni qattiq zarrachalardan tozalash.
7,5 ming m ’ Molxonalarda (har bir bosh uchun) 115 l/sut Cho'chqaxonalarda (har bir bosh uchun) 234 l/sut 1 ta mol go'shtini qayta ishlashda 500 1 kg sarig' yog' ishlab chiqarishda 10 1 tonna qand ishlab chiqarishda 100 Dunyo bo'yicha bir yilda kishi boshiga o‘rtacha 30 m 3 suv ishlatadi. Uning 1 m 3 ichish uchun sarflanadi. B a’zi bir mamlakatlarda 1 kishiga yiliga bor-yo‘g ‘i 2 m3 suv to ‘g‘ri keladi. Sanoatda suv xomashyo, erituvchi, issiqlik tashuvchi va boshqa m aqsadlarda ishlatiladi. Juda k o ‘p sanoat korxonalarida, jumladan, metallarni qayta ishlash. mashinasozlik, koks kimyosi, issiqlik elektr stansiyalarida suv sovutkich sifatida ishlatiladi. Suv issiqlik tashuvchi sifatida ishlatilganda ifloslanmaydi, biroq xomashyo jihozlarni sovitish uchun ishlatilganda suv turli xil moddalar bilan ifloslanadi. Kimyo va neft kimyosi zavodlarida suv erituvchi sifatida mahsulotlar tarkibiga kiradi. Natijada bu korxonalarda suv mexanik aralashmalar va kimyoviy moddalar bilan ifloslanib oqava suvlar hosil qiladi. Kimyo, qog‘oz ishlab chiqarish va gidroliz zavodlarida, shuningdek, yengil va oziq-ovqat sanoati www.ziyouz.com kutubxonasi korxonalarida ham ko‘p miqdorda ifloslangan oqava suvlar hosil boMadi. Hozirgi vaqtda eng ko‘p ishlatilayotgan sintetik sirt aktiv moddalar ham suv havzalarini ifloslantiradi. Bu moddalar xokjalik ehtiyojlari uchun ishlatiladigan suvlarga va hatto ichimlik suvlariga ham aralashib qolmoqda. Buning yomon tomoni shundaki, agar moddalar daryo suvlariga tushib qolsa, suvning o ‘z-o‘zini tozalash jarayoniga salbiy ta ’sir ko‘rsatadi. Hamma sintetik sirt faol moddalar 3 ta sinfga boMinadi. Bular: sulfanatlar va ularning tuzlari, ionogen boMmagan moddalar va katio n ak tiv m o dd alard ir. S u lfa n a tla r sintetik sirt faol m oddalam ing asosini tashkil etadi. Bularga alkilsulfatlar, sulfanollar, monoalkilsulfanat kislotalarining tuzlari kiradi. Ionogen boMmagan m oddalar sanoatda ishlab chiqarilgan barcha sirt faol moddalaming faqat 10 foizini tashkil etadi. Bu m oddalar yuvish mahsuloti sifatida kam ishlatiladi, biroq sanoatda keng qoMlaniladi. K ationaktiv, sirt faol m oddalar sanoatda ishlab chiqarilgan yuvuvchi moddalaming juda oz qismini tashkil etadi. U larni faqat dezinfeksiya qiluvchi moddalar sifatida ishlatish mumkin. Suv havzalariga sirt faol moddalar har xil yoMlar bilan tushib qolishi mumkin. Masalan, turmushda sirt faol moddalar vositasida tayyorlangan sovunlar ishlatiladi, qishloq xo‘jaligida bu moddalar ishtirokida pestitsidni eritish uchun emulsiya tayyorlanadi. Bir kecha-kunduzda har bir kishi o ‘rtacha 2,5 g sirt faol modda ishlatadi. Agar har bir fu q aro b ir k ech a-k un d u zda 125-350 litr suv ish la tsa, xo‘jaliklardan oqib chiqayotgan oqava suvlar tarkibida 3-4 mg/ 1 sirt faol m o d d a lar hosil boMadi. Bu suvlarga sa n o a t korxonalaridagi oqava suvlar ham q o ‘shilib, sh ah ard an chiqadigan oqava suvlar