1 – Laboratoriya ishi Mavzu

TÁBIYIY JAQTILANDIRIW.
Islep shıǵarıw ımaratlarındaǵı jumıs orınlarında sanitariya gigiyena normativ sharayatlardı jaratıw maqsetinde hámme islep shıǵarıw ımaratları, basqarıw keńseler, xojalıq bólmeler kunduz kúnleri tábiyiy jaqtılıq menen támiyinlenedi. Islep shıǵarıw ımaratlarındaǵı jumıs orınların tábiyiy jaqtılıq menen támiyinlengende jumıs ónimliligi jasalma jaqtılıqqa salıstırǵanda 10 -12 % joqarı bolıwı anıqlanǵan. Islep shıǵarıw binalardı tábiyiy jaqtılandıriwdi tómendegi usılları ámeldegi: Kárxana ımaratlarındaǵı jumıs orınların áynek járdeminde yoritilsa qaptal tárepden jaqtılandıriw. Júdá úlken islep shıǵarıw ımaratları joqarı tárepden arnawlı qaldırilgan áynekler, fonarlar járdeminde yoritilsa, joqarıdan jaqtılandıriw dep ataladı.
1. Bir waqtıniń ózinde qaptal tárepden hám joqarıdan sáwlelendirilmektesi aralas jaqtılandıriw.
2. Bir waqtıniń ózinde tábiyiy hám jasalma jaqtılandıriwden paydalanılsa birgelikte jaqtılandıriw.
Qaptal tárepden jaqtılandıriwdiń ózi qollanılǵanda jumıs orınların tegis emes yoritiladi : yaǵnıy jaqtılıq áynekler qasında joqarı, áynekten uzaqlasqan tárepke jumıs jaylarındaǵı jaqtılıq azayıp baradı. Bul parq bolsa, úskene úskenelerdi tósıwı menen jáne de artadı.
Islep shıǵarıw binalardı tábiyiy jaqtılandıriw dáregi quyash bolǵanlıǵı sebepli onıń ayqınlıq dárejesi kóplegen faktorlarǵa yaǵnıy : geografiyalıq keńlik, jıl mawsimi, quyashdıń jaǵdayı, hawanıń tazalıq dárejesi, hawa daǵı bultlardıń kóp-kamligi, kunduz kúnniń waqtı hám basqa faktorlarǵa baylanıslı boladı. Sol sebepli tábiyiy kórsetilgenlikti normalastırıwtırıw ushın alıp barılatuǵın esaplaw jumısların orınlawda tábiyiy kórsetilgenlik koefficiyenti úlkenliginen paydalanıladı. Tábiyiy jaqtılandıriw koefficiyenti procentlerde ańlatılıp, tómendegi ańlatpa (formula ) járdeminde anıqlanadı.

Bul jerde
Eichki/Etashki - tábiyiy kórsetilgenlik koefficiyentiniń procentlerde esaplanǵan úlkenligi ;
Eichki - jay ishindegi qandayda bir bir noqattıń kórsetilgenligi.
Etashki - bınanıń sırtında bir waqtıniń ózinde o'lchangan kórsetilgenlik.
Tábiyiy kórsetilgenlik koefficiyentiniń normativ bahaları " Tábiyiy hám jasalma jaqtılandıriw" " Jaqtılandıriw normalar" ida keltirilgen. Islep shıǵarıw ımaratlarınan paydalanıw processinde jumıs ornı daǵı kórsetilgenlik dárejesi talay tómenlewi múmkin, sebebi áynek áynekleriniń ústleri pataslanıwı áqibetinde olardıń jaqtılıq ótkeriw koefficiyenti 45-60 % azayadı, diywallar hám shiftlarning pataslanıwı da olardıń nur qaytarıw koefficiyentlerin azaytadı, sol sebepli de sanitariya normalarında jaqtılıq túsetuǵın áynek áynekleri ústlerin kem shań ajralıp shıǵıs bólmelerde jılına 2 ret, tútin ajralıp shıǵıs bólmelerdiń áyneklerin jılında keminde 4 ret tazalaw usınıs etiledi.
Tábiyiy hám jasalma jaqtılandıriw. Jaqtılandıriw normalari" ga tiykarlanıp jumıstıń anıqlıq dárejesi hám jaqtılandıriw túrine qaray, talap etiletuǵın tábiyiy jaqtılandıriw koefficiyenti normaları kestege keltirilgen.
1 keste
Jumıstıń anıqlıq dárejesi hám jaqtılandıriw túrine qaray tábiyiy jaqtılandıriw
koefficiyenti normaları

Taypa	Xanada atqarılatuǵın jumıslar		Tábiyiy jaqtılandıriw koe. ti normaları.
	Anıqlıq dárejesi	Kóriw ob'ekttiń eń kichiq ólshemi mm	Joqarı hám aralas jaqtılandıriwde ortasha	Qaptal tárepden jaqtılandıriwde
1	Eń joqarı anıqlıqtaǵı jumıslar	0.1 hám odan kem	10	3.5
2	Joqarı anıqlıqtaǵı jumıslar	0.1-0.3 ge shekem	7	2
3	Anıqlıqtaǵı jumıslar	0.3-1 ge shekem	5	1.5
4	Kichiq anıqlıqtaǵı jumıslar	1-10 ge shekem	3	1
5	Dag`al jumıslar	10 dan úlken	2	0.5
6	Ayırım detallarni ajratmas-den atqarılatuǵın jumıslar		1	0.25
7	Islep shıǵarıw processinde gúzetip turılatuǵın jumıslar		1	0.25
8	Telekte atqarılatuǵın jumıslar		0.5	0.1