1-a mashinasazliq texnologiyasi Texnikaliq sisteemalarda informaciyaliq texnologiyalari Ozbetinshe jumis

2. Informacion-kommunikaciya texnologiyalarınıń

programmalıq támiynatı

Kompyuterden paydalanıw natiyjeliligin asırıwda,

onı isletiwdi jeńiltiwde hám paydalanıwshılar ushın

programmalar tayarlawdı ańsatlastırıwǵa moijallangan programma

quralları kompleksi programmalıq támiynat sisteması dep júritiledi.

Kompyuteming DT óz ishine hár qıylı programmalar kompleksin aladı.

Programmalastırıwdı avtomatlastırıw sisteması (DAT) DTning bir bólegi

boiib, paydalanıwshılar ushın programmaların jaratıw procesin

avtomatlastırıwǵa moijallangan boiadi. Rawajlanǵan DATlar

programmalastırıw tilleri, translyatorlar hám sazlaw programmaların óz

ishine aladı. Sazlaw programmaları — programmalar jumısınıń tuwrılıǵın

tekseriw hám qatelami tabıw ushın isletiledi.

Kompyuterde máseleler sheshiw procesin támiyinlew jáne onı

ańsatlastırıw ushın operatsion sistema dep atalıwshı programmalar

kompleksi isletiledi. Ol basqarıwshı hám qayta isleytuǵın programmalar

toparınan ibarat boiadi.

Basqarıwshı programmalar kompyuter apparatları jumısın

basqaradi, yaǵnıy kompyuter apparatları jumısın, kirgiziw, tayarlaw

hám basqa programmalaming atqarılıwın quraydı hám basqaradi.

Qayta isleytuǵın programmalar maiumotni qayta islew menen

baylanıslı jańa programmalami jumısqa túsirip, máselelerdi sheshiwge hám

baslanǵısh maiumotlami tayarlaw jumısların orınlawǵa xızmet

etedi.

Texnikalıq xizmet etiw programmaları kompyuterdiń profilaktika

jumıslarında, diagnostika máselelerin sheshiwde, odaǵı buzılıwlami

anıqlawda hám basqa maqsetlerde isletiledi.

Ámeliy programma paketleri quramına insannıń kúndelik ámeliy

iskerliginde payda bolatuǵın ilimiy, texnikalıq, finanslıq hám túrlituman ekonomikalıq máselelerdi sheshiwge moijallangan, operatsion

sistema múmkinshiliklerin hám funksiyasın keńeytiwge hám de taǵı basqa

bir qansha anıq maqsetlerge moijallangan programmalar kompleksi

kiredi.

Joqarıdaǵı suwrette kórsetilgen translyatorlar ámeliy programmalardı

algoritmik tillerden mashina tiline o'giruvchi awdarmashı programmalar bolıp tabıladı.

Olar eki qıylı boiadi: kompilyatorlar hám interpretatorlar.

Interpretatorlar programmalastırıw tilinde jazılǵan dastumi

basqıshpa-basqısh (yamasa qatarma -qatar ) mashina tiline o'girib hám

tezlik penen atqarıp barsa, kompilyatorlar bolsa pútkil dastumi bır jola

mashina tiline o'giradi hám egerde onıń qátesi yamasa kemshiligi

boimasa, onı orınlawdı ámelge asıradı.

Kompyuteming programmalıq támiynatı olardıń qollash

natiyjeliligin asırıw, odan paydalanıwdı ańsatlastırıw

hám paydalanıwshılar programmaların tayarlawdıń miynet sarpma

kemeytiwi ushın moijallangan programmalar sistemasınan ibarat.

Kompyuter programmalar támiynatınıń kompleksi tómendegi

gruppalarǵa ajraladi` :

— sistemalı programmalar — túrme-túr qosımsha isleme orınlawǵa

múmkinshilik beredi, mısalı, kompyuteming islew procesi dawamında

buzılǵan apparatlami diagnostika hám baqlaw quralları,

maǵlıwmatlaming nusqaların alıp qoyıw, kompyuter haqqında

málimlemeler beriw, kompyuterdi baslanglch jumısqa

tayarlaw hám taǵı basqalar ; — ámeliy programmalar - paydalanıwshılarǵa zárúr boigan islerdi

orınlawǵa múmkinshilik jaratıwshı programmalar, tekst korrektorları, keste

protsessorlari, súwretler sızıwǵa múmkinshilik jaratıwshı programmalar, informaciya

dızbekleri hám bilimler bazaları menen islewge múmkinshilik jaratıwshı

programmalar hám taǵı basqalar ;

— programmalastırıw sistemaları yamasa instrumental sistemalar - olar

kompyuter ushın jańa ámeliy programmalar yamasa paydalı qosımshalar

jazıw ushın xızmet etediler.

Sistemalı programmalarǵa operatsion sistema, drayverlar, qabıq

programmalar hám operatsion qabıqlardı kirgiziw múmkin. Operatsion

qabıqlar iske túsiriletuǵın programmalar ushın tómendegi

múmkinshiliklerdi jaratılıwması múmkin:

— grafik interfeys — maiumotlami shıǵarıw hám olar menen

natiyjelili islewge múmkinshilik beretuǵın qurallar kompleksin ónim

qılıw múmkin, yaǵnıy bólek túrdegi menyular, túńlikler, áynekler,

málimlemeler hám taǵı basqalar ;

— multidasturlashtirish — bir waqtıniń ózinde bir qansha

programmalardı isletiw múmkinshiligi;

— programmalararo maǵlıwmat almasınıwdıń keńeytirilgen quralların isletiw.

Programma támiynatı ilimiy-texnikalıq, ekonomikalıq -statistikalıq hám basqa

máselelami sheshiwde, sonıń menen birge, basqarıw maǵlıwmatların

qayta islew ushın esaplaw sistemaları qurıwda kompyuter texnikalıq

qurallarınıń múmkinshiliklerin keńeytiredi.

Kompyuter programmalıq támiynatınıń tiykarǵı funksiyaları

tómendegilerden ibarat :

— programmalastırıwdı avtomatlastırıw quralları járdeminde máseleni

kompyuterde sheshiwge tayarlaw ;

— operator menen kompyuterdiń eń qolay kórinislardagi

baylanısın shólkemlestiriw;

— kompyuterdi baqlaw, oǵan kesellikti anıqlaw qoyıw hám júzege

kelgen kemshiliklerdiń keńeyiwine yo'1 qoymaw