1-Amaliy mashgʻulot: Biznesda axborot tizimlari asoslari. Axborot tizimlari komponentalari. Reja: 1

Strategik ustunlikka erishish uchun axborot texnologiyalaridan foydalanish 
Axborot texnologiyalaridan strategik maqsadlarda foydalanish 
Tashkilotlar axborot texnologiyalarni ko‘p jihatlardan foydalanishlari mumkin. Masalan 
kompaniyalar axborot texnologiyalarini strategik maqsadlarda ishlatishi mumkin yoki axborot 
texnologiyalarini faqat samarali kundalik operatsiyalarni qo‘llab quvvatlash bilan chegaralanib 
qolishlari ham mumkin. Agarda kompaniya axborot texnologiyalarni strategik maqsadlarda 
foydalansa, unda uning rahbariyati axborot texnologiyalarni asosiy raqobat differensiator 

---

sifatida qaraydi. Unda ular raqobatlashuvchi bozorda kompaniyaga muhim ustunlikni beradigan
mahsulotlar, xizmatlar va imkoniyatlarni ishlab chiqish uchun axborot texnologiyalaridan 
foydalanuvchi biznes strategiyalarni ishlab chiqadilar. 
Biznes jarayonlarni reinjiniringi 
Ustunlik strategiyasining eng muhim realizatsiyalaridan biri biznes jarayonlarni 
reinjiniringi hisoblanadi, ko‘pincha sodda qilib reinjiniring deb nomlashadi. Reinjiniring narx, 
sifat, tezlik, va servislarni keskin yaxshilashga erishish uchun biznes jarayonlarni fundamental 
qayta o‘ylab chiqish va radikal qayta qurishni ifodalaydi. Biznes jarayonlarni reinjineringi 
kompaniya bozorda yanada kuchli va muvaffaqiyatli raqobatchi bo‘lishi uchun innovatsion 
biznesni ilgari surish bilan birga biznes jarayonlarni keskin yaxshilash strategiyasini qabul 
qilishni o‘zida mujjassamlaydi. 
Ko‘plab kompaniyalarning aniqlashicha qayta qurishning tashkiliy yondoshuvlari axborot 
texnologiyalaridan foydalanish bilan bir qatorda reinjiniring jarayoniga hissa qo‘shadigan 
muhim omil hisoblanadi. 
 
Axborot texnologiyalarining roli 
Axborot texnologiyalari aksariyat biznes jarayonlarni reinjiniringida muhim rol 
o‘ynaydi. 
Axborot 
bilan 
ishlash 
imkoniyatining 
tezligi 
va 
kompyuterlarni 
internet 
texnologiyalariga ulash, hamda odamlar, ularni ekspluatatsiya va boshqarishga mas’ul shaxslar 
orasidagi aloqa va hamkorlik imkoniyati biznes jarayonlar samaradorligini keskin oshiradi. 
Biznes samradorligida chaqqonlik yuqori sifat, yuqori ish unumdorligi, mijozga mos 
mahsulotlar 
va 
xizmatlar 
uchun 
kompaniyani 
tez 
o‘zgaruvchan, 
doimiy 
fragmentatsiyalashadigan global bozorda gullab ketish qobiliyatini anglatadi. Chaqqon 
kompaniya
mahsulotlarni keng assortimenti va qisqa hayot modeli bilan bozorda daromad olishi 
mumkin va alohida buyurtmalar bo‘yicha ixtiyoriy hajmdagi partiyalarda ishlab chiqarishi 
mumkin. U ishlab chiqarishning yuqori hajmini saqlab qolgan holda individuallashgan 
mahsulotlarni taqdim qilib ommaviy moslashuvchanlikni qo‘llab quvvatlashi mumkin. Chaqqon 
kompaniyalar biznes-jarayonlarni integratsiyalash va boshqarish uchun asosan Internet 
texnologiyalariga bog‘liq. 
Chaqqon kompaniya bo‘lish uchun biznes to‘rtta asosiy strategiyalarni qo‘llashi lozim. 
Birinchidan, kompaniya biznesi iste’molchilar chaqqon kompaniya mahsulotlari va xizmatlarini 
o‘zlarining individual muammolarini yechimi sifatida qabul qilishlarini kafolatlashi lozim. 
Shunday qilib, mahsulotni narxi ishlab chiqarish narxi sifatida emas, balki ular uchun yechim 
narxi asosida shakllanadi. Ikkinchidan, chaqqon kompaniya mijozlar, yetkazib beruvchilar, 
boshqa kompaniyalar va hattoki raqobatchilar bilan ham hamkorlik qiladi. 
Biznes samradorligida chaqqonlik yuqori sifat, yuqori ish unumdorligi, mijozga mos 
mahsulotlar 
va 
xizmatlar 
uchun 
kompaniyani 
tez 
o‘zgaruvchan, 
doimiy 
fragmentatsiyalashadigan global bozorda gullab ketish qobiliyatini anglatadi. Chaqqon 
kompaniya mahsulotlarni keng assortimenti va qisqa hayot modeli bilan bozorda daromad olishi 
mumkin va alohida buyurtmalar bo‘yicha ixtiyoriy hajmdagi partiyalarda ishlab chiqarishi 

---

mumkin. U ishlab chiqarishning yuqori hajmini saqlab qolgan holda individuallashgan 
mahsulotlarni taqdim qilib ommaviy moslashuvchanlikni qo‘llab quvvatlashi mumkin. Chaqqon 
kompaniyalar biznes-jarayonlarni integratsiyalash va boshqarish uchun asosan Internet 
texnologiyalariga bog‘liq. 
Axborot texnologiyalari kompaniyaga, u chaqqon novator bo‘lishiga yordam beruvchi, 
mijozlari bilan munosabatlarini virtual hamjamiyatlarda rivojlantirish imkoniyatini taqdim 
etishiga e’tibor bering. Ushbu darslikda axborot texnologiyalari kompaniya biznesi uchun 
innovatsion imkoniyatlarni ekspluatatsiya qilishda uning chaqqonligini yaxshilashda yetkazib 
beruvchilari, distribyutorlari, kontraktli ishlab chiquvchilari, hamda boshqa foydlanauvchilar 
bilan hamkorlikdagi portallari va boshqa yetkazib berish web-zanjiri tizimlari orqali hamkorlik 
qilishga imkon beradi. 
Virtual kompaniyalar Internet, intranet va ekstranet yordamida o‘zaro bog‘langan virtual 
ishchi guruhlar va ishchi hamkorlar alyanslarni shakllantirilishi ko‘rsatilgan. Kompaniya 
intranet orqali ulangan ichki jarayonlar klasteri va kross-funksional komandalar tashkil 
qilganiga e’tibor bering. U yana yetkazib beruvchilar, mijozlar, subpodryadchiklar va 
raqobatchilar bilan korxonalararo axborot tizimlarini tashkil etuvchi alyanslarni va ekstranet 
aloqalarini ishlab chiqdi. Shunday qilib virtual kompaniyalar tez o‘zgaruvchan biznes-
imkoniyatlardan foydalanish uchun moslashuvchan ishchi guruhlar va ishchi hamkorlar 
alyanslarni yaratadi.