1-Amaliy mashg’ulot 1-Mavzu: Kimyoning asosiy qonunlari

Karrali nisbatlar qonunini.
J.Dalton 1804-yilda karrali nisbatlar qonunini kashf qildi. Agar ikki element bir-biri bilan bir necha kimyoviy birikma hosil qilsa, bu birikmalardagi bir elementning bir xil massasiga to'g'ri keluvchi boshqa element massalari o'zaro kichik butun sonlar nisbatida bo'ladi.
Bu qonuni quyidagi misollar orqali tushuntiramiz.
1. SO₂ va SO₃ birikmalari tarkibida bir xil massali oltingugurtga turli massali kislorod to’g’ri keladi. 32g S ga birinchi birikmada 32 g kislorod, ikkinchi birikmada esa 48 g kislorod to’g’ri keladi. Bu ikki birikma tarkibidagi kislorodlar nisbati 32:48 bo’lsa, sonlarni qisqartirsak 1:1.5 nisbatda bo’ladi.
2. Quyidagi birikmalarda bir xil massadagi azotga kislorod massalarining nisbati qanday o’zgaradi? N₂O, NO, N₂O₃, NO₂, N₂O₅.
N₂O birikmada 28g azotga 16g kislorod to’g’ri keladi. NO birikmada 14g azotga 16g kislorod, N₂O₃ birkmada 28g azotga 48g kislorod, NO₂ birikmada 14g azotga 32g kilorod, N2O5 birikmada 28g azotga 8Og kislorod to’g’ri kelsa, 14g massadagi azotga qanchadan kislorod to’g’ri kelishini hisoblab topamiz.
1-birikmada 14g azotga 8g kislorod,
2-birikmada 14g azotga 16g kislorod,
3-birikmada 14g azotga 24g kislorod,
4-birikmada 14g azotga 32g kislorod,
5-birkmada 14g azotga 40g kislorod to’g’ri keladi.
Kislorodlar nisbatini topsak, 8:16:24:32:40 bo’lsa, sonlarni qisqartirsak 1:2:3:4:5 nisbatda bo’ladi, quyidagi jadva orqali ifodalash mumkin.

Modda	% tarkibi		Og’irlik nisbati
	N	O	N	O
N2O	63,7	36,3	1	0,57	1
NO	46,7	53,3	1	1,14	2
N2O3	36,9	63,1	1	1,71	3
NO2	30,5	69,5	1	2,28	4
N2O5	25,9	74,5	1	2,80	5