Dizyunksiya (mantiqiy yig’indi) amali. Muloxazalar mantikida ishlatiladigan uchinchi amal «yoki» boiyuvchisiga tugri keladi. Shuni taʼkidlash kerakki, «yoki» boglovchisi uzbek tilida ikki xil maʼnoda ishlatiladi. Birinchi xolda rad etuvchi «yoki», ikkinchi xolda rad etmaydigan «yoki» maʼnosida ishlatiladi. Buning farki kuyidagilardan iborat. Agar x va u muloxazalarning ikkalasi xam yolgon bulsa, u xolda «x yoki u» muloxazasi shubxasiz yolgon buladi.
Agar x chin va u yolgon (yoki x yolgon va u chin) bulsa, u xolda «x yoki u» ni chin deb k;arash kerak, bu esa uzbek tilidagi «yoki» suzining maʼnosiga tugri keladi.
Ekvivalentlik (teng kuchlilik) amali. Kupchilik murakkab muloxazalar elementar muloxazalardan «zarur va kifoya», «fa^at va fakat», «shunda va fakat shundagina, ka- chonki», «... bajarilishi yetarli va zarurdir» kabi boglov- chilari yordamida tuziladi. Muloxazalar mantikining bunday boglovchilarga mos keladigan amali ekvivalentlik deyiladi va «<->» kabi belgilanadi. x<^>u murakkab muloxaza «x ekvivalent u» deb ukiladi.
t a ʼ r i f. Murakkab muloxaza xu chin buladi, agar x va u lar chin yoki x va u lar yolgon bulsa, boshka xollarda u yolrondir. Boshkacha kilib aytganda, x va u muloxazalar fakat va fakat bir xil kiymat kabul щlgandagina x<->u chin buladi.
Bu taʼrifni kuyidagi chinlik jadvali bilan ifodalash mumkin:
.5. Sheffer amali (shtrixi). Nixoyat, yana bir mantikiy amalni keltiramiz. U Sheffer amali yoki Sheffer shtrixi deyiladi va u «| » kabi belgilanadi. «x|u» murakkab muloxaza «x Sheffer shtrixi u» deb ukiladi. Bu amal kuyidagicha taʼriflanadi.taʼrif. Fatsat x va u muloxazalar chin bulgandagina, x|>' muloxaza yolgondir.
3. Chiziqli funksiya �(�)=��+� formula bilan aniqlanadigan funksiya, bunda � va � — haqiqiy sonlar hisoblanadi. Xossalari: 1. Barcha haqiqiy � sonlar uchun aniqlangan; 2. haqiqiy qiymatlarni qabul qiladi; 3. k > 0 da oshuvchi, k<0 da kamayuvchi, k=0 da o'zgarmas, OY oʻqni (0,b) nuqtada kesib oʻtadi; 4. Ikki y=kx+b chiziqli funksiya parallel boʻlish sharti: k=k; Ikki funksiya ustma-ust tushish parametrlari esa: k=k va b=b boʻladi; 5. Chiziqli funksiyaning orttirmasi argument � orttirmasiga proporsional. Chiziqli funksiyaning grafigi — toʻgʻri chiziqdir. Bu toʻgʻri chizik bilan Ox oʻqi orasidagi burchak � ning tangensi � ga teng: k = t ga. k son Chiziqli funksiya grafigining Ox oʻqiga ogʻishini ifodalaydi. b parametr Chiziqli funksiya grafigi Oy oʻqdan ajratgan kesmaning uzunligiga teng.
� ning qiymati Ox oʻqi bir birlik surilganda Oy oʻqi necha birlikka surilishini ifodalaydi. Masalan, �(�)=2�+5 funksiyada x=1 qiymatda funksiya y=7 qiymatni oladi. x=2 qiymatda funksiya y=9 qiymatni qabul qiladi. Yaʼni x ning qiymati bir birlikka oshganda y ning qiymati 2 birlikka oshyapdi, chunki k ning qiymati 2 ga teng.
0>
Do'stlaringiz bilan baham: |