1--ma’ruza mavzu

 
M=mRT/PV 
P-bоsim: mm. simоb ustuni; 
V-mоddа bug’ining хаjmi, mol; 
m-aniqlаnаdigаn mоddаning оg’irligi, grаmm; 
R-univyersаl gаz dоimiysi; 
M-tоpilishi kerak bo’lgаn mоlеkulyar оg’irlik; 
T-apsolyut temperatura. 

---

Kimyoviy reaksiyaning mohiyati, boshlang’ich moddalardagi bog’lanishlarning uzilishi 
va reaksiya mahsulotlarida yangi bog’lanishlarning bo’lishidan iborat. Bunda har qaysi 
element atomlarining reaksiyadan oldingi va reaksiyadan keying umumiy soni o’zgarmay 
qoladi. Kimyoviy reaksiyalarning tezliklari va mexanizmlari haqidagi ta’limot kimyoviy 
kinetika deyiladi. 
Kimyoviy reaksiyaning tezligi deganda sistema hajmi o’zgarmaganda reaksiyaga 
kirishayotgan moddalardan birining konsentratsiyasining vaqt birligi ichida o’zgarishi 
tushuniladi. 
Konsentratsiya,vaqt esa – sekundda yoki minutda ifodalanadi. 
Quyidagi tenglama bo’yicha reaksiyaning tezligini ko’rib chiqamiz: 
A + B = C + D (1) 
A modda sarflangan sari reaksiyaning tezligi kamayadi. A moddaning konsentratsiyasi t
1 
vaqtda 
C
1 
kattalik, t
2 
vaqtda C
2 
kattalik bilan o’lchangani sababli Δt = t
2
– t
1 
vaqt oralig’ida modda 
konsentratsiyaning o’zgarishi 
Δc = c
2
 – c
1 
bo’ladi. 
Reaksiyaning o’rtacha tezligi (ν) ν = - 
Reaksiyaning tezligi faqat musbat kattalik bo’lishi mumkin: shu sababli minus ishora qo’yiladi. 
ν = -
konsentratsiya
2. Kimyoviy reaksiyaning tezligi reaksiyaga kirishayotgan moddalarning tabiatiga, 
reaksiyaning borish shart-sharoitlariga: temperatura, konsentratsiya, katalizatorga, gazlar bol’sa, 
bosimga, qattiq moddalarda – maydalangaligiga bog’liq. 
a) Konsentratsiyaning ta’siri: reaksiyaga kirishuvchi moddalarning konsentratsiyasi 
qancha yuqori bo’lsa, reaksiya shuncha tez boradi. 
Kimyoviy reaksiyaning tezligi reaksiyaga kirishayotgan moddalar konsentratsiyalari 
ko’paytmasiga proportsionaldir. 
Tenglamasi: ν = k C