1-9 Adabiyot 9-sinf

Darsning jihozi:darslik, Chingiz Aytmatov siymosi, asarlari;

Darsning borishi:

Tashkiliy ishlar:

Darsning chaqiriq bosqichida:

a)salomlashish,navbatchi axboroti;

b)kitob-daftarlar nazorati;

d)o’quvchilar diqqatini darsga jalb qilish;

O’tgan mavzu va uyga vazifani so’rash:

1.Tarqatmalar asosida Aleksandr Sergeyevich Pushkin hayoti va ijodi yuzasidan savol-javob;

2.Nazm gulshani: Aleksandr Sergeyevich Pushkin she’rlari asosida.

Darsning mohiyatini anglash bosqichida:

I.Siz jahon adabiyotidaga asarlarni o’z o’rniga ega,jahon tan olgan ,roman tarqqiyotiga o’z hissasini qo’shgan qaysi shoirlarni bilasiz? Ularning asarlaridan ayta olasizmi?Bunda Chingiz Aytmatovning o‘rni haqida nimalar ayta olasiz?

II. Chingiz Aytmatov 1928-yilning 12-dekabrida qirg`zitonning Talas vodiysidagi Shakar ovulida tug`ilgan, bolaligidanoqhayot mashaqqatlarini tatigan. Bobosi Aytmat qo`li gul hunarmand va ajoyib qobizchi bo`lgan. Otasi To`raqul Aytmatov rus-tuzem maktabida tahsil ko`ragn, o`qimishli, fikri tiniq odam edi.Respublika miqiyosidagi katta lavozimlarda turib, Qirg`izistondagi savodsizlikni tugatish, yurtga zamonaviy madaniyatni olib kirish yo`lida astoyidil mehnat qiladi.1937-yillarda adib oilasi boshiga ko`plab kulfatlar tushadi. Bo`lajak adibning onasi Naima Aytmatova ham o`qimishli, yuksak madaniyatli, oqila ayol bo`lganini aytishadi.

Bo`lajak adib 14 yoshida savodli erkak sifatida qishloq kengashi kotibi qilib tayinlanadi.So`ng soliq yig`uvchi, traktorchilar brigadasida hisobchi bo`lib ishlaydi.o`rta maktabni bitirgan yigitcha 1945-yilda zooveterinariya texnikumiga kirib, uni 1948-yilda bitiradi, so`ng qishloq xo`jalik institutiga o`qishga kirib, uni 1953-yilda tugatadi. Tajriba fermasida zootexnik bo`lib ishladi ham. O`spirin yoshidan yozishga havas bor edi.

Adabiyotga ishtiyoq tufayli bora-bora u kasbini o`zgartirishga majbur bo`ldi. 1956-1958-yillarda Moskvada Oliy adabiyot kursida tahsil ko`rdi. Bu yerda chinakkam adabiy jarayon bilan yuzlashdi.keyinchalik u:”Agar men bu yerda o`qimaganimda o`z qissalarimni yooza olmagan bo`lardim”, - deb aytadi. 1957-yilda “Yuzma-yuz”, 1958-yilda “Jamila” qissalari chop etidi.

Chingiz Aytmatov 1958-1960-yillarda “Literaturniy Kirgizstan” jurnalida muharrir, 1961-yilda “Pravda”gazetasining O`rta Osiyo va Qirg`iziston bo`yicha maxsus muxbiri bo`lib ishladi.1991-yildan boshlab, Qirg`iziston va Rossiya Federatsiyasining Lyuksemburg va Belgiyadagi elchisi bo`libishladi. 2008-yilning 10-iyunida 80 yoshida og`ir kasallikdan vafot etdi.

Yozuvchining “Birinchi muallim”,”Yuzma-yuz”, “Jamila”, “Alvido Gulsara”, “Oq kema”singari asarlari uning nomini jahonga tanitdi. Adibning “Asrga tatigulik kun”,”Qiyomat”,”Kassandra tamg`asi”,”Tog`lar qulaganda(Mangu kelinchak)”romanlarida nafaqat bir millat va mamlakatga, balki butun insoniyatga daxldor ma’naviy-axloqiy muammolar aks ettiriladi. Chingiz Aytmatovning asarlari ochunning 165tiliga o`girilib, 67.2 million nusxada chop etilgan.