tarkibida o ‘rtacha 5 mg/1 sirt faol m oddalar hosil boMadi. Sanoat korxonalaridan chiqadigan oqava suvlar tarkibida har xil sirt faol va yuvishda ishlatiladigan sun’iy moddalar juda ko‘p boMadi. Masalan, to‘qimachilik va jun va hayvon terisiga ishlov beruvchi zavodlarda hosil boMadigan oqava suvlar tarkibida sirt faol moddalaming miqdori 5-50 mg/1 dan 200 mg/1 gacha boMadi.Suvlarning sano at korxonalari tom onidan ifloslanishi sanoat korxonasining texnologik jarayonlariga, xomashyo va energiyadan foydalanish koMamiga bogMiq holda juda xilma-xil va murakkabdir. www.ziyouz.com kutubxonasi 3.4. Ifloslangan suvning inson salomatligiga ta’siri T a b iiy suv lar ta r k ib id a 65 ga yaqin m ik ro e le m e n tla r a n iq la n g an boMib, u lardan 20 tasi insonlar, jo n iv o rla r va 0 ‘simliklar hayoti uchun juda zarur. Ular tirik organizmlar va o ‘simlik t o ‘qimalarida, shuningdek, hayvonlar tanasida faol m o d d a la r bilan birikib, m uhim biokimyoviy ja r a y o n la r d a q a t n a s h a d i l a r . T irik o r g a n iz m la r h a y o ti, a yn iqsa, inson salomatligi uchun mis, rux, yod, marganets, kobalt, temir kabi m ikroelem entlar ham da kalsiy, kaliy, natriy, fosfor singari kimyoviy elementlar nihoyatda zarur. Lekin bunday makro va mikroelementlar tirik organizmlar uchun juda oz miqdorda kerak boMadi. Shuning uchun, u larning m e ’yorini bilish m uhim aham iyatga ega. Bu m o d dalar organizmga suv, oziq-ovqat mahsulotlari bilan kirib, uning elementlarga b o ‘lgan ehtiyojini qondirib turadi. Agar makro va mikroelementlar organizmlarda yetishmasa, turli kasalliklar kelib chiqadi. M asalan, inson organizmida yod elementi m e’yor darajada boMmasa buqoq kasalligi, kalsiy va ftor elementi yetishmasa tishlarning «kariyes» kasalligi kelib chiqadi. Aksincha, kalsiyning m e’yordan k o ‘p boMishi bu y rak d a tosh hosil boMishiga, ftor esa «flyuroz» kasalligining kelib chiqishiga sabab boMadi. Suv ta’sirida organizmda sodir boMadigan jarayonlarni tasaw ur qilish uchun suvning tirik organizmlar uchun ahamiyati to‘g ‘risida qisqacha to ‘xtalib o ‘tamiz. Yer yuzida yashovchi har qanday tirik mavjudot massasining asosiy qismini suv tashkil qiladi. Shuningdek, balog‘at yoshiga yetgan kishilar tana og‘irligining yarmidan ko‘p qismini suv tashkil qiladi. Yosh ulg‘ayib borishi bilan inson tanasida y o g ‘ t o ‘planishi tezlashib, suv m iq d o ri k a m a y a b o ra d i. Organizmdagi suvning 70% i protoplazmalar to‘qimasida, 7% i qon tomirlarida (qon plazmasini hosil qiladi), 23% i to ‘qimalami yuvib turish uchun sa rf boMar ekan. O vqat hazm qilish ja ra y o n i organizmning suv muhitida kechadigan asosiy funksiyalaridan biridir. Suv har qanday oziq-ovqat mahsulotini erituvchi zarur eritma hamdir. Suv bilan birgalikda ozuqa moddalar (oqsil, uglevodlar, yogMar, mineral tuzlar) oshqozonga va ichakka so‘riladi va qon tarkibiga o ‘tadi. Qon bilan esa organizm bo‘ylab teng tarqaladi. Suvni organizmdan chiqarib yuboruvchi