1- ва 2-лаборатория ишлари

Мослашган юкламани тадқиқ этиш

Мослашган юкламани ўлчаш линияси чиқишига улаб, 1,1а - 1,6а оралиқда, бир неча дискрет қийматларда югурма тўлқин коэффициентларини аниқланг (а-тўлқинўтказгич кенг деворининг ички ўлчами). Олинган натижалар ёрдамида қайтариш коэффициентининг модулини ҳисобланг.

_min, _max – индикаторнинг кўрсаткичлари.

Натижаларни 5.1-жадвалга киритинг.

5.1-жадвал

Мослашган юкламани текширишнинг экспериментал натижалари

Текширилаётган элемент	min	max	ЮТК	|Гмю|	, см	f, ГГц

Натижаларга кўра |Г_мю| қ F(f) частотавий боқлиқликни чизинг.

2. 
   Тўлқинўтказгичли бурилиш ва синиқликларни
   

тадқиқ этиш

Ўлчаш линияси чиқишига тартиб билан ўқитувчи томонидан берилган бурилиш ва синиқликларни уланг ва чопар тўлқин коэффициентини ўлчанг. Бунда бурилиш ва синиқликлар чиқишига мослашган юклама уланган бўлиши лозим. Олинган натижаларни 5.2-жадвалга киритинг.

Шуни айтиб ўтиш керакки, трактдаги қайтган тўлқин бурилиш ва юкламадан қайтиш натижасида ҳосил бўлади. Демак, тадқиқот натижасида юклама ва бурилишдан қайтиш ҳисобига ҳосил бўлган қайтиш коэффициентининг йиқинди қиймати аниқланади.

Бунда бурилишдаги чопар тўлқин коэффициентини қуйидаги айирмадан аниқланади.

5.2-жадвал

Бурилиш ва синиқликларни текширишнинг экспериментал натижалари

Текширилаётган элемент	Бурилиш радиуси, см	min	max	ЮТК	|Г|	|ГЭ|	f, ГГц

Натижаларга кўра қайтариш коэффициентининг частотавий боқлиқликларини чизинг.

3. 
   Иккиланган учлик ва ундан ташкил топган
   

кўприкни тадқиқ этиш

Экспериментнинг бу қисми қувват ўлчагичи ёрдамида амалга оширилади. Бунда ўлчаш линияси коаксиал тўлқинўтказгичдан тўқрибурчакли тўлқинўтказгичга ўтиш ўрнида ишлатилади.

5.3.1. Иккиланган учликнинг Е ва Н-елкалари орасидаги ажратилганлик даражасини ўлчанг. Бунинг учун ўлчаш линияси чиқишига учликнинг Е-елкасини уланг. Н-елкага детекторли ўлчагични, қолган икки елкага эса тартиб билан қуйидагиларни уланг:

а) мослашган юкламалар
б) қисқа туташган юкламалар
в) 2-елкага мослашган юклама, 3-елкага эса қисқа туташган юклама
Худди шу каби ўлчовларни Н-елка қўзқатилганда (Е-елкага детекторли ўлчагич уланади) ҳам амалга оширинг.
Е ва Н-елкалараро ажратилганлик даражаси (Е-елка қўзқатилганда) қуйидагича ҳисобланади

Н-елка қўзқатилганда

Олинган натижаларни 5.3-жадвалга киритинг.

5.3-жадвал

Иккиланган учликнинг елкалари орасидаги ажратишни экспериментал текшириш натижалари

қўзқатилаётган елка	РЕ	РН	РЕН, дБ	РНЕ, дБ	Мослашган юкламалар уланган елкалар	қисқа туташган юкламалар уланган елкалар
Е				-	2 ва 3	-
				-	-	2 ва 3
				-	2 (3)	3 (2)
Н			-		2 ва 3	-
			-		-	2 ва 3
			-		2 (3)	3 (2)

5.3.2. Иккиланган учликнинг елкаларидаги қувват тақсимотини унинг елкалари қуйидагича қўзқатилганда ўлчанг:
а) Е-елка қўзқатилади, Н-елкага ва бўш қолган ён елкага мослашган юклама уланади;
б) Н-елка қўзқатилади, Е-елкага ва бўш қолган ён елкага мослашган юклама уланади.
Натижаларни 5.4-жадвалга киритинг.

5.4-жадвал

Иккиланган учликнинг елкаларида қувват тақсимотини текширишнинг экспериментал натижалари

қўзқатилаётган елка	Р2	Р3	Мослашган юкламалар уланган елкалар
Е		-	3, 4
	-		2, 4
Н		-	3, 1

5.3.3. 5.4-жадвалда келтирилган холлардан бири учун иккиланган учликнинг елкаларида майдон тақсимотини сочилиш матрицаси ёрдамида ҳисобланг.

5.3.4. Иккита иккиланган учликдан тузилган кўприкнинг Е ва Н-елкалари орасидаги ажратишни ҳисобланг (5.1-расм).
Бунинг учун кўприкнинг Е ва Н-елкаларини тартиб билан ўлчаш линияси чиқишига уланг ва иккинчи усликнинг Е ва Н-елкаларида энергия қийматини аниқланг. Бунда, қолган бўш елкаларга мослашган юклама улаш лозим. Натижаларни 5.5-жадвалга киритинг.

5.5-жадвал

Иккиланган учликнинг елкаларидаги ажратиш даражасини текширишнинг экспериментал натижалари

қўзқатилаётган елка	РЕ	РН	РЕН, дБ	РНЕ, дБ
Е				-
Н			-

5.1-расм. Иккита иккиланган учликдан ташкил топган кўприк

6. 
   ҲИСОБОТ ТАРКИБИ
   

Ҳисобот таркиби қуйидагича бўлиши талаб этилади:

1. 
   Ўлчов схемаларининг чизмалари (4.1- ва 4.2-расмлар).
   
2. 
   Экспериментал ўлчов ва ҳисоб натижалари (5.1 ва 5.2-жадваллар).
   
3. 
   Хулоса.
   

7. 
   НАЗОРАТ САВОЛЛАРИ
   

1. 
   Тўқрибурчакли тўлқинўтказгичдаги асосий тўлқин майдони тузилишини чизиб беринг. Электр ва магнит майдони векторлари жойлашган текисликларни кўрсатинг. ([1] §14.1, [2] §3.5, [3] §19.6).
   
2. 
   Е ва Н-текисликли бурилишларни келтиринг ва уларниннг номларини Н₁₀ асосий тўлқин майдони билан боқланг. ([2] §6.9, [3] §24.1).
   
3. 
   Бурилиш қандай параметрлар билан тавсифланади? Ўлчаш линиялари ёрдамида бу параметрларни қандай аниқлаш мумкин? ([2] §6.9).
   
4. 
   Бурилишнинг сифати унинг радиусига қандай боқлиқ? Амалда бурилишнинг ўртача узунлигини қандай танланади? ([2] §6.9).
   
5. 
   Ютувчи (мослашган) юклама нима учун қўлланилади? Унинг конструкциясини кўрсатинг ва ишлаш принципини тушунтиринг. ([2] §8.3, [3] §24.2).
   
6. 
   Е ва Н-учликларни чизинг ва унинг номланишини асосий тўлқин майдони билан боқлиқлигини кўрсатинг. ([1] §17.9, [2] §6.6, [3] §24.8).
   
7. 
   Н-учликнинг хоссаларини тушунтиринг. Бу хоссаларни учликнинг ён елкалари синфаз ва қарама-қарши фазада қўзқатилганда қандай намоён бўлишини тушунтиринг. ([1] §17.9, [2] §6.6).
   
8. 
   Н-учликнинг шу елкаси қўзқатилганда ҳосил бўладиган майдон тузилишини чизиб кўрсатинг ва тушунтиринг. ([1] §17.9, [2] §6.6).
   
9. 
   Е-учликнинг хоссаларини тушунтиринг. Бу хоссаларни учликнинг ён елкалари синфаз ва қарама-қарши фазада қўзқатилганда қандай намоён бўлишини тушунтиринг. ([1] §17.9, [2] §6.6).
   
10. 
    Е-учликнинг шу елкаси қўзқатилганда ҳосил бўладиган майдон тузилишини чизиб кўрсатинг ва тушунтиринг. ([1] §17.9, [2] §6.6).
    
11. 
    Иккиланган учликни кўрсатинг ва унинг хоссаларини тушунтиринг. Унинг Е ва Н-елкаларини майдон тузилишига боқлиқлигини кўрсатинг. ([1] §17.9, [2] §6.6, [3] §24.11).
    
12. 
    Иккиланган учликни ва унинг хоссаларини тушунтиринг. Бу хоссалар Е ва Н-елкалари синфаз ва қарама-қарши фазада қўзқатилганда қандай намоён бўлишини тушунтиринг. ([1] §21.2, [2] §6.8).
    
13. 
    Иккиланган учлик қандай параметрлар билан тавсифланади? Бу параметрларни ўлчаш линияси ёрдамида аниқлаш услубини тушунтиринг. ([2] §6.6, §6.8).
    
14. 
    Детекторли ўлчагичнинг вазифасини тушунтиринг. Унинг ишлаш принципини тушунтиринг. ([2] §8.6).
    

АДАБИЁТЛАР

1. Вольман В.И., Пименов Ю.В. Техническая электродинамика. – М.: Связь, 1971.

2. Лебедев И.В. Техника и приборў СВЧ, том 1. – М.: Вўсшая школа, 1970.
3. Фальковский О.И. Техническая электродинамика. – М.: Связь, 1978.