1 amaliy ish Yo’lovchi vagonni avtonom elektr ta’minotini sxemasini o’rganish

1 amaliy ish
Yo’lovchi vagonni avtonom elektr ta’minotini sxemasini o’rganish

Avtonom elektr ta’minoti tizimi asosiy – elektr ta’minlagich sifatida vagon g‘ildiraklari juftligi o‘qidan harakatlanuvchi o'zgarmas va o‘zgaruvchan tok generatorlaridan foydalanadi. Vagon to‘xtab turganda, yuritma sifatida o‘zgaruvchan tok motoridan foydalaniladi (ularni motor-generatorlar deb yuritiladi).

0‘zgarmas tok asosida yaratilgan elektr ta’minoti tizimlari, asosan, 24, 32, 50, 64, 72, 110 V kuchlanishlarga ega. Hamdo‘stlik mamlakatlarida qo‘llanilayotgan vagonlar konditsionersiz ishlatil- ganda, eneigiya ta’minoti kuchlanishi 50 V ga, konditsioner qo‘llanilganda esa 110 V kuchlanishga ega. Ma’lumki, kuchlanish qiymati ortishi bilan elektr jihozlari vaznlari kamayadi.
a-rasmda keltirilgan elektr ta’minoti tizimi juft g‘ildiraklar o‘qidan harakatlanuvchi o^£zgarmas tok generatoriga ega. Ularning ishchi kuchlanishlari 50-65 V ga teng. Tizim kuchlanish regulatori (ko‘mir yoki yarim o'tkazgichga) ga ega bo‘Iib, konditsionersiz ishlaydigan vagonlarda qo'llaniladi. Ular Germaniya va Rossiya zavodlarida ishlab chiqarilgan.

1.l-rasm. Yo’lovchi tashuvchi vagonlarni avtonom elektr ta’minlagichining soddalashtirilgan sxemalari: PR - uzatma; SM - markazdan qochuvchi mufta; PP - qutbli ulab-uzgich; ODP — qo‘zg‘otish o'lchamining qo‘shimcha qutbi;

QOV - qo‘zg‘otish cho‘lg‘ami; RNS - yoritish tarmog‘ining kuchlanish regulatori; RNG - generatorning kuchlanish regulatori; OTG - generator tok cheklagichl; ROT - teskari tok relesi; G - generator; M - elektrmotori;

EN - elektr isitgich.

Tizim vagon juftligi o‘qidan harakatlanuvchi va to‘xtab turganda esa o‘zgaruvchan tok motoridan harakatlanuvchi o'zgarmas tok generatori (U110 V) ga ega.
1958-yildan boshlab yo'lovchi tashuvchi vagonlar o‘zgaruvchan tok generatoriga ega avtonom elektr tizimi bilan jihozlanadigan bo‘ldi. Bunda tizim bo'laklari sxemalarini soddalashtirish maqsadida induktor turidagi o‘zgaruvchan tok generatoriga ega avtonom elektr ta’minoti tizimi sxemasi keltirilgan. EV-1, EV-7, EV-10, EV-13 turidagi tizimlar, asosan Rossiyada va 47K SK ko‘rinishida Germaniyada yaratilgan (1.2-rasm).
Keltirilgan sxemalardagi generatorlar ikki qiymatdagi kuchlanish 50 (110) V ga ega bo‘lib, generator asosiy choig‘ami Yal ni va qo^£shimcha chulg‘amni (16-24 V kuchlanish bilan) ta’minlashga va ular yig‘indisi bo‘yicha esa akkumulator batareyasini zaryadlashga xizmat qiladi.

1.2-rasm. O'zgaruvchan tok generatoriga ega avtonom elektr ta’minoti sxemalari: a - konditsionersiz vagon; b - konditsionerli vagon B1 - uch fazali to‘g‘rilagich; V2 - qo‘shimcha to'g'rilagich; OV1 - parallel, cho‘lg‘amli qo‘zg‘otgich; OV2 - ketma-ket cho‘lg‘amli qo‘zgotgich; PU - ulab-uzgich qurilma; SM - ulanuvchi mufta; RNG - generatoming kuchlanish regulatori; RNS - yoritgich tizimi kuclilanish regulatori; Yal i Ya2 - generatoming asosiy va qo‘shimcha cho^£lg‘amlari ; EN - elektr isitgich; Ml - elektr motori.