muhim yo ‘l www.ziyouz.com kutubxonasi buyrak orqalidir. Buyrak orqali odam organizmidan sutkasiga 1000 litr qon bilan birga suvning yarmi ham o ‘tadi. Bu yerda qon keraksiz moddalardan tozalanadi. Bu moddalarni esa organizmning turli a ’zolaridan suv olib keladi. Odam organizmida ro‘y beradigan murakkab jarayonlardan so‘ng suvning bir qismi siydik orqali chiqib ketadi. Shuning uchun ham olimlar tomonidan suv va undagi kimyoviy m o d d ala m in g inson organizmiga t a ’siri masalasi qadimdan ko'tarilib kelgan. Chunki, suvning kimyoviy tarkibi turli kasalliklar kelib chiqishida asosiy rolni o ‘ynaydi. Hozirgi kunda aksariyat ishlab chiqarish korxonalarida toza suv k o ‘p m iq d orda ishlatilib, yaxshi to zalan m asdan ochiq suv havzalariga tashlanishi oqibatida suv havzalaridagi tabiiy suvning kimyoviy tarkibi o ‘zgarib ketmoqda. Bu hoi aholi orasida turli xil kasalliklarning tarqalishiga olib kelmoqda. Keyingi yillarda olib borilgan tadqiqotlar tabiiy suvlar tarkibida suvning qattiqlik ko‘rsatkichini belgilovchi kalsiy va magniy tuzlari bilan birga yana 12 ta element - berelliy, bor, kadmiy, kaliy, natriy va boshqa elementlar doim birga uchrashi, ular o ‘rtasida korrelyatsion bogMiqlik borligini ko‘rsatadi. Qattiqlik xususiyatiga ega boMgan suvdan k o ‘p iste’mol qilinganda organizmda, aniqrogM, odamning o ‘t va siydik qopida, siydik yo‘lida, shuningdek, buyragida toshlar paydo boMadi. Aholi o‘rtasida suv orqali boMadigan va yuqadigan kasalliklarning kelib chiqishida ichimlik suvlari tarkibidagi azot girbidlar va azot nitratlar indikator rolini o ‘ynaydi. Bu moddalar bilan zaharlangan kishilarda quvvatsizlik, rangsizlik kabi alomatlar kuzatiladi. Odatda nitratlar qonda metgemoglabin hosil qilniasa- da, dispepsiya, disbakterioz kasalliklari ta’sirida azot nitratlar azot nitritlarga aylanadi, nitratlarning ichaklarda so‘rilishi qondagi metgemoglabin miqdorini oshirib yuboradi. Keyingi yillarda gigiyenistlar e ’tiborini jalb etayotgan omil nitrozaminlar boMib, ular sanoatda keng qoMlaniladi. Ular suv havzalarida ham, tabiiy holda ham inson organizmida sintezlana oladi. N i t r o z a m i n l a r rak k asallig in i t u g ‘diruvchi faol - k o n s e ra g e n m o d d a boMib, s u v d a yaxshi eriydi. U l a r sug‘oriladigan yerlardan suv havzalariga quyiladi va tarkibida ushb u m o d d a l a r m avju d boMgan s u v la r d a n f o y d ala n is h natijasida ular inson organizmiga o'tadi. no www.ziyouz.com kutubxonasi Hozirgi kunda aholini gigiyena talablariga javob beradigan toza ichimlik suvi bilan ta ’minlash, insonlar salomatligini muhofaza qilishning asosiy omillaridan boMib qolmoqda. Aholini toza ichimlik suvi bilan ta ’minlash, suv orqali tarqaladigan yuqumli kasalliklardan asrash va suvning kimyoviy tarkibining o'zgarishidan kelib chiqadigan zaharlanishlaming oldini olish muhim ahamiyat kasb etadi. Suvning sifati va tabiiy holatining buzilishi, ular tarkibida yuqumli kasalliklar q o ‘zg‘atuvchi