1. Aholi statistikaning o`rganish ob’ekti

;

• MA – mavjud aholi soni
• VY – vaqtincha yo`q bo`lgan aholi soni
• VYa – vaqtincha yashayotgan aholi soni
• Masalan, «A» shahri bo`yicha quyidagi ma’lumotlar mavjud (ming kishi):
• 1) yil boshida mavjud aholi soni - 315
• 2) shulardan vaqtincha yashayotgan shaxslar soni – 11
• 3) vaqtincha yo`q bo`lgan shaxslar soni – 19
• 4) yil oxirida shaharda doimiy yashovchilar soni – 307
• 5) shulardan vaqtincha yashayotganlar soni – 12
• 6) yil oxirida vaqtincha yo`q bo`lganlar soni – 18

;

• U holda: 1) DA yil boshida=315-15+19=323 ming kishi
• 2) DA yil oxirida=307-12+18=313 ming kishi
• 3) DA soni o`zgarishi = - 10 ming ishi
• 4) MA yil boshida=323+11-19=315 ming kishi
• 5) MA yil oxirida=307+12-18=301 ming kishi
• 6) MA soni o`zgarishi = - 14 ming kishi
• Bunda aholining yil boshi va oxiridagi ikki xil sonini hisoblashdan maqsad, har xil ijtimoiy-iqtisodiy ko`rsatkchilarni aniqlash hisoblanadi: ularga uy-joy, bog’cha-yasli, o`quv yurtlari binolari va kasalxonalarni qurishda har bir aholi yashaydigan punktning doimiy aholisi sonidan, shaxar transportini to`xtovsiz ishlashini va kunlik oziq-ovqat bilan ta’minlash maqsadida mavjud aholi sonidan kelib chiqishi kerak.

;

• Ijtimoiy-iqtisodiy sharoit aholining hududlar bo`yicha tarqalishini va ayrim hudud yoki administrativ birliklar bo`yicha soni va zichligi aniqlanadi. Zichligini aniqlash uchun shu xududda yashovchi aholi sonini hudud kengligiga (km2) bo`lib aniqlanadi. Masalan, O`zbekiston bo`yicha bu ko`rsatkich 2004 yilda o`rtacha 54,4 kishi (25,6 ming kishi/447,300 km2)ga teng bo`lgan. Lekin bu ko`rsatkich mamlakatning ayrim xududlari bo`yicha bir-biridan keskin farq qiladi.

;

• 13.3. Aholi tarkibi statistikasi
• Aholining yoshi va jinsi bo`yicha tarkibi muhim demografik xarakteristikasi bo`lib hisoblanadi. Mamlakat aholisining yoshi va jinsi bo`yicha tarkibi har kalendar yilning boshida, aholi soni aniqlangach hisoblanadi. Hisoblash, aholisi 100 mingdan ortiq bo`lgan shaharlar va viloyatlar bo`yicha amalga oshiriladi.
• Yosh tarkibi odatda quyidagi variantlarda beriladi: bir yilliklar, besh va o`n yoshlar. Mehnatga layoqatli yoshdan kichik bo`lganlar, mexnat yoshidagilar va mehnat yoshidan o`tganlar guruhlari bir-biridan ajratiladi.
• Odatda bunday guruhlashga qo`shimcha sifatida maxsus grafiklar-jinsi-yoshi piramidalari tuziladi. Ular yosh tarkibini ko`rinarli ravishda qayta ishlab chiqadilar, ularni demografiyasi zonalarini aniqlaydilar (Chizma 1).
• Aholining o`rtacha yoshi o`rtacha tortilgan arifmetik formula bo`yicha aniqlanadi:

;