1. 5-ma’ruza. Tcp/ip protokollar steki. Reja

---

75 
1.5-ma’ruza. TCP/IP protokollar steki. 
Reja: 
1. Pog‟onasining tarixi, pog‟onalari, ularning vazifasi, asosiy protokollari, 
pog‟onalarning o‟zaro bog‟lanishi va xizmatlari. 
2. TCP/IP va OSI modellarning o‟xshash jihatlarini qiyoslash 
Kalit so’zlar: TCP, IP, protokol (protocol), Internet, transmission, control, 
ARPANET, World Wide Web, marshrutizator (router) shlyuz (gateway), xabar 
(message), aloqa kanali (link), transfer, protokollar steki, pog’ona (layer), 
transport, amaliy (application), Ethernet, OSI, TCP, UDP, ochiq tizim (open 
system), elektron pochta (email), ICMP, seans (session), taqdimot (presentation), 
fizik (physical), tarmoq interfeysi (network interface), paket (packet), deytagramma 
(datagram), bit, ilova (application), tarmoq osti (subnet), domen nomlar tizimi 
(Domain Name System), telnet, FTP, HTTP, RTP, SMTP, IPv4, IPv6, masofa-
vektor algoritmi (Distance Vector Algorithms), aloqa holati algoritmi (Link State 
Algorithms), DVA, LSA, RIP, OSPF, BGP, IGMP, IMAP, POP3, SSH, kompyuter 
(computer), xizmat (service), interfeys (interface). 
1. Pog’onasining tarixi, pog’onalari, ularning vazifasi, asosiy protokollari, 
pog’onalarning o’zaro bog’lanishi va xizmatlari. 
TCP/IP protokollar steki tarixi. Ushbu ma‟ruzada bugungi tarmoqlarning 
ajdodi bo'lgan ARPANET kompyuter tarmog'ida qo'llaniladigan etalon model, 
shuningdek, uning davomchisi World Wide Web ni ko'rib chiqamiz. ARPANET 
AQSh Mudofaa vazirligi tomonidan moliyalashtiriladigan tadqiqot tarmog'i edi. 
Chunki, u ijaraga olingan telefon liniyalari bilan yuzlab universitetlar va hukumat 
binolarini bog„lagan. Keyinchalik sun'iy yo'ldosh tarmoqlari va radio tarmoqlari 
paydo bo'lishi bilan, mavjud protokollar yordamida boshqa tarmoqlarni ular bilan 
ulashda katta muammolar paydo bo'ldi. Yangi etalon arxitekturaga ehtiyoj paydo 
bo‟ldi. Shunday qilib, turli tarmoqlarni bir butunga birlashtirish qobiliyati 
boshidanoq asosiy maqsadlardan biri edi. Keyinchalik ushbu arxitektura ikkita 
asosiy protokolga muvofiq TCP/IP etalon modeli deb nomlandi. Uning birinchi 
tavsifini Cerf va Kan (1974) kitobida uchratish mumkin, keyinchalik standartga 
aylantirilgan (Braden, 1989). Modelning konstruktiv xususiyatlari Klarkda, 1988 
yilda muhokama qilingan. 
AQSh Mudofaa vazirligi qimmatli xostlar, marshrutizatorlar va shlyuzlar bir 
zumda yo'q qilinishi mumkinligidan xavotirlanishgani sababli, yana bir muhim 
vazifa tarmoqning tarmoq osti uskunalarining mumkin bo'lgan yo'qolishidan omon 
qolishi va aloqa uzilib qolmasligini ta'minlash edi. Boshqacha qilib aytganda, 

---

76 
AQSh Mudofaa vazirligi qabul qiluvchi va uzatuvchi mashinalar ishlayotgan 
vaqtda, hatto ba'zi bir oraliq mashinalar yoki aloqa liniyalari to'satdan ishdan 
chiqqan taqdirda ham aloqa uzilmasligini talab qildi. Bundan tashqari, 
arxitekturadan ma'lum miqdordagi moslashuvchanlik kerak edi, chunki u turli xil 
talablarga ega bo'lgan ilovalardan, real vaqt rejimida fayllarni uzatishdan to ovozli 
xabarlarni uzatishgacha foydalanishi kerak edi.