mikroorganizmlar va gijja tuxumlarining hamda turli kimyoviy m oddalar miqdorining ko'payib ketishi albatta inson salomatligiga ziyon yetkazadi. Xavfli yuqumli kasalliklar ichburug4, gepatit, qorin tifi, paratif, diarreya kabi kasalliklarning kelib chiqishiga suv asosiy rol o'ynaydi. Tarixdan m a’lumki, bir qator mamlakatlarda suv orqali tarqalgan vabo va turli oshqozon-ichak kasalliklaridan ko'plab odamlarning yostig‘i qurigan. Masalan, 1971-yilda Meksikada ichterlama epidemiyasiga 100 ming kishi chalingan, ichburug' kasalidan esa 15 ming kishi halok boMgan. Suv havzalarida vabo vibrioni, vabo, ichterlama, ichburug' mikroblarining ko'payishi aholi orasida aynan shu kasalliklarning tarqalishiga sabab boMadi. Keyingi paytlarda ichak kasalliklari, sariq, polimilit va boshqa kasalliklarning tarqalishida suv tarkibidagi viruslarning roli k a tta ekanligi aniqlangan. Chunki, ular suv muhitida uzoq muddat yashashlari mumkin (13-jadval). 13-jadval Baktcriyalarning suv manbalarida yashash muddatlari (kunlar) Bakteriyalar nomi Vodoprovod suvida Daryo suvida Quduq suvida Ichak tayoqchalari 2 - 2 6 2 21 - 183 - Ichlerlanm baktcrivalari 2 - 9 3 4 - 4 8 3 1 5 - 1 0 7 D izenteriva mikrobi 1 5 - 2 6 1 9 - 9 2 - V abo v ibrioni 4 - 2 8 0 5 - 9 2 1 - 9 2 Tulyarcm iya (kuydirgi) mikrobi 92 к ungacha 731 12 6 0 Brusellvoz 2 -8 5 - 4 -1 2 2 www.ziyouz.com kutubxonasi A ja b la n a r l i s i s h u n d a k i, ich a k k a s a l l ik l a r i n i k e ltir ib chiqaruvchi m ikroblar tashqi muhitning m urakkab omillari t a ’sirida o ‘z g a rib , o 'z i n i n g k a s a llik k e ltir ib c h iq a r is h xususiyatlarini yanada orttirmoqda. O'zbekistonda suv orqali tarqaladigan ichak kasalliklarining 70—80%i hovuz, ariq va kanal suvlarini ichish, 8-13% i kanal va katta ariq suvlarida cho'milish, 5—8%i ifloslangan quduq suvlaridan iste’mol qilish natijasida s o d ir b o 'l m o q d a . B u n d a y k a s a l l ik l a r g o h o y e ta r li c h a zararsizlantirilm agan vodop ro v od suvlarini ichishdan ham yuqishi mumkin. Juda k o'p kanalizatsiya suvlari tozalanmasdan, axlatlar zararsiz holga keltirilmasdan ochiq suv havzalariga tash lan ishid an daryo suvlari m ik ro b la r m ak on iga aylanib bormoqdaki, bu hoi tegishli shoshilinch choralar ko'rishni taqozo etadi. Xullas, suv orqali bir qancha xavfli yuqumli kasalliklar tarqalishi mumkin. Ichimlik suvlarini zararli oqava suvlardan, chiqindilardan va boshqa iflosliklardan tadb irk orlik bilan himoya qilish, suv orqali yuqadigan ko'p lab kasalliklarning oldini olish imkonini beradi. T o za ich im lik suviga q o ‘y ila d ig a n ta la b la r. Suv sifatini s ta n d a r tl a s h suv iste ’mol qilish tufayli kelib c h iq a d ig a n kasalliklarning oldini olish imkonini beradi. Suv sifatiga bo'lgan standart talablarining bajarilishiga sog'liqni saqlash muassasalari m a s ’uldirlar. Suv sifatiga b o 'lg an talab m e ’yorlarini ishlab chiqish uzoq G ip p o k r a t d a v rid a n