1 amaliy mashg’ulot Mavzu: Dorivor o’simlik xom ashyosini tahlil qilish usullari. Ishning maqsadi

Ishning borishi: Ko'pincha biologik faol moddalar buzilmasdan saqlanishi 
uchun — 15°C darajada muzlatib saqlash qo'l keladi. Ulami saqlashning yana bir 
usuli, bu inert moddalar bilan xomashyoni aralashtirib saqlashdir. Masalan, o'simlik 
yog'i suvdan yengil bo'lib, xomashyoda plyonka hosil qiladi va shu tariqa 
mahsulotga tashqi ta’sirlar tegmaydi. Natijada mikroblar ham katta ta’sir qila 
olmaydi. Bunday moddalarga misol qilib benzin, geksanlarni keltirish mumkin. 
Texnologik jarayonni boshlashdan avval esa moddalarning uchuvchanligidan 
foydalanib uchirib yuboriladi va jarayon olib boriladi. Tabiiy saqlovchi moddalarga 
misol qilib salitsil kislota, limon kislotasi (anor mevasidan biofaol moddani ajratib 
olishda) va sarbin kislotasini (inson organizmiga zararsizligi uchun) keltirish 
mumkin. Tibbiyotda ishlatiladigan dorivor vositalarning 38—40 foizini 
o'simliklardan olinadigan preparatlar tashkil qiladi. Masalan, ba’zi og'ir kasalliklarni 
davolashda ishlatiladigan muhim ahamiyatga ega bo'lgan dorivor vositalarni shu 
vaqtgacha sintez yo'li bilan olib bo'lmadi. Ularni olish manbayi hozircha faqat 
o‘simliklar bo‘lib qolmoqda.
Dorivor o’simlik uchun normativ texnik hujjatlarda ko’rsatilgan 
xom ashyo 
sinamasi
elakka joylashtiriladi 
va extiyotkorlik bilan
, 
nozik xarakatlar bilan
, 
qo’shimcha maydalanishga yo’l qo’ymasdan elanadi. Maydalangan, zarrachalarning 
elash jarayoni qachonki 
qo’shimcha 1 
daqiqa elash
 davomida elak orqali o’tgan xom 
ashyoning 1% gina elakda qolsa tugallangan hisoblanadi. Butun xom ashyo uchun 
elak orqali o’tgan zarrachalar o’lchanadi 
va analitik sinama massasiga
 nisbatan foiz 
miqdori aniqlanadi. Kesilgan, 
maydalangan
, poroshoksimon xom ashyoni elash 
uchun ikkita elak olinadi. Xomashyo sinamasi yuqoridagi elakka joylashtiriladi va 
elanadi. So’ng, 
yuqori elakda qolgan va pastki
 elakdan o’tgan xom ashyo alohida 
o’lchab olinadi va analitik sinamaga 
nisbatan yuqori elakdan
o’tmagan va pastki 
elakdan o’tgan zarrachalarning foiz miqdori hisoblab chiqariladi. 
Agar xom ashyo
 
100 g dan oshiq bo’lsa u holda o’lchash jarayonida ±0,1 g. gacha xotolikka yo’l 
qo’yish mumkin bo’ladi, agar analitik sinamaning massasi 100 g. dan kam bo’lsa u 
holda ±0,05 ruhsat etiladi. 
 
Nazorat ucnun savollar. 
 
1.O’simlik xomashyosi deganda nimani tushunasiz? 
2.Xomashyoni maydalanganlik darajasi qanday aniqlanadi? 
3.Xomashyoni namligini qanday aniqlanadi? 
4. O’simlik xomashyosi asosan qanday xususiyatlariga ko’ra tahlil qilinadi