1-амалий иш. Киберхавфсизлик тушунчаси, унинг ташкил етувчиларининг характеристикалари. Ахборотли жамиятда хавфсизлик. Хавфсизлик тушунчаси

Масъулиятли қарорлар қабул қилиш. Ҳар қандай шахс ахборот хавфсизлиги билан боғлиқ ахлоқий қарорлар қабул қилишда ўзининг шахсий жавобгарлигини англаши керак.
Конфиденсиаллик ва махфийлик.
Компютерлардан оддий фойдаланувчиларни қўрқитиш, сохта маълумотларга ишонтириш ёки алдаш учун рамзий маънода фойдаланиш мумкин. Давлат идоралари, корхоналар ва адвокатлар ўз аудиторияларини легал маълумотлар билан хабардор қилиш учун компютерда яратилган маълумотлардан тобора кўпроқ фойдаланмоқда. Жиноятчилар ҳам ўз навбатида елактрон кўринишдаги сохта ҳисоб-фактуралар, ҳисоб-китоблар ва чеклардан ўз манфаатлари йўлида фойдаланишмоқда. Компютер тизимлари жиноятчиларга идеал муҳитни яратиб бериб, жиноий хатти-ҳаракатларни амалга ошириш учун қулай шароитларни тақдим етади. Компютерларнинг пайдо бўлиши шахсий ҳаётимизга тажовуз қилишни анча осонлаштирди ва потенсиал хавфлироқ қилди. Маълумотларнинг кенг доираси жисмоний шахсларга тегишли компютерлаштирилган файлларда тўпланади ва сақланади. Ушбу файлларда шахсий банк маълумотлари, кредит маълумотлари, ташкилот маблағларини йиғиш, сўровнома натижалари, уй хизматларини харид қилиш маълумотлари, ҳайдовчилик гувоҳномаси маълумотлари, ҳибсга олиш ёзувлари ва тиббий ёзувлар мавжуд. Шахсий дахлсизлик потенсиал таҳдидларга компютерлаштирилган маълумотлардан нотўғри тижорат мақсадларида фойдаланиш, махфий маълумотларни учинчи шахсларга бериш орқали махфийликни бузиш ва тергов мақсадларида давлат идораларига ёзувларни бериш киради. Қароқчилик. Компютер дастурий таъминоти муайян муаммоларни туғдиради, чунки бу дастурий таъминотдан фойдаланишда кўплаб одамлар иштирок етадилар. Муаллифлик ҳуқуқи тўғрисидаги қонунларнинг асосини дастурий таъминотнинг захира нусхалари муаммосини ҳал қилувчи қонунлар ташкил қилади. Ушбу қонунда фойдаланувчилар ўз дастурий таъминотининг захира нусхаларини яратиш ҳуқуқига ега еканлигини билдиради. Яъни, фойдаланувчилар дастурий таъминот архивда сақланиши керак бўлса, унинг захира нусхасини қонуний равишда яратиши мумкин. Кўпгина дастурий таъминот компаниялари фойдаланувчиларга нусха кўчиришдан ҳимоя қилиш тизимларини йўқ қилиш ва кейинчалик уларнинг дастурий таъминот нусхаларини яратиш учун дастурий таъминотни сотиб олиш заруратини истисно қиладиган фойдаланувчиларга бепул захира нусхасини тақдим етади. Агар сотиб олинган дастурий таъминот ҳақиқатан ҳам ижарага олинган бўлса, сиз аслида дастурий таъминотнинг захира нусхаларини ҳам ярата олмайсиз. Ижара ва сотиб олиш ўртасидаги фарқ дастурий таъминот ҳужжатларида мавжуд. Муаллифлик ҳуқуқи баёноти дастурий таъминот ҳужжатларида ҳам мавжуд. Ижарага олинган материалга оид муаллифлик ҳуқуқи тўғрисидаги қонунлар шуни кўрсатадики, ижарага берувчи олувчи дастурий таъминот билан нима қила олиши ва нима қила олмаслигини айтиши мумкин. Шундай қилиб, фойдаланувчилар дастурий таъминотнинг захира нусхаларини яратиши мумкинми ёки йўқми, бу бутунлай дастурий таъминот егасига боғлиқ. Муаллифлик ҳуқуқини ҳимоя қилиш билан боғлиқ халқаро қонунлар ривожланаётган бир пайтда, бир нечта давлатлар дастурий таъминотнинг рухсациз такрорланишини тақиқловчи қонунларни кўриб чиқмоқда. Шундай қилиб, фойдаланувчилар дастурий таъминотнинг захира нусхаларини яратиши мумкинми ёки йўқми, бу бутунлай дастурий таъминот егасига боғлиқ. Ҳозирда дастурий таъминот саноати қароқчиликка қарши курашга катта еътибор қаратмоқда. Суд органлари дастурий таъминотни ҳимоя қилиш бўйича кўплаб даъволар билан шуғулланмоқда. Йирик дастурий таъминот ишлаб чиқарувчилари қароқчиликка қарши ҳаракатни тарғиб қилиш ва қўшимча ҳимоя воситаларини ишлаб чиқиш учун 500 000 дан 1 миллион долларгача маблағ йиғиш мақсадида дастурий таъминотни ҳимоя қилиш жамғармасини ташкил етди.