0‘zbekiston Respublikasi iqtisodiyotini zamonaviy moder- nizatsiyalash bosqichida mamlakatning xalqaro valyuta-kredit munosabatlarini tashkil qilish va tartibga solish borasida katta yutuqlarga erishildi

VI-BOB. XALQARO HISOB-KITOBLAR VA ULARNI
AMALGA OSHIRISH MEXANIZMI

KIRISH 3
I BOB. V AL YUTA KURSI VA UNGA TA’SIR QILUVCHI OMILLAR 5
1.1.Milliy valyuta tushunchasining mazmuni 5
1.1-rasm. AQSH dollarining 1 yevroga nisbatan nominal almashuv kursi 7
1.2-“Valyuta kursi” nazariyalari 8
1.3.Valyutalaming erkin konvertirlanishi 18
1.4.Valyuta kursiga ta’sir etuvchi omillar 23
1.2-rasm. Inflyatsiyaning asosiy turlari 26
1.3-rasm. Inflyatsiya mohiyatining namoyon boflish shakllari 27
2.2.Milliy valyuta tizimi va uning elementlari 41
XVTQ = (OVZ/YTI) x 100% (1) 42
2.3.Yevropa valyuta tizimi 43
2.4.Jahon valyuta tizimi va uning evolyutsiyasi 46
SDRning valyuta savati 50
2.5. O‘zbekiston Respublikasi valyuta tizimi 50
TAYANCH SO‘Z VA IBORALAR 53
TAKRORLASH UCHUN SAVOLLAR 53
MUSTAQIL (TRGANISH UCHUN TOPSHIRIQLAR 54
3.1.To‘Iov balansi va uni tuzish metodologiyasi 55
3.2.To‘lov balansining tarkibi 57
yanvar holatiga) 58
3.3.To‘lov balansining defitsiti va uni qoplash usullari 60
3.4.Xalqaro hisob-kitob balansi va uning tarkibi 64
TAYANCH SO‘Z VA IBORALAR 65
TAKRORLASH UCHUN SAVOLLAR 65
MUSTAQIL O‘RGANISH UCHUN TOPSHIRIQLAR 66
IV BOB. VALYUTA BOZORI VA VALYUTA OPERATSIYALARI 66
4.1.Valyuta bozori tushunchasi va uning turlari 66
4.2. Valyuta operatsiyalari tushunchasi va uni tashkil qilish asoslari 71
2.3.Spot operatsiyalari 78
4.3-rasm Tijorat banklari valyuta operatsiyalarining turkumlanishi 82
4.4-Muddatli valyuta operatsiyalari 82
4.5.Svop operatsiyasi 91
4.6. Valyuta riski va uni boshqarish usullari 94
TAYANCH SO‘Z VA IBORALAR 97
TAKRORLASH UCHUN SAVOLLAR 97
MUSTAQIL O‘RGANISH UCNUN TOPSHIRIQLAR 97
V BOB. VALYUTA SIYOSATI 98
5.1.Valyuta siyosati tushunchasining mazmuni 98
5.2.Hukumatning valyuta siyosati 101
5.3. Markaziy bankning valyuta siyosati 103
TAYANCH SO‘Z VA IBORALAR 111
TAKRORLASH UCHUN SAVOLLAR 111
MUSTAQIL O‘RGANISH UCHUN TOPSHIRIQLAR 112
VI BOB. XALQARO HISOB-KITOBLAR VA ULARNI AMALGA OSHIRISH MEXANIZMI 113
6.1.Xalqaro hisob-kitoblarni tashkil qilish asoslari 113
6.2.Xalqaro hisob-kitoblarni amalga oshirish shartlari 117
6.3. Xalqaro hisob-kitob shakllaridan foydalanish mexanizmlari 123
TAYANCH SO‘Z VA IBORALAR 131
TAKRORLASH UCHUN SAVOLLAR 131
MUSTAQIL O'RGANISH UCHUN TOPSHIRIQLAR 132
VII BOB. XALQARO KREDIT VA TASHQI IQTISODIY FAOLIYATNI KREDITLASH 133
7.1.Xalqaro kreditning tamoyillari va funksiyalari 133
7.2.Xalqaro kreditning shakllari 135
7.3.Xalqaro kreditlar bo‘yicha qarzdorlik muammosi va uni hal qilish yo‘llari 137
TAYANCH SO‘Z VA IBORALAR 144
TAKRORLASH UCHUN SAVOLLAR 144
