1- ma’ruza simli aloqa asoslari reja

3.4.4. Dispersiyaning tolali optik aloqa tizimlarining uzatish sifatiga ta’siri. Dispersiyani kamaytirish usullari

Dispersiyasi qiymatlari minimal bo‘ lgan DSF, NZDSF tolalarini qo‘llash dispersiyani kamaytirish usullaridan biridir. Lekin, yuqorida aytib o‘tganimizdek eng ko‘p foydalaniladigan bu SF - standart tolalaridir. SF tolalarida xromatik dispersiya katta bo‘lgani uchun bu tolalar qo‘llanilganda DSF (DispersionCompensatingFibter) dispersiyani kompensatsiya qiluvchi tolallardan foydalanish kerak.

DSF-dispersiyani kompensatsiyalovchi tolalardan asosan xromatik dispersiyani kamaytirishda, regeneratsiyalash seksiyasi uzunligini oshirishda, past tezlikdan yuqori tezlikli tizimlarga o‘tishda, spektr bo‘yicha zichlashtirish usulida qo‘llaniladi.DSF tolalarida dispersiya qiymati manfiy bo‘lib, katta qiymatlarga ega bo‘ladi. Xromatik dispersiyasi musbat ishchi tolaga dispersiyasi manfiy DSF tolalarini ulash natijasida dispersiya nolga yaqinlashadi, ya’ni kompensatsiya qilinadi (4.10-rasm).
DSFtolalari “Corning”, “Lucent Technologies”, “Sumitomo Yelectric” kompaniyalari tomonidan ishlab chiqarilmokda.
DSF tolalarini qo‘llash birqancha muammolarni tug’diradi:

• 
  dispersiyasi musbat va manfiy turli tolalarni ulash, montaj va ta’mirlashni murakkablashtiradi;
  
• 
  DSF tolalari ishchi tolaga qaraganda katta yo‘qotishlarni yuzaga keltiradi, bu yo‘qotishlar, so‘nishlar l=0,4-1,0 dB/km bo‘lib, uzatish liniyasining umumiy yo‘qotishlariga qo‘shiladi;
  
• 
  10-12 km ishchi tolani dispersiyasini kompensatsiyalash uchun 1 km atrofida DSF tolalari talab etiladi;
  
• 
  nochiziqli effektlarni oshishiga olib keladi.
  

Kompensatsiyalash samarali bo‘lishi uchun, ishchi tolani umumiy dispersiya qiymatini va DSF tolasini dispersiya parametrlarini o‘lchash kerak.



3.21–rasm. DSM moduli yordamida dispersiyani kompensatsiyalash

Kamchiliklarni yo‘qotish maqsadida DSF tolalari maxsus modullarga joylashtirilib, ular uzatish tizimlarining ustunlariga yoki optik kuchaytirgichlarning 1 va 2 kaskadlari orasiga qo‘yiladi. Bu dispersiyani kompensatsiyalovchi modullar DCM (DispersionSompensatingModule) deyiladi. Dispersiyani kompensatsiya qiluvchi modullarning DCM o‘lchamlari xar xil bo‘lishi mumkin. Masalan, ‘’Corning’’ Bturdagi modullari 235x235x40 mm,

D turdagi 267x267x40 mm, S turdagi 278x432x44mm, ‘’Sumitomo‘’ firmasining 228x202x41 mm. Lekin bunda ham kamchiliklar mavjud:

• 
  qo‘shimcha yo‘qotishga olib keladi;
  
• 
  qutblangan moda dispersiyasi QMD qiymati oshib ketadi.
  

WDM tizimlarida va yuqori tezlikli tizimlarda QMD qutblangan moda dispersiyasi 0,1-0,2 ps/km^-1/2 dan oshmasligi kerak.
DCM modullari qo‘llanganda yuqoridagi kamchiliklarni e’tiboga olish zarur.