0‘zbekiston respublikasi qishloq уа suv xo‘jaligi vazirligi
Download 3.51 Mb.
|
portal.guldu.uz-QISHLOQ XO‘JALIK MELIORATSIYASI FANIDAN AMALIY MASHG‘ULOTLA
|
bu yerda:J\p — zovur oqimi, m3/ga;
Os — tuproqqa tushadigan atmosfera yog'inlari, m3/ga; Op — sho‘r yuvish va mavsumiy sug‘orishlar hisobiga 1 ga ekin maydonga beriladigan suvning miqdori (netto), m3/ga; Фк — sug'orish tarmoqlardan suvning filtrasiyaga isrof bo'lishi, m3/ga; П — er osti suvlarining kelib turish miqdori, m3/ga; P — sizot suvlarning oqib kelishi, m3/ga; Б — tuproqdan bug'lanishga suv sarfi, m3/ga; Tp — o‘siinliklar transpirasiyasi uchun suv sarfi, m3/ga; O — sizot suvlarning tuproq ostidan oqib ketishi, m3/ga. Sizot suvlarning yillik oqimini aniqlash jarayonida sho‘r yuvish va mavsumiy sug'orishlar hisobiga ekin maydoniga beriladigan suv- ning miqdori, yer osti suvlarning kelib turish miqdori, tuproq sirti- dan bug'lanishga suv sarfi va sizot suvlarning tuproq ostidan oqib ketish miqdorlari berilgan bo‘Iib, ammo tuproqga yil davomida tu- shadigan yog'ingarchilik miqdori, sug‘orish tarmoqlaridan suvning isrof bo'lishi va o‘simliklar tomonidan transpirasiyaga sarf bo‘lgan suvning miqdorini hisoblab chiqish kerak bo‘ladi. Bir yildagi atmosfera yog‘inlari qiymatini (Os) yog'ingarchi- liklar yig'indisini yog‘in suvlarini tuproqqa sing'ish qismini hisobga oluvchi koeffisientga ko‘paytirish yo‘li bilan aniqlanadi va u quyidagicha amalga oshiriladi: Os = TOs ■ Kj 100 bu yerda: ZOs — yog'ingarchiliklar yig‘indisi, mm Kf — yog‘in suvlaridan foydalanish koeffisienti Bir mm suv qatlami 1 gektarda 10 m3 ni tashkil etishini hisob- ga olsak, tuproqqa singuvchi suv miqdori shunga asosan hisobga olinadi. Sug‘orish tarmoqlaridan suvning filtrasiyaga sarflanish qiymati- ni quyidagi formula bo'yicha hisoblab chiqarish mumkin: 153
r/ bu yerda: Ор — sug‘orish me'yori (netto), m3/ga; г| - sug‘oirsh kanallarining foydali ish koeffisenti. So‘ngra o‘simliklar orqali transpirasiyaga sarf bo‘lgan suvnine miqdori hisoblab chiqiladi. Odatda sug‘orish jarayonida suvning tarnspirasiyaga sarfi 70-75% tashkil qilib, 25-30% suv bevosita tup- roq ustidan bug‘lanish yo‘li bilan yo‘qoladi. Shundan kelib chiqib, transpirasiyaga sarf bo'lgan suvning qiymatini qo'yidagicha hisbolab topiladi. Tuproq sathidan bug‘langan suv — 25% x - 75% Topshiriq. Zovur oqimini yillik qiymatini aniqlang: bir yilda yog'adigan atmosfera yog'inlari (Os) — 200 mm; tuproqni namiqti- rishda ulardan foydalanish koeffisienti (Kf) — 70; sho'r yuvishda va mavsumiy sug‘orishlarda 1 ga maydonga beriladigan suv (Op netto) -8100 m3/ga; xo'jalik sug'orish sistemasining foydali ish koeffisien- ti — 0,76; sizot suvlarning oqib kelishi (P) — 2005 m3/ga; er osti suvlarning kelib turishi (П) — 2200 m3/ga; tuproqdan bug‘lanishga suv sarfi (Б) — 1950 m3/ga; jami suv sarfidan o‘simliklar transpi- rasiyasi sathi (Tp) — 78 %; suvning tuproq ostidan boshqa dalalarga oqib ketishi (O) — 1520 m3/ga. Yechish: Topshiriq bo‘yicha dastlab tuproqqa tushadigan at- mosfera yog'inlar miqdori hisoblab chiqiladi. Hisoblash quyidagi- formula yordamida aniqlanadi: Os = ZOs-Kf 100 200-70 100 140,0 mm Bir mm suv qatlami 1 gektarida 10 m3 ni tashkil etishini hisobga olsak, tuproqqa singuvchi suv miqdori shunga asosan hisobga olinadi 140,0 x 10=1400 m3/ga. Endi sug‘orish tarmog‘idan suvning filtrasiyaga sarfini hisoblab chiqiladi va u qo'yidagicha aniqlanadi. Фк = 1 — 77 л 1-0,76-8100 -Or,- 77 0,76 = 2558тг /ga Topshiriq bo'yicha transpirasiyaga sarf bo'lgan suvning qiymati qo‘yidagicha hisoblanadi: Tuproq sathidan bug'langan suv x!5 1950-75 ror„ 3 . X —2 2 = = 5850m /ga 25 25 * 154
Download 3.51 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||