boshlangan. XYIIT asr o 'r t a l a r i d a M .L o m o n o s o v va L av u aze, sh u n in g d e k , o 'z zam on asida Abu Ali ibn Sino suv orqali kelib chiqadigan kasalliklar to'g'risida o'z fikrlarini bildirib, ichimlik suvi qanday bo'lishi kerak degan savolga jav ob izlaganlar. XX asrning o'rtalariga kelib gigiyena va fiziologiya sohasida qo'lga kiritilgan fan yutuqlaridan kelib chiqib, ichimlik suvining 28-74-45 raqamli davlat standard ishlab chiqilgan. 1945-yilda ishlab chiqilgan bu standart suvning m urakkab m oddalar va bakteriyalar bilan ifloslanishini hisobga olib 1954-yilda qayta ko'rib chiqildi. Suv tarkibidagi nitritlar, tindiruvchi koogulyantlar, flokulyantlar, n Q rcb i т л Н Н я Ь г m p ’v n r l a r i n i t a i п’Ь я 1 я г v n ‘ li b il a n *1“ ' ------------ ----- j ------------ j — ...... - j - -- ------ hal etilishi, mavjud davlat standartini o'zgartirishni taqozo qildi. www.ziyouz.com kutubxonasi Shunday qilib, 1973-yilda 28-74-73 raqamli navbatdagi standart ishlab chiqildi. Hozirgi k un d a tu rli o 'z g a rtir is h la r bilan t o 'l d i r i l g a n 28-74-82 « I c h im lik suvi» va 27-61-84 «Markazlashgan xo'jalik ichimlik suvi t a ’minoti manbalari» deb nom lanadigan Davlat standartlari qabul qilingan. 28-74-82 «Ichimlik suvi» Davlat standard bo'y icha ichimlik suvining k im y o v iy (1 4 - ja d v a l), b a k t e r i o l o g i k ( l 5-ja d va l) va organoleptik(16-jadval) tarkibi ham da uning xususiyatlariga t a ’sir etuvchi(17-jadval) me’yorlar ishlab chiqilgan. 14-jadval Ichimlik suvining kimyoviy tarkibi bo‘yicha me’yorlari № Kimyoviy m oddalar M e’yo rlar m g/litr(gacha) 1 Qoldiq alyuminiy 0,5 2 Berilliy 0,0002 3 Molibden 0,25 4 Margimush 0,05 5 Nitratlar 45 6 Qoldiq poliakrilamid 2 7 Q o4rg‘oshin 0,03 8 Selen 0,001 9 Stronsiy 7,0 10 Ftor 0,7-1,5 15-jadval Ichimlik suvining bakteriologik tarkibi bo‘yicha me’yorlar Yillar Suv sathi, m etr Suv hajm i, km3 Suv egallagan maydon- ming km2 Dengizning qurigan maydon i, ming km 2 Orol bo4yiga keluvchi suvlar miqdori, km 3 Amu daryo Sirdaryo Umumiy 1960 53,00 1062,00 66.09 - 37,9 21,0 58,90 1989 39.33 354,00 38,40 27,03 1,00 4,40 5,40 1990 38.51 323,00 36,40 29,04 9,00 3,50 12,50 1991 37.75 299,00 34,80 31,32 12,5 4,00 16,50 1992 37,26 286,00 33,90 32,31 28,9 4,60 33,50 1993 36,94 278,00 33.90 33.02 18,8 7.90 26,70 1994 36,94 278,00 33.30 33.02 21,7 8.90 30,60 1995 36,11 250,00 32,30 33,80 5,1 5,20 10,30 1996 35,48 230,00 26,70 34,50 7.46 5,10 12,56 2004 31,0 1 15,0 21,9 45,0 - - - www.ziyouz.com kutubxonasi 16-jadval Ichimlik suvining orgonoleptik xususiyatlari bo‘yicha me’yorlari № K o ' r s a t k i c h l a r Me’yorlar 1 200°C va 600°C isitilgandagi suv hidi, ball 2 gacha 2 200°C da suvning m azasi, ball 2 eacha 3 Suvning rangi,daraja 20 eacha 4 S uvning loyqaligi, slandarl b o ‘yicha mg/1 1,5 gacha 17-jadval Ichimlik suvining organoleptik xossalariga ta’sir etuvchi ko‘rsatkichlar bo‘yicha me’yorlari № K o ‘ r s a t k i c h l a r Me’yorlar 1 rN ko'rsatkichi 6,0 -9 ,0 о Tem ir, mg/1 0?3 gacha 3 Suvning um um iy qattiqligi, mg/ekvl 7 gacha 4 M arganets. mg/1 0,1 gacha 5 M is, mg/1 0,1 gacha 6 Q oldiq poli fosfat lar (RO 3-4), mg/1 3,5 gacha 7 Sulfatlar 500 gacha 8 X loridlar, mg/l 350 gacha 9 Q uruq qoldiq, m g'I 1000 sach a 10 Rux, m e/l 5,0 gacha Ichimlik suvining jadvallarda keltirilgan ko'rsatkichlaridan tashqari, sanoat korx o nalarid an , qishloq x o'jalik yerlarini sug'orishdan va kommunal xo'jaliklardan chiqadigan oqava suvlar tarkibidagi moddalaming ham ruxsat etilgan m e’yorlari ishlab chiqilgan va ro'yxatga olingan. Hozirgi kunda bunday kimyoviy moddalar soni 800 dan ortiq. 3.5. Oqava suvlar va ularni tozalash usullari Har qanday ishlab chiqarish korxonasida suvdan foydalanish ozmi-ko'pmi ikkita muhim vazifani yechishni taqozo etadi. Bular suv sarfini kamaytirish va asosiy texnologik jarayonga t a ’sir ко rsaimagan uuiua suvniiig tozcilik dcirujciSini oshirishdir. www.ziyouz.com kutubxonasi Ishlab chiqarish korxonalari uchun suvdan foydalanishning oqilona sxemasini ishlab chiqish suv t a ’minoti balansini analiz qilishdan boshlanadi. Bu quyidagicha amalga oshiriladi: • texnologik jarayon uchun ishlatiladigan toza suv miqdorini aniqlash; • foydalaniladigan suv sifatiga qo'yiladigan talablami bilish; • oqava suvlarning miqdoriy va sifat xarakteristikalarini aniqlash; • tozalash qurilmalarining oqava suvlarni tozalagungacha va tozalangandan keyingi ishini analiz qilish; • korxonaning suvdan foydalanish sxemasini analish qilish. Yuqorida sanab o'tilgan tadbirlar asosida ishlab chiqarish korxonalari suv ta ’minotining yopiq yoki shunga yaqin sxemasi tuziladi. O q a v a s u v la rn i turli xil c h i q i n d i l a r d a n t o z a l a s h d a q o 'lla n ila d ig a n usul, ish latilad igan jihoz va q u rilm a larn i tanlashda tozalash qurilmasining zamonaviy texnologiyaga mutanosibligini va tozalash qurilmasining foydali ish ko'rsatkichi darajasini e’tiborga olish muhimdir. Chunki suvni chiqindilardan tozalashda uning fizik-kimyoviy hossalarini, sifat va miqdor ko'rsatkichlarini va tozalash qurilmasi ishlaganda oqava suvlar sarfini bilish m uhim a h a m iy a tg a ega. K o 'p c h ilik s a n o a t korxonalaridan chiqadigan oqava suvlarning tarkibi va ulaming tozalash qurilm asida tozalash uchun uzatiladigan miqdori doimiy, y a ’ni o'zgarmasligi bilan xarakterlanadi. Lekin, b a ’zi texnologik j a r a y o n la r d a oqava suvlarning y u q o rid a aytib o'tilgan xususiyatlarini qisqa vaqt davomida o'zgarib turish h o l a t la r i h a m b o 'l i b tu r a d i , bu esa o 'z n a v b a t i d a ish ko'rsatkichini keskin kamaytirib yuborishi yoki qurilmaning bir m e’yorda ishlashini butunlay izdan chiqarishi mumkin. Masalan, m etall yuzalarga termik ishlov berish, kimyoviy sexlardan chiqadigan tasodifiy tashlandiqlarning oqava suvlarga kelib quyilishi oqibatida ular tarkibidagi zararli og'ir metallar miqdori keskin oshishiga olib keladi. Shuningdek, yog'in-sochinlar tufayli hosil b o 'lgan oqava suvlar ham tozalash qurilmasiga kelib tushadigan suv miqdorini keskin oshirib yuboradi. Bunday h o lla rd a to z a la s h q u r ilm a s in in g bir m e ’y o r d a ishlashini t a ’minlash uchun, albatta, chiqindi miqdorini yoki oqava suvlar www.ziyouz.com kutubxonasi sarfini o'rtacha holatga keltirish kerak, b a ’zi hollarda ikkala k o 4rsatkichdan ham foydalanishga t o ‘g ‘ri keladi. 0 ‘rtacha holatga keltirish tarkibi va miqdori turlicha boMgan oqava suvlarni m a ’lum n i s b a tla r d a a ra la s h tirish o rq ali am alga o s h irila d i. B u n in g u c h u n a w a l t o z a l a s h q u r il m a s ig a aralashtirgich o ‘rnatilib, uni tanlashda va hisob-kitob qilishda asosan oqava suvning xususiyatlariga e ’tibor beriladi. Oqava suvlarni tozalashning bir necha usullari mavjud va ular turlicha tavsiflanadi. Tozalash inshootlari qurishda avvalo, oqava suvlardagi m o d d ala r, ularning m iqdori va agregat holatlariga e ’tibor beriladi. Oqava suvlarni qattiq zarrachalardan tozalash. Aksariyat k o r x o n a la rd a n c h iq q a n o q av a su vla rd a q a ttiq zarra ch a li moddalar k o ‘p boMadi. Ular fikrlash, tindirish va to ‘rlardan o ‘tkazish usulida tozalanadi. OMchamlari 25 mm. gacha boMgan zarrachalar bilan ifloslangan oqava suvlarni tozalash uchun ular suzgichdan o ‘tkaziladi. Suzgichlar metall simlardan tayyorlanadi. Ulaming teshiklari 25 mm. ga teng boMib, kollektorlarga vertikal yoki 60-70° gorizontal holatda joylashtiriladi. Bunda oqava suvlarning tezligi 0,8-1,0 m/sekunddan oshmasligi kerak. Tindirish. Bu usul s u y u q lik la rd a q a tt iq z a r r a c h a l a r n i tindirishga asoslangan. Bunda bir-biriga yopishmaydigan, o ‘z shakli va oMchamlarini o ‘zgartirmaydigan zarrachalarning erkin cho‘kishi tushuniladi. Erkin cho‘kish qoidasi 1 m 3 oqava suv tark ibid a 2,6 k ilo g ram m gach a q a ttiq z a rra c h a la r boMgan h o lla rd a ta d b iq etiladi. O qava suvlar ta rk ib id a g i q a tt iq zarrachalarning cho‘kish tezligini aniqlash tindirish inshootlarini qurishda muhim ahamiyatga ega. Oqava suv tarkibidagi qattiq zarrachalarni markazdan qochma kuch hosil qiluvchi asboblar yordamida tozalash uchun ikki xil sentrafugadan foydalanish mumkin. Agar oqava suvlar tarkibida mayda qattiq zarrachalar miqdori uncha k o ‘p boMmasa,ular fikrlash yo‘li bilan tozalanadi. Suvni fizik-kimyoviy va biologik usul bilan tozalangandan keyin ham ularn i ayrim m ex a n ik a r a la s h m a la r bilan ifloslanib qolishining oldini olish uchun filtrlanadi. Suvlarni bu usulda tozalashda ikki xil fikrlardan foydalaniladi. Bunda donador va g‘ovak materiallardan tayyorlangan fikrlar ishlatilishi mumkin. Donador fikr sifatida kvarsli qum, shag4al va mayda shlak va www.ziyouz.com kutubxonasi boshqalardan foydalaniladi. Ular bir qavatli va k o 4p qavatli b o ‘lishi mumkin. Download 3.71 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling