1-Amaliy mashg`ulot. Avtotraktor dvigatellarining mexanizmlari, tuzilishi va ishlashini o‘rganish

Gaz taqsimlash mexanizmining ishlash tartibini o‘rganish. 
Tirsakli val shesternyalar orqali taqsimlovchi valni aylanma harakatga 
keltiradi (1-a rasm). Taqsimlash vali bo‘rilayotganda uning kulachogi (9) 
(1-rasm) turtkichni (8) ko‘taradi, u bilan birgalikda shtanga (7) ko‘tarilib 
pastki uchi turtkichga (8) tiraladi, ustki uchi esa rostlash vinti (6) orqali 
shayinga (5) tiraladi. SHayin o‘z o‘qi atrofida buraladi va klapanni (3) 
pastga bosadi. Buning natijasida silindrlar kallagidagi teshikcha ochiladi, 
oldindan kisilgan prujina (4) (klapanni yopiq holatda ushlab turish uchun) 
yanada kuproq siqilish kuchi ortadi. 
Agar turtkich kulachokni eng uchida turgan holatda bo‘lsa klapan 
to‘liq ochiq bo‘ladi. Taqsimlash valining buralishi davom etishi bilan 
turtkich pastga tusha boshlaydi, prujinaning ta’siri tufayli klapan berkila 
boradi. Kulachokning uchi turtkichning tagidan chiqishi bilan klapanga 
shayin tomonidan bosim yo‘qoladi va prujinaning kuchi tufayli klapan 
silindrlar kallagidagi teshikchani zich berkitadi. 
Klapan yon tomonda joylashgan gaz taqsimlash mexanizmi ham 
xuddi shu tartibda ishlaydi, lekin uning konstruksiyasi soddaroq (1-b 
rasm), chunki oraliq, shesternya shtanga, shayin va shayin o‘rnatuvchi 
detallar bo‘lmaydi. Harakat turtkichdan tuppa to‘g‘ri klapanga 
o‘zatiladi. SHu turdagi gaz taqsimlash mexanizmining yana bir afzalligi: 
ishlashi nisbatan shovqinsiz bo‘ladi. 
. Klapanlari yuqorida joylashgan gaz taqsimlash mexanizmini 
rostlash tartibi: 
Klapanlari yuqorida joylashgan gaz taqsimlash mexanizmining tirqishi 

---

qo‘yidagi tartibda rostlanadi. Dastlab silindrlar kallagidagi shpilkaning 
gaykasini, shayin tayanchini tortilishini tekshirib, kerak bo‘lsa ularning 
gaykalarini tortish zarur. Tirsakli valni aylantirib, birinchi silindrning 
porshenini siqish taktida yuqori turish nuqtaga qo‘yiladi. SHup yordamida 
birinchi silindrning kiritish va chiqarish klapanlarining haqiqiy tirqishi 
tekshiriladi. Tekshirilgan paytda qoldirilgan tirqish oralig‘idan kichik kuch 
yordamida o‘tishi zarur. Tirqishni rostlash uchun vinti otvertka bilan ushlab 
turib, kontrgaykani yumshatamiz, undan keyin kontrgaykani kalit 
yordamida ushlab turib, rostlash vintini burab kiritamiz (agarda tirqishni 
kamaytirish kerak bo‘lsa) yoki bo‘rab chiqaramiz (agarda tirqishni katta 
qilish kerak bo‘lsa). 
Tirqishni kerakli qiymatda o‘rnatib, vintni kontrgayka bilan qotiramiz va 
yana tirqishning qiymatini ulchaymiz. 
Birinchi silindrni rostlash tugatilgandan so‘ng, dvigatelning boshqa 
silindrlaridagi klapanlarini tirqishini rostlaymiz, keyingi silindrni 
klapanlarini rostlash uchun dvigatelni ish tartibiga qaraymiz.