+02+613 превентив тиббиёт асослари (адабиёт шархи)

Биомаркерларни таҳлил қилиш ва генетик тадқиқотлар 
ўртасидаги фарқ нимада? 
Генетик тест маълум бир касалликнинг потенциал индивидуал 
хавфи ҳақида маълумот олиш имконини беради. Ундан фарқли 
ўлароқ, маркер молекулалар таркибидаги ўзгаришларни таҳлил 
қилиш потенциал эмас, балки реал бошланган патологик жараённи 
эрта аниқлашга имкон беради.
Ўзгаришлар аниқланди. Касаллик ҳозирча йўқ.
Нима қилиш мумкин? 
Буюк француз жарроҳи Рене Леришнинг таъбири билан
айтганда, «касаллик бу - икки кўринишдан иборат драмага ўхшайди: 
биринчи кўриниш узоқ муддат, ўчириб қўйилган шамлар каби орган ва 
ГИГИЕНА 

---

Электронный научный журнал «Биология и интегративная медицина» №2 – март-апрель (49) 2021
39
тўқималарнинг сукути сифатида ўтса, иккинчиси кўриниш қисқа давом 
этиб, оғриқ ва бошқа кўринишдаги ҳодисалар билан намоён бўлади». 
Демак, клиник аломатлар касалликнинг биринчи белгилари эмас.
Одатда сурункали касалликнинг узоқ вақт давомида ривожланиб 
бориши ҳеч қандай кечинмаларни намоён қилмайди . Лекин тубдан 
молекуляр даражада қайтар ўзгаришларни юзага келтиради ва 
компенциациялайди. Бу (тўлақонли қайтар босқичларида) фақат 
бошланғич касаллик аниқлаш имкониятини берибгина қолмай, 
камида потенциал эффективлигини бартараф этиш ёки аллақачон 
юзага келган кутилмаган ўзгаришларни реверсирлаш, балки курашиш
ўрнига, камдан – кам ҳолатда, муваффақиятсиз учрайдиган 
патологиялар йиғиндисидир. Бугунги кунда турли хил юзага келувчи 
касалликларни аниқлаш имконияти деярли мавжуд. Бунга қарамай, 
анъанавий тиббиёт асрлар давомида касалликни даволаш 
қобилиятини биринчи ўринга қўйганини ёдда тутиш керак, аммо 
деярли уни олдини олишни ўрганмаган. Шунга кўра, саратон ёки қон 
томир, обструктив ўпка касаллиги ёки атеросклероз, қандли диабет 
ёки юрак қон томир касалликлари (индивидуал) преклиник превен-
цияси ёндашувлари бугунги кунда «терраинкогнитус», яъни ноаниқ 
бўлиб қолмоқда.
Муаммонинг бу қатлами кенг кўламли ва турли хил тадқи-
қотларни амалга оширишга муҳтож. Аввало, молекуляр даражадаги 
бузилишларни қайта тиклаш, янгиланиш ва компенсациянинг табиий 
механизмларини тиклаш ва рағбатлантириш учун индивидуал 
бўлмаган ёндашувларни (классик маънода) ишлаб чиқишга 
қаратилган жиддий илмий тадқиқотлар ва тажрибалардир. Наноме-
дицина, биотехнология, физиотерапия, гомеопатия, психосоматик 
тадқиқотлар, нутрициология, баъзи Шарқий анъаналар (ҳинд 
тиббиёти, Хитой тиббиёти, Тибет тиббиёти) бўйича тақдим этилган 
технологияларнинг самарадорлигини ўрганиш ва объектив таҳлил 
ГИГИЕНА

---

Электронный научный журнал «Биология и интегративная медицина» №2 – март-апрель (49) 2021
40
қилиш. Ушбу ёндашувлардан баъзиларини бугунги кунда инсон 
саломатлигини сақлаш учун муваффақиятли амалга ошириш мумкин.
Албатта, бундан хулоса шуки, кўп иш ўрганиш ҳамда маълум ва 
янги биёмаркерларни амалиётда фойдаланиш ва изланиш – 
организмда муаммога сабаб бўлувчи молекуляр хабарчилар назарга 
тутилади. 
Буларнинг барчаси Ўзбекистон Республикасида превентив 
тиббиёт тамойиллари ва кўрсаткичларини жорий этишнинг дастурий 
ёндашувини талаб қилади.