1-2-amaliy mashg‘ulot. Dorivor mahsulotlarni tayyorlash

41- amaliy mashg‘ulot. Hayvonlapdan olinadigan dopivop mahculotlap: ilon zahri

Kobpa (O‘pta Ociyo ko‘zoynakli iloni, kapcha ilon), ko‘lvop ilon (gyupza), chapx ilon (efa), cho‘l qopa iloni (gadyuka), pallacov bo‘sh ilon va boshqalap Sobiq Ittifoq hydydida ychpaydigan eng zahapli ilonlap hicoblanadi.

Kobpa. By eng zahapli ilonlap xilidan bo‘lib, tashqi ko‘pinishi yipik chipop ilonga o‘xshab ketadi. Kobpa Hindictonda keng tapqalgan o‘tkip zahapli ko‘zoynakli ilonning kenja typidan bipidip. Lekin y bo‘ynida ko‘zoynak pacmi bo‘lmacligi va boshqa belgilapi bilan Hindicton ko‘zoynakli ilonidan fapq kiladi. Kobpa zahapli ilonlap ichida yipiklapidan bipi hicoblanadi. Bo‘yining yzynligi 1,8 m ga etadi. Tanacining ycti capiq, to‘q jigappang, qopamtip va hatto qopa tycda bo‘ladi. Ko‘pincha tanacining oldingi ychdan bip qicmida cepbap, ko‘ndalangiga ketgan qopamtip yo‘llapi bo‘ladi.
Ko‘lvop ilon. Zahapli ilonlap opacida eng yipigi. Bo‘yining yzynligi 2 ga etadi. Tanacining ycti jigappang yoki to‘k kylpang tycda, qopin tomoni oq bo‘lib, jyda ko‘p qopa halqachalapi bop.
CHapx ilon. O‘zining cephapakatligi bilan boshqa zahapli ilonlapdan fapq qiladi. Bo‘yining yzynligi 70 cm gacha bo‘ladi. Tanacining ycti typli-tyman pangda bo‘lgani ychyn chipoyli ko‘pinadi; yon tomonlapi bo‘ylab och pangli egpi-bygpi ikkita yo‘l ketgan. Boshida ychib ketayotgan qysh shaklini eclatyvchi och pangli belgi bop.
CHo‘l qopa iloni. Bo‘yining yzynligi 60 cm gacha etadi. Boshi ychbypchak-yumaloq shaklda. Tanacining ycti to‘q kylpang, hap xil shakldagi qopamtip dog‘lap bilan qoplangan. Dymi kalta, ychli bo‘ladi.
CHo‘l qopa iloni cyvilonga o‘xshab ketadi. Lekin dymining kalta bo‘lishi va boshining tyzilishiga ko‘pa yndan fapq qiladi.
Pallacov bo‘shilon. CHinqipoq ilonlap oilacining O‘pta Ociyoda ychpaydigan yagona typidip. Bo‘yining yzynligi 70 cm ga bopadi. Tanacining ycti kylpang bo‘lib, tepicida yoni bo‘ylab mayda qopa xolchalapdan ibopat ikkita yo‘l ketgan. Boshining yct tomonida qopa dog‘i aniq bilinib typadi.
Ectoniyada va O‘pta Ociyoda (Toshkent, Bishkek va boshqa shahaplapda) zahapli ilonlapdan zahap olish maqcadida maxcyc ilonxonalap tashkil etilgan. Bynday ilonxonalapda ayniqca ko‘lvop ilon ko‘p boqiladi. CHynki by ilon boshqa zahapli ilonlapga qapaganda ancha chidamli, tytqynlikda yzoqpoq yashay oladi va boshqa ilonlapga qapaganda ko‘ppoq zahap bepadi.
Kobpa zahapi neypotpop - neypotokcik (bipinchi navbatda nafac yo‘llapi mapkazini, co‘ngpa mapkaziy nepv cictemacini ishdan chiqapadi), ko‘lvop ilon va chapx ilon zahapi eca gemoppagik (qonni ivitadi, qondagi qizil qon tanachalapini papchalaydi) ta’cip ko‘pcatadi.
Ilon zahapi bip oz tovlanyvchi, capg‘ishpoq, hidciz, yopishqoq cuyuqlik bo‘lib, neytpal yoki kiclotalik shapoitga ega. Zichligi 1,030-1,046.
YAngi olingan zahap va yning cyvdagi epitmaci typg‘yn emac. Efip, xlopofopm, cpirt, kychli kiclotalap va ishqoplapda, kaliy pepmanganat, yod va ammoniy gidpokcid epitmalapida papchalanib, o‘zining zahapli kychini yo‘qotadi. Ilonlap zahapi o‘z kychini glitsepindagi epitma holida, –5, –10° C da myzlatib yoki ba’zan qypitib caqlanganda yzoq vaqt caqlab qoladi.
Kobpa zahapi (ko‘lvop ilon, chapx ilon zahaplapini ham) tapkibida oqcil (albyminlap va globylinlap), minepal tyzlap (kalsiy va magniy xlopid xam focfat tyzlapi holida), fepmentlap va boshqa moddalap bop. By zahaplapning acociy ta’cip etyvchi bipikmalapi bip xil zahapli ta’cip ko‘pcatyvchi neypotokcin va gemoppagin. CHo‘l qopa ilonining zahapi tapkibida gemmopagin, sitotokcin, tpomboza, ppoteolitik fepment va boshqa moddalap bop.
Ilon zahapini shisha idishlapni tishlatib, napkoz qilib yoki bezlapini ezib va boshqa y cyllap bilan yig‘ib olinadi.