MUSTAQIL O‘RGANISH UCHUN TOPSHIRIQLAR 144
8.1.Valyuta inqirozlari tushunchasi va ularning yuzaga kelish sabablari 145
8.2.Valyuta inqirozi davrida valyuta interventsiyasini amalga oshirish 146
8.3.2008-yilgi jahon moliyaviy - iqtisodiy inqirozi: yuzaga kelish sabablari, oqibatlari va o‘ziga xos xususiyatlari 150
TAYANCH SO‘Z VA IBORALAR 155
TAKRORLASH UCHUN SAVOLLAR 156
MUSTAQIL ORGANISH UCHUN TOPSHIRIQLAR 156
IX BOB. XALQARO VALYUTA-KREDIT VA MOLIYA TASHKILOTLARI 157
9.1.Xalqaro valyuta fondi 157
9.2. Jahon banki guruhi 161
9.3.Yevropa Tikiash va taraqqiyot banki 164
9.4.Osiyo taraqqiyot banki (OTB) 168
9.5.Islom taraqqiyot banki 169
TAYANCH SO‘Z VA IBORALAR 170
TAKRORLASH UCHUN SAVOLLAR 170
MUSTAQIL О RGANISH UCHUN TOPSHIRIQLAR 171
TEST SAVOLLARI 172
6.Quyidagi omillarning qaysi biri mamlakat eksportiga nisbatan salbiy ta’sirni yuzaga keltiradi? 173
7.Davlat byudjeti defitsitining YalMga nisbatan belgilangan me’yoriy darajasini ko‘rsating. 173
8.Davlat tashqi qarzining YalMga nisbatan belgilangan me’yoriy darajasini ko‘rsating. 173
9.“Valyutalaming xarid qobiliyati” nazariyasini ilmiy jihatdan asoslab bergan olimni ko‘rsating. 173
10.“Valyutalaming xarid qobiliyati” nazariyasiga ko'ra: 173
11.“Belgilangan paritetlar va kurslar” nazariyasiga ko‘ra: 173
12.Baho masshtabi nima? 174
13.Qaysi pul nazariyasida pulning tovar xususiyati inkor etiladi? 174
14.Milliy valyutaning kursi bilan pariteti o‘rtasida yuzaga kelgan farqni yo‘qotishda qo‘llaniladigan instrumentni ko‘rsating. 174
15.Qaysi jahon valyuta tizimida oltin demonetizatsiya qilindi? 174
16.0‘zbekiston hukumati tomonidan XVF Nizomining VIII moddasi bo‘yicha majburiyatlar qachon qabul qilingan: 174
34.Valyuta operatsiyalarining qaysi biri valyuta zaxiralarini valyuta riskidan to'liq himoya qilish imkonini beradi? 178
35.Muddati tugamagan forvard shartnomalaridan ko'rilgan zararlar nima deb ataladi? 178
36.Quyidagi valyuta operatsiyalarining qaysi birida realizatsiya qilinmagan foyda yuzaga kelmaydi? 178
37.Optsionning ichki qiymati-bu: 178
38.Valyuta optsionlarini baholashinng Garman-Kolxagen modelida nechta omil hisobga olingan? 178
39.Vertikal spred nima? 178
40.Gorizontal spred nima? 178
41.Spredning qaysi turi vertikal va gorizontal spredlarning uyg‘unligidan tashkil topgan? 179
42.Quyidagi valyuta bitimlaridan qaysi biri standart muddatli birja bitimi hisoblanadi? 179
43.Fyuchers shartnomasining muddati: 179
44.Quyidagi valyuta operatsiyalarining qaysi birida depozitli marja qo‘llaniladi? 179
50.Fyuchers shartnomalarining dollar indeksini hisoblashda nechta bankning ma’lumotlaridan foydalaniladi? 181
51.Spot va forvard bitimlari kombinatsiyasiga asoslangan valyuta bitimini ko'rsating. 181
52.Standart svop nima? 181
53.Forvardli svop nima? 181
54.Sof svop nima? 181
55.Quyidagi valyuta operatsiyalaridan qaysi biri tijorat bankiga yuqori daromad keltirmaydi? 181
56.Diskont siyosati nima? 182
57.Valyuta interventsiyasi nima? 182
58.Valyuta zaxiralarini diversifikatsiya qilish: 182
59.Valyuta interventsiyasi nima maqsadda o‘tkaziladi? 182
60.Devalvatsiyaning maqsadini ko‘rsating. 182
61.Quyidagi tadbirlardan qaysi biri eksportni rag‘batlantiradi? 183
62.Quyidagi tadbirlardan qaysi biri importni rag‘batlantiradi? 183
63.Senoraj nima? 183
64.O‘zbekistonda valyuta interventsiyasi qaysi manba hisobidan amalga oshiriladi? 183
65.Davlat tashqi qarzining YalMga nisbatan belgilangan me’yoriy darajasini ko‘rsating. 183
66.Milliy valyutaning real almashuv kursining oshishi: 183
67.Valyuta riski - bu: 183
68.Operatsion valyuta riski - bu: 184
69.Translyatsion valyuta riski - bu: 184
70.Iqtisodiy valyuta riski - bu: 184
71.Bankning valyuta pozitsiyasi: 184
72.Quyidagi operatsiyalarning qaysi biri bankning qisqa valyuta pozitsiyasi hajmini qisqartirish imkonini beradi? 184
73.Valyuta kurslarining o'zgarishi munosabati bilan qayta baholanmaydigan bankaktivini ko'rsating. 184
74.Bankning xorijiy valyutadagi passivlarining qaysi biri tarixiy qiymatda hisobga olinadi? 185
75.Tijorat banklarining devalvatsiya zaxirasi qaysi manba hisobidan shakllantirilishi lozim? 185
76.Valyuta riskini boshqarishning qaysi usulida valyuta pozitsiyasini yopish talab etiladi? 185
79.Tijorat banklarining ochiq valyuta pozitsiyalariga nisbatan cheklov nimaga nisbatan o‘rnatiladi? 185
80.Valyuta riskini xedjirlashning eng arzon usulini ko‘rsating. 185
81.Valyutani tartibga solish - bu: 186
82.To‘lov balansining joriy operatsiyalariga xos bo'lgan valyutaviy cheklashni ko'rsating. 187
83.To'lov balansi passiv bo'lganda qo'llaniladigan valyutaviy cheklov: 187
84.To'lov balansi aktiv bo'lganda qo'llaniladigan valyutaviy cheklov: 187
85.XVF Nizomining qaysi moddasida joriy valyuta operatsiyalari bo'yicha cheklovlarni bekor qilish ko'zda tutilgan? 187
87.Valyuta nazoratining maqsadini ko'rsating. 188
88.Kapitallar harakati ustidan valyutaviy nazorat yondashuvlari qachon ishlab chiqilgan? 188
89.XVF Nizomining qaysi moddasida kapitallar harakati ustidan valyutaviy nazorat o‘z aksini topgan? 188
90.Kapitallarning mamlakatga katta miqdorda kirib kelishi: 188
91.Quyidagi usullarning qaysi biri to‘lov balansi defitsitini qoplashning so'nggi usuliga kiradi? 188
92.O‘zbekistonda naqd xorijiy valyutalami jismoniy shaxslarga sotish qachondan boshlab bekor qilindi? 188
99.Hujjatlashtirilgan akkreditivga xos bo'lgan to'lov shartini ko'rsating. 190
GLOSSARIY 193
ADABIYOTLAR RO'YXATI 197
XALQARO VALYUTA-KREDIT MUNOSABATLARI 231
Dar silk 231