1-амалий иш. Киберхавфсизлик тушунчаси, унинг ташкил етувчиларининг характеристикалари. Ахборотли жамиятда хавфсизлик. Хавфсизлик тушунчаси

1-жадвал.Компютер жиноятчилиги турлари

Компютер тизимлари билан боғлиқ жиноят тури	Жиноят таърифи
Саботаж	Компютер дастуруий ёки аппарат қурилмаларига зиён етказиш
Хизматларнинг ўғирланиши	Компютер тизимларининг ресурсларидан ноқонуний фойдаланиш
Мулкни ўғирлаш	Компютер қурилмаларини ўғирлаш
Молиявий жиноятлар	Шахсий ёки ташкилот ҳисоб рақамларидан пул маблағларини ўғирлашда компютер тизимларидан фойдаланиш

Молиявий жиноятлар. Шахсий ёки ташкилот ҳисоб рақамларидан пул маблағларини ўғирлашда компютер тизимларидан фойдаланиш.
Демак, компютер хавфсизлигидаги доирасида инсонларнинг хатти-ҳаракатларини тартибга солиш муаммоларни ечишда қонун ва ахлоқ ўртасидаги фарқларни аниқ келтириб ўтиш зарур. Юқорида айтиб ўтганимиздек, ҳуқуқ ҳар доим ҳам инсон хатти-ҳаракатлари билан боғлиқ муаммоларни ҳал қилишнинг тўғри усули бўлолмайди. Мисол учун, ҳайвонларни жамоат жойларида олиб юришни чекловчи қонун кўрлар учун ёрдамчи итларига рухсат бериш учун такомиллаштирилиши керак. Компютер бўйича мутахассис бўлмаган қонун ишлаб чиқувчилар компютер ишларига оид қонун лойиҳасини ишлаб чиқишда барча истиснолар ҳақида ўйлашлари қийин. Ҳатто қонун яхши ўйлаб топилган ва яхши ёзилган бўлса ҳам, уни амалга ошириш қийин бўлиши мумкин. Ҳозирда суд органлари ҳаддан ташқари юкланган ва нисбатан кичик ҳуқуқбузарликларни жиноий жавобгарликка тортиш нисбатан жуда кўп вақт талаб қилиши мумкин. Шундай қилиб, жамият учун мақбул бўлган хатти-ҳаракатларнинг барча шаклларини тавсифлаш ва тартибга солиш учун қонунларни ишлаб чиқиш етарли ёки мумкин емас. Бунинг ўрнига жамият тўғри хулқ-атворнинг умумий қабул қилинган стандартларини белгилаш учун ахлоқ ёки “етика” атамаларига таянади. Етика - бу тўғрилик ва нотўғриликнинг объектив белгиланган меъёридир. Ахлоқий меъёрлар кўпинча идеалистик тамойиллардир, чунки улар битта мақсадга қаратилган. Бироқ, муайян вазиятда бир нечта ахлоқий мақсадлар иштирок етиши мумкин, шунинг учун одамлар барча мақсадларни ҳисобга олган ҳолда мос келадиган ҳаракатни аниқлашлари керак. Гарчи диний гуруҳлар ва профессионал ташкилотлар маълум ахлоқий хулқ-атвор стандартларини тарғиб қилсалар ҳам, охир-оқибат ҳар бир шахс муайян вазиятда нима қилиш кераклигини ҳал қилиш учун ўзи жавобгардир. Шунинг учун, бизнинг танловимиз орқали ҳар биримиз шахсий ахлоқий амалиётлар тўпламини аниқлашимиз зарур. Ахлоқий тамойиллар мажмуи ахлоқий тизим деб аталади. Етика бир неча муҳим жиҳатлари билан қонундан фарқ қилади. Биринчидан, қонунлар ҳамма учун амал қилади: қонуннинг мақсади ёки маъносига рози бўлмаслик мумкин, лекин бу қонунга бўйсунмаслик учун баҳона бўлолмайди. Иккинчидан, агар иккита қонун зиддиятли бўлса, суд органлари қайси қонун ўрнини босишини аниқлаш учун мунтазам такомиллаштириш жараёнига ега. Ҳуқуқий нуқтаи назардан, ноқонуний бўлмаган ҳар қандай нарса тўғри. Ниҳоят, қонунга хилоф хатти-ҳаракатлар натижасида қилинган хатоларни тузатиш учун қонунлар қўлланилиши мумкин.
Топшириқ:

1. 
   Амалий ишнинг кетма-кетлиги билан танишинг.
   
2. 
   Киберҳуқуқ ва киберетика атамаларининг етимологик таҳлилини ўтказинг.
   
3. 
   Компютер жиноятчилигининг олдини олишда киберҳуқуқ ва киберетиканинг аҳамиятини тушунтиринг.
   

Назорат саволлари:

1. 
   Етика ва масъулият билан қарор қабул қилиш деганда нимани тушунасиз?
   
2. 
   Патент ва муаллифлик ҳуқуқи тўғрисидаги қонун ҳақида маълумот беринг?
   
3. 
   Саботаж нима?
   
4. 
   Тижорат сирларининг аҳамияти ҳақида айтиб беринг?