0‘zbekistonda diniy qarashlarning paydo bolishi va uning san’atdagi ifodasi

Yangi tosh asri
(Neolit.Miloddan awalgi 6 — 4 ming yillik). Yangi tosh asriga kelib inson tab iat in ’om etgan mahsulotlarni iste’mol qilish bilan birga o‘zi ham iste’mol mollarini ishlab c h iq a rish ,
moddiy boyliklarni k o 'p ay -tirishga o'ta boshladi. C horvachilik va dehqonchilik yanada
rivojlana boshladi. D avm ing
Suyak plas'inkasiga ishlangan rasmlar m u h jm yutuCjla rid a n biri b u o d _
diy loydan mustahkam sopol buyumlar yasash bo'ldi. Yangi tosh asri —
neolit davri ni sopol asri deb yuritilishi ham shunda. Dastlabki sopol
buyumlar dastgohsiz qo'lda yasalgan, ularning yuzasiga turli chiziqlar
bilan bezak berilgan. Toshni kesish, ularga pardoz berish san’ati ham
davr kishilarining estetik qarashlarining rivoji edi. Yangi tosh asrining
xarakterli tomoni, yangiligi bu mayda haykaltaroshlikni hayotga kirib
kelishi bo'ldi. Ular sodda ko'rinishli bo'lishiga qaramay, davr uchun
muhimdir. Bu davrda qurilish san’ati — me’morlik paydo bo'la boshladi.
Odamlar loydan yer ustida o'zlari uchun uy-joy qurishga kirishdilar. Bu
davrda amaliy san’atning yangi turlari paydo bo'ldi. To'qimachilik, terini
qayta ishlash sohasida muvafaqqiyatlarga erishila boshlandi. Hunarmandchilik, savdo-sotiq rivojlandi.
Iqtisodiy ahvolning yaxshilanishi esa insonning aqliy kamoli va
ma’naviy rivoji uchun kuchli turtki berdi. Bu davrga kelib suv havzalari
bo'ylarida o'z xususiyati jihatidan qishloq jamoalariga o'xshash jamoa
manzillari ko'paya bordi. Xorazm va Buxoro havzalarida esa ovchilarning
o'ziga xos madaniyati shakllandi. Kaltaminor madaniyati mil. awalgi
4—3 minginchi yillarga neolitning so'nggi va bronza asriga to'g'ri keladi.
t$u maaaniyat Jonbosqal’a balandliklari yodgorliklarini o'z ichiga olib
katta hududni tashkil qiladi. Bu yerda chayla tipidagi turarjoy topilgan.
Bu turarjoyda bir qancha oila guruhi yashagan. Kaltaminor madaniyatida
kulolchilik rivojlangan. Ularning shakllari rang-barang. Turli xil sopol
idishlar — ko'za, kosa va cho'michga o'xshash idishlarning yuzasiga
turlicha yo'nalgan siniq chiziqlar naqsh hosil qilish vositasi sifatida keng
ishlatilgan. Bu madaniyatga oid sopol buyumlar yuzasi o'yma va chizma
naqshlar bilan bezatilgan. Shu m adaniyatda haykaltaroshlik ham
rivojlanganligi topilgan ashyoviy dalillarda ko'rinadi. Albatta bu
haykallarning ishlanishi sodda, hatto biroz qo'pol, lekin shu mavzuda
haykallarning yaratilishi muhim. Kaltaminor madaniyatida tosh qurollar
ham keng uchraydi. Bu davrda naqsh san’ati keng rivoj topdi. Ularko'proq to'g'ri chiziq, parallel chiziqlardan tashkil topgan.
. Eneolit va bronza asri. Iste’molchilikdan ishlab chiqarishga o'tish