1-Amaliy mashg’ulot 1-Mavzu: Kimyoning asosiy qonunlari

Avagadro qonuni
1811 yilda kashf qilindi. A.Avagadro (italyan olimi) hajmiy nisbatlar qonunini tushuntirish maqsadida izlanishlar olib borib, oddiy gazlarning molekulalari 2 atomli ekanligi xaqidagi fikrni olg’a surdi va qonunni quyidagicha ta’rifladi:
Bir xil sharoitda (bir xil bosim, bir xil temperatura) turli xil gazlarning teng hajmlarida molekulalar soni ham bir xil bo’ladi.
-Bir xil sharoitda turli gazlarning teng miqdori bir xil hajmni egallaydi.
-Normal sharoitda ( T=273K, P=101.325kPa yoki 0’C , P=1atm) turli gazlarning 1 mo’l miqdori 22.4 l hajmni egallaydi. Bu hajm molyar hajm deyiladi.
-Har qanday moddaning 1 molida 6.02·1023dona molekula bo’ladi.

Masala.
1. 56 l oltingugurt (IV) oksidi va 16.8 l metanning miqdorini, molekulalar sonini, massasini aniqlang ?

a. Modda miqdori formulasidan topamiz.
SO₂ , CH₄
b. Malekulalar sonini topish uchun chiqgan modda miqdorini Avagadro soniga ko’paytmasi orqaki topiladi.

formuladan N ni topamiz. N=n·NA=2.5mol· 6.02·10²³=15.05·10²³=1.505·10²⁴ SO₂

N=Na·n=0.25·6.02·10²³=4.515·10²³ CH₄

c. Massani topi uchun modda miqdorini malekulyar massaga ko’paytmasi Mr SO₂=64g/mol m=n·Mr=2.5mol·64g/mol=160g SO₂
Mr CH₄=16g/mol m=n·Mr=0.25mol·16g/mol=4g CH₄

Haqiqiy va nisbiy zichlik.

Gaz modalarning zichligini malumotnomalardan izlamasdan hisoblab topish mumkun.
barcha gazlar uchun vm bir xil qiymatga ega.
Masala:
1. HF ning haqiqiy zichligini aniqlang?
, CO₂= 1.96g/l, O₂=1.43g/l, SiH₄=1.43g/l.

Bundan tashqari gazlarning nisbi zichklari ham ishlatiladi.

- = haqiqiy zichlik (g/l)
- D= nisbiy zichlik (…)
Bir gaz muayyan massasining xuddi shunday hajmni egallagan ikkinchi gaz massasiga nisbati birinchi gazning ikkinchi gazga nisbatan zichligi nisbiy zichlik deyiladi.
Dx= x gazga nisbatan zichlik.
Masala:
1. Kislarod, vadarod, karbanat angidiridlarning havoga nisbatan zichlikini aniqlang?
M havo=29g/mol, MO₂=32g/mol, Mr CO₂= 44g/mol
a. ··
b.
c.
2. Haqiqiy zichligi =1.25g/l bo’lgan gazning CH4 ga nisbatan zichligini aniqlang?
Vm= 22.4 l Mx= ·Vm =1.25g/l ·22.4 l =28g
ga teng
3-masala. Agar kislorodning havo bo’yicha zichligi 1.104 ga teng bo’lsa, kislorodning molekulyar massasini toping.
Yechish. Kislorodning molekulyar massasini topamiz.
No’malum gazning havoga nisbatan zichligidan molekulyar massasini topish formulasi Mx=29·Dh dan M=29·1,104=32g/ mol natijani olamiz. Demak, kislorodning molekulyar massasi 32 m.a.b.